2009-6557 - Bestuur & Politiek Gemeente Katwijk

Voorstel
Aan
Status
Afdeling
Medewerkrst)er
Telefoonnummer
Ponefeuillehouder
Bijlagen
: Burgemeester en Wethouders
: Openbaar
: Ruimtelijke Ontwikkeling
: R. van Hilten/J.W. Spaargaren
: 0714065363/5177
: Vingerling J.J.
. : 11
Zaaknummer
Datum
Onderwerp:
Aanwijzing van de Visserijschool aan de Sluisweg 98 te Katwijk tot gemeentelijk monument.
: 2009-006557
: 30 maart 2010
Paraaf Raad: : Ja
medewerk(st)er: OR: : Nee
Communicatie: : Ja
Samenvatting:
Naar aanleiding van aanvragen van belangenverenigingen en vanwege het aannemen van twee moties door de raad, is de
aanwijzingsprocedure tot gemeentelijk monument gevolgd voor de Visserijschool. In de belangenafweging is gekeken
naar de ruimtelijke ontwikkelingen die spelen rondom de Visserijschool, die in eigendom is van de Woonstichting
KBV/Dunavie.
Gevraagde beslissing:
1. De Visserijschool aan te wijzen tot gemeentelijk monument, met uitzondering van de éénlaags aanbouw uit 1963;
2. De redengevende omschrijving vast te stellen;
3. Dit besluit ter kennisname aan de raad aanbieden.
181 Intern advies ja, stedenbouwkundigen 1&1 Extern advies ja, monumentencommissie
Circuleren B&W Se er. Burg. Weth. I Weth. " Weth.1II Weth. IV Datum besluit B&W/Burgemeester
o 6 APR 2010
Akkoord: V1f1\ Nr. ro
Bespreken B&W- \::J
veroaderlnc
Besluit: Overeenkomstig
het voorstel besloten
30 maart 2010

Zaaknummer : 2009-6557
Onderwerp : Aanwijzing van de Visserijschool aan de
Sluisweg 98 te Katwijk tot gemeentelijk
monument
Inleiding
De Stichting Leefbaar Katwijk heeft op 27 maart 2009 een verzoek ingediend om de Visserijschool aan de
Sluisweg 98 te Katwijk aan Zee op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen (bijlage 1). Eenzelfde verzoek
is binnengekomen van het Cuypersgenootschap (17 maart 2009, bijlage 2) en van het Comité behoud
Visserijschool (13 november 2008, bijlage 3). De laatstgenoemde heeft haar verzoek tot behoud van zowel het
schoolgebouw als het onderwijs neergelegd bij de Raad. In de vergadering van 6 november 2008 heeft de Raad
twee moties aangenomen (bijlage 4):
1. een motie van het CDA met het verzoek aan het college om te bevorderen dat het visserijonderwijs
voor de gemeente Katwijk binnen de gemeentegrenzen behouden blijft;
2. en een motie van de SGP, mede ondertekend door de VVD, met het verzoek aan het college om na te
gaan of het mogelijk is de Visserijschool te behouden voor het oorspronkelijke doel, namelijk
visserijonderwijs en te overwegen de Visserijschool als gebouw, gezien de constateringen en
overwegingen, aan te wijzen als gemeentelijk monument.
De Visserijschool is in de vergadering van de Commissie Welzijn van 1 december 2009 opnieuw besproken. De
uitkomst is dat het college heeft toegezegd een brief te schrijven aan Dunavie (KBV) waarin men een beroep
doet om de combinatie van een bijzonder gebouw en de functie (Visserijonderwijs) te behouden.
Door de verzoeken van de belangenverenigingen en de moties is het aanwijzingstraject, conform artikel 3 van
de Monumentenverordening Katwijk 2006, in gang gezet. Daaraan voorafgaand hebben echter eerst
gesprekken plaatsgevonden met de eigenaar, omdat het hier niet alleen om een monumentaanwijzing gaat,
maar er ook belangen spelen op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling.
De Visserijschool is op dit moment eigendom van de Woonstichting KBV (die per 1 juli 2010 naar aanleiding
van een fusie met Spirit Wonen verder door het leven gaan als “Dunavie”). De KBV/Dunavie heeft de
Visserijschool en het naastgelegen tankstation gekocht vanuit het idee hier een parkeergarage te bouwen, die de
parkeerdruk voor de Rooie Buurt en de wijk De Noord kan verlichten. De kosten voor de bouw van de
parkeergarage wil de KBV/Dunavie dekken vanuit een ontwikkeling (meerlaagse woningbouw) naast de
Visserijschool. Op dit moment ontwikkelen de gemeentelijke stedenbouwkundigen de randvoorwaarden
waarbinnen de KBV/Dunavie kan gaan ontwikkelen.
Buiten de ruimtelijke ontwikkelingen speelt nog het onderwijsaspect. In het gebouw geeft de STCgroup
onderwijs dat gericht is op alle aspecten van de maritieme visserij. De school is in 1953 gebouwd om
huisvesting te bieden aan het visserijonderwijs. Wegens achterstallig onderhoud, een aflopend huurcontract
per augustus 2012 en de onzekerheid over de plannen van de KBV/Dunavie met de Visserijschool, zoekt de
STCgroup naar een andere locatie voor haar onderwijs. Aangezien hier nogal wat haken en ogen aan zitten,
heeft het college en de Raad de wens geuit dat de STCgroup in de visserijschool gehuisvest blijft. Of dit haalbare
kaart is moet nog blijken.
Nadat alle aspecten die spelen rondom de Visserijschool in beeld waren gebracht, is op 24 november 2009 een
advies gevraagd aan de monumentencommissie. Zij hebben op 19 januari 2010 een advies uitgebracht.
Daarnaast heeft er een hoorzitting plaatsgevonden met de KBV/Dunavie op 10 februari 2010. Naar aanleiding
hiervan heeft een belangenafweging plaatsgevonden.
Beoogd resultaat
De Visserijschool aan de Sluisweg 98 te Katwijk aan Zee aan te wijzen tot gemeentelijk monument, met
uitzondering van het dwarsgeplaatste lage gedeelte uit 1963.
30 maart 2010

Argumenten
Voordat een gemeentelijk monument wordt aangewezen, vindt er een belangenafweging plaats. De argumenten
voor aanwijzing van het pand tot monument zijn:
1.1. Het advies van de monumentencommissie over de monumentwaarde van de Visserijschool is positief
Op 24 november 2009 is aan de monumentencommissie verzocht om een advies uit te brengen over de
monumentwaardigheid van de Visserijschool. De commissie heeft op 22 december 2009 een bezoek ter plekke
gebracht. Daarnaast heeft de commissie ter informatie een rapport gekregen dat in opdracht van de KBV door
Hylkema consultants is opgesteld, en dat een bouwhistorische waardestelling van de Visserijschool bevat
(bijlage 5). De monumentencommissie heeft het rapport van Hylkema als uitgangspunt genomen voor haar
advies. Zij komt in haar advies, vastgesteld in de vergadering van 19 januari 2010, tot de conclusie dat de
Visserijschool monumentwaardig is (bijlage 6). De monumentencommissie deelt daarmee de mening van het
rapport van Hylkema en de Klankbordgroep Project Gemeentelijke Monumenten, die het pand in haar selectie
van monumentwaardige panden heeft opgenomen.
De monumentencommissie komt tot de conclusie dat de hoge muur die het binnenplein afsluit verwijderd mag
worden. Ook de bouwdelen uit 1962 en 1992, in het Hylkema rapport aangeduid als E en F, zijn voor de
monumentencommissie van ondergeschikt belang. Tot slot geeft de monumentencommissie het advies om “de
stedenbouwkundige setting rondom de school met prioriteit te herstellen, waarbij gedacht kan worden aan een
reconstructie van de bouwfase van voor 1960. De bouwmassa die daartoe geamoveerd zou moeten worden kan
in een afwijkende stijl herbouwd worden op enige afstand van het oorspronkelijke schoolgebouw.”
Het advies van de monumentencommissie is verwerkt in de redengevende omschrijving (bijlage 7).
1.2 De huidige functie ”visserijonderwijs” past het best in het schoolgebouw
De Visserijschool is voor zijn functie gebouwd. Dat betekent dat indeling en gebruik van het gebouw is
afgestemd op deze specifieke vorm van onderwijs. Een monument krijgt meerwaarde als het pand nog steeds
functioneert en al helemaal voor de functie waarvoor het ooit gebouwd is. Daarnaast is de Visserijschool een
icoon voor het vissersdorp Katwijk: vele Katwijkers volgden hier hun opleiding en vonden daarna een baan op
zee. Het visserijonderwijs is nog steeds populair: voor het schooljaar 2009-2010 hebben zich bijna 100 nieuwe
leerlingen aangemeld. Het college heeft bij de planbesprekingen aangegeven een voorkeur te hebben voor het
handhaven van het visserijonderwijs in de Visserijschool. Mocht het deel gebouwd in 1963 worden weggehaald,
dan blijft er voldoende ruimte over voor het visserijonderwijs, omdat genoemd deel nu in gebruik is als
kinderdagverblijf.
1.3 Binnen het door de gemeente ontwikkelde stedenbouwkundige kader past de Visserijschool als monument
Om op deze plek iets nieuws te kunnen realiseren, is een stedenbouwkundig kader nodig vanuit de gemeente.
De gemeentelijke stedenbouwkundigen hebben daarom een visie ontwikkeld op wat er mogelijk is op het
puntvormige terrein tussen de Rijnmond en de Sluisweg. Deze visie geeft het ruimtelijk kader (onder andere
omvang, bouwhoogte en mogelijke functie) waarbinnen een verdere ontwikkeling kan plaatsvinden.
Uitgangspunt hierbij is de Visserijschool zoals hij als monument wordt aangewezen, dus zonder de aanbouw uit
1963 en 1992. De conceptvisie is in planbesprekingen van 2 en 30 maart 2010 met uw college besproken.
Binnenkort zal de visie ter besluitvorming aan u worden voorgelegd en vervolgens ter goedkeuring naar de
commissie Ruimte gaan.
2. De redengevende omschrijving geeft aan wat er beschermenswaardig is aan de Visserijschool
In de redengevende omschrijving staat beschreven hoe de Visserijschool eruit ziet en wat het pand
monumentwaardig maakt. De Visserijschool is vanwege zijn beeldbepalende ligging, zijn functie, zijn redelijke
mate van gaafheid en zijn bouwstijl typerend voor de Wederopbouwperiode een Katwijks icoon. De
Visserijschool kan worden aangemerkt als gemeentelijk monument, waarbij de bouwdelen uit 1963 en 1992 van
ondergeschikt belang zijn.
3

Kanttekeningen
1. De mening van eigenaar KBV/Dunavie over de aanwijzing tot monument
In de procedure die leidt tot het wel of niet aanwijzen van een pand tot monument, wordt altijd aan de eigenaar
gevraagd zijn mening kenbaar te maken. De KBV/Dunavie heeft op woensdag 10 februari 2010 in een
hoorzitting met de wethouder Monumenten zijn standpunt over de mogelijke monumentstatus van het pand
kenbaar gemaakt (bijlage 8). Daarop is het verslag van de hoorzitting aan de KBV/Dunavie gezonden met het
verzoek het verslag te beoordelen op de juiste weergave van de mening van de KBV/Dunavie over de
aanwijzing.
Op 29 maart heeft de KBV/Dunavie naar aanleiding van het verslag van de hoorzitting een brief gestuurd aan
de gemeente (bijlage 9). De opmerkingen die zij in deze brief maken, worden hieronder opgesomd.
Aanhouden besluit monumentstatus
De KBV/Dunavie stelt in haar brief van 29 maart 2010 dat haar belang vooral ligt in de ontwikkeling van de
locatie. Zij pleit daarom voor het aanhouden van het besluit over de monumentstatus van de Visserijschool
totdat er een integrale visie op de gebiedsontwikkeling voor handen is. De “hoeveelheid” van het gebouw dat
monument wordt is volgens hen van invloed op deze gebiedsontwikkeling.
In de eerder genoemde gemeentelijke stedenbouwkundige visie zijn geen belemmeringen geconstateerd op het
moment dat de oorspronkelijk gebouwde Visserijschool uit 1953 (behoudens de latere aanbouwen) behouden
blijft. De opgave voor herontwikkeling wordt als een kans gezien om de algehele kwaliteit van de locatie te
verbeteren. In de stedenbouwkundige visie worden de mogelijkheden van de locatie onderzocht vanuit de
omliggende bebouwing en de ligging van de locatie in de gemeente Katwijk. Dit is een heel ander uitgangspunt
dan dat de exploitatie van de totale ontwikkeling sluitend moet zijn.
Daarnaast spelen procedurele aspecten een rol; op het moment dat de monumentencommissie om advies
gevraagd wordt, gaat volgens de Monumentenverordening Katwijk 2006 een termijn van 20 weken lopen,
waarbinnen u een besluit moet hebben genomen over de aanvraag tot monument. De termijn loopt vanaf 24
november 2009 en eindigt op 13 april 2010.
De Stichting Leefbaar Katwijk heeft al een bezwaar ingediend tegen het uitblijven van het besluit op hun
aanvraag van een jaar geleden. Het is daarom gezien de proceduretijd geen optie om het besluit nog langer uit
te stellen.
Visserijschool geheel of gedeeltelijk monument
KBV/Dunavie kan zich niet vinden in de aanwijzing van het gehele schoolgebouw tot monument. Ook
interpreteren zij de uitkomsten van het rapport van Hylkema consultants anders dan de
monumentencommissie dat doet. Zij zien in dat bouwdeel A en C (zoals benoemd in het Hylkema rapport, zie
bijlage 10, kaartje) enige monumentale waarde heeft. Zij gaan niet in op de waarde van bouwdelen B en D, die
Hylkema ook als monumentwaardig beschouwd. KBV/Dunavie acht de Visserijschool maar beperkt
monumentwaardig, maar onderbouwen dit niet met een deskundig advies.
Deze mening van KBV/Dunavie over de monumentwaardigheid lijkt vooral ingegeven door de beperkingen die
zij zien als het pand geheel of gedeeltelijk monument wordt. Met deze mening gaan zij in tegen het rapport wat
zij zelf hebben laten maken en tegen het advies van de monumentencommissie. Het rapport van Hylkema kent
aan bouwdeel A en C een hoge monumentwaarde toe en aan onderdeel B en D een positieve.
1.4 Behoud Visserijschool maakt realisatie parkeergarage lastiger
Als de Visserijschool behouden blijft als monument, dan geeft dit minder speelruimte aan de KBV/Dunavie om
een parkeergarage te realiseren. Op grond van het huidige voorstel blijft circa 2700 m² onbebouwd. Naast de
4

voor de Rooie Buurt benodigde 40 parkeerplaatsen blijft er bij een eenlaagse parkeergarage plaats voor nog
eens 40-50 parkeerplaatsen.
Middelen
Na aanwijzing van het pand tot monument zijn er mogelijkheden tot financiële ondersteuning voor restauratie.
De gemeentelijke subsidieverordening biedt 8000 euro per jaar voor werkzaamheden die het monument ten
goede komen. Het budget voor het verlenen van subsidies is toereikend om dit te kunnen bekostigen.
Daarnaast kan er een beroep worden gedaan op een laagrentende lening via het Prins Bernhard Cultuurfonds.
Uitvoering
Door middel van een brief de eigenaar en de aanvragers op de hoogte brengen van de monumentstatus van de
Visserijschool.
Bijlagen
1. Aanvraag van de Stichting Leefbaar Katwijk van 27 maart 2009
2. Aanvraag van het Cuypersgenootschap van 17 maart 2009
3. Brief Comité Behoud Visserijschool
4. Moties
5. Rapport van Hylkema consultants van juli 2009
6. Advies van de Monumentencommissie van 19 januari 2010
7. Redengevende omschrijving van de Visserijschool met kaartje
8. Verslag van de hoorzitting met de KBV
9. Brief over verslag hoorzitting van de KBV van 29 maart 2010
10. Kaart met monumentenwaardering uit rapport Hylkema consultants
11. Brieven aan belanghebbenden
5

Motie 6
Visserijschool
De raad van de gemeente Katwijk, bijeen op 6 november 2008
Constaterende dat:
• de behoefte van het Nederlandse en Katwijkse bedrijfsleven aan geschoold
maritiem personeel sterk toeneemt;
• er een zichtbare toename is van het aantal leerlingen op het Scheepvaart- en
Transport College te Katwijk;
• van de visserijschoolleerlingen ruim 90% afkomstig is uit Katwijk;
• het visserijonderwijs dat hier gegeven wordt blijkbaar in een duidelijke behoefte
voorziet;
• het maritiem onderwijs in Katwijk reeds 28 jaar bestaat en heeft bewezen zich
tijdens moeilijke tijden inventief en innovatief te kunnen opstellen.
19
Notulen van de openbare vergadering van de gemeenteraad van Katwijk d.d. 6
november 2008, nr. 2008-026018
Overweqende dat:
- het huidige visserijonderwijs zonder noemenswaardige aanpassingen op deze
locatie uitstekend kan worden voortgezet;
- een verdere toename van het leerlingenaantal op deze locatie is op te vangen
zonder direct te hoeven verbouwen;
- het gebouw een beeldbepalend element van Katwijk is en ook de enige school in
Nederland die speciaal gebouwd is voor het visserijonderwijs en ook nog steeds voor
dat doel in gebruik is;
- een groot deel van de bevolking een emotionele binding heeft met het gebouw;
- de Visserijschool gelegen is tussen het monumentale Gemaal en de Rooie Buurt,
wat een mooi en passend geheel vormt in een karakteristiek deel van Katwijk;
Verzoekt het college:
- te onderzoeken of de huuropbrengsten en het onderhoud van het Scheepvaart- en
Transportcollege en Kinderdagverblijf "Pippeloentje" voldoende zijn om de
kapitaallasten van het gebouw te kunnen dekken zodat niet tot herontwikkeling van
deze locatie behoeft te worden overgegaan;
- na te gaan of het mogelijk is de Visserijschool te behouden voor het oorspronkelijke
doel, namelijk onderwijs voor dat specifieke vak;
- te overwegen de Visserijschool, gezien de constateringen en overwegingen, aan te
wijzen als gemeentelijk monument.
w.g.
P. Walen
J. van der Plas
E.K.v. van Efferink
mw. A.H. van Ginkel-Lanting

..
.
Motie 10
Visserijschool
De raad van de gemeente Katuiijk, bijeen op 6 november 2008
Notulen van de openbare vergadering van de gemeenteraad van Katwijk d.d. 6
november 2008, nr. 2008-026018
Constaterende dat:
• de behoefte van het Nederlandse en Katwijkse bedrijfsleven aan geschoold
maritiem personeel sterk toeneemt;
• er een zichtbare toename is van het aantal leerlingen op het Scheepvaart- en
Transport College te Katwijk;
• van de visserijschoolleerlingen ruim 90% afkomstig is uit Katwijk;
• het visserijonderwijs dat hier gegeven wordt blijkbaar in een duidelijke behoefte
voorziet;
• het maritiem onderwijs in Katwijk reeds 28 jaar bestaat en heeft bewezen zich
tijdens moeilijke tijden inventief en innovatief te kunnen opstellen.
Verzoekt het college:
• te bevorderen dat het visserijonderwijs. voor de gemeente Katwijk binnen de
gemeentegrenzen behouden blijft ..
w.g.
H.J. van Duijn

Visserijschool
Sluisweg 98 te Katwijk aan Zee
Bouwhistorische waardestelling
© 2009, Hylkema Consultants BV

Inhoud
Inleiding .................................................................................................................................................................... 3
Algemene gegevens .............................................................................................................................................. 4
Algemene historische waarden ....................................................................................................................... 5
Inleiding ............................................................................................................................................................... 5
Historische achtergrond Katwijk ............................................................................................................... 5
Cultuurhistorie in Katwijk aan Zee ......................................................................................................... 10
Visserijschool in Katwijk ............................................................................................................................. 11
Samenvatting .................................................................................................................................................... 12
Ensemblewaarde................................................................................................................................................. 14
Inleiding ............................................................................................................................................................. 14
Stedenbouwkundige context ..................................................................................................................... 14
Samenvatting .................................................................................................................................................... 21
Architectuurhistorische waarden ................................................................................................................ 23
Inleiding ............................................................................................................................................................. 23
Visserijschool ................................................................................................................................................... 23
Naoorlogse architectuur/functionalisme ............................................................................................. 27
J. Jonkman en P. van Dorp ........................................................................................................................... 28
Samenvatting .................................................................................................................................................... 29
Gaafheid/herkenbaarheid ............................................................................................................................... 30
Inleiding ............................................................................................................................................................. 30
Bouwhistorische beschrijving ................................................................................................................... 30
Exterieur ....................................................................................................................................................... 30
Constructie ................................................................................................................................................... 42
Interieur ........................................................................................................................................................ 43
Samenvatting .................................................................................................................................................... 50
Zeldzaamheid ....................................................................................................................................................... 51
Inleiding ............................................................................................................................................................. 51
Weging van Zeldzaamheid .......................................................................................................................... 51
Samenvatting .................................................................................................................................................... 51
Conclusie ................................................................................................................................................................ 52
Colofon .................................................................................................................................................................... 55
Verantwoording .................................................................................................................................................. 56
2

Inleiding
In het kader van de herbestemming van de visserijschool te Katwijk aan Zee wordt in dit
rapport gekeken naar de monumentale waarden van dit object. Hylkema Consultants BV is
hiervoor door de projectontwikkelaar Timpaan en woonstichting KBV verzocht een
onderzoek naar te doen. Voorliggende waardestelling is het resultaat van dat onderzoek.
Voorliggende notitie kan gelezen worden als bouwhistorische waardering van het pand.
Een bouwhistorische waardering van een bepaalde onroerende zaak kan op verschillende
manieren worden uitgevoerd. Een veelgemaakt onderscheid is de interne en externe
waardestelling. Een interne waardestelling is er voor bedoeld om het relatieve belang van
onderdelen van een gebouw te bepalen. Dergelijke waardestellingen worden doorgaans
uitgevoerd voorafgaand aan een voorgenomen verbouwing of restauratie, waarbij
onderdelen mogelijk gewijzigd of verwijderd worden. De externe waardestelling maakt
een weging van de waarden van een bouwwerk in relatie tot soortgelijke bouwwerken
elders. Het doel van de externe waardestelling is het bepalen van de monumentenstatus
(Richtlijnen voor Bouwhistorisch Onderzoek, 2000).
In voorliggend rapport is gekozen voor een combinatie van beide waardestellingen. Bij de
waardestelling wordt gekeken naar dezelfde criteria als gehanteerd door de Rijksdienst
voor de Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) ten tijde van haar
Monumenten Inventarisatie Project. Dit project inventariseerde alle ‘jongere’ bouwkunst
in Nederland uit de periode 1850 tot 1940, en is eind jaren tachtig en begin jaren negentig
van de twintigste eeuw uitgevoerd. De daarbij geldende criteria om de geïnventariseerde
bouwwerken en structuren daadwerkelijk te selecteren als Rijksmonument, zijn de mate
van aanwezige cultuurhistorische waarde, architectuurhistorische waarde,
ensemblewaarde, gaafheid/herkenbaarheid en zeldzaamheid. De visserijschool is
weliswaar van na 1940. De criteria zijn echter ook van toepassing op naoorlogse
monumenten.
Tot slot: in voorliggende waardering wordt per criterium in een tabel de mate van
aanwezige monumentaliteit weergegeven, variërend van laag tot hoog. Een
rijksmonumentale status zou gerechtvaardigd zijn wanneer het object of ensemble
gemiddeld hoog zou scoren, een gemeentelijke monumentenstatus indien het object een
gemiddeld positieve score haalt.
3

Algemene gegevens
De in dit rapport onderzochte visserijschool ligt in Katwijk aan Zee, op de hoek van de
Sluisweg (lopende vanaf het centrum naar de Binnensluis) en de Rijnmond (lopende vanaf
de boulevard bij het strand naar het Prins Hendrikkanaal). De visserijschool is in 1952
gebouwd in het wederopbouwingsgebied op het voormalige Wantveld. Het onderzochte
pand heeft momenteel geen monumentstatus.
4

Algemene historische waarden
Inleiding
Bij het bepalen van de aanwezigheid van algemene historische waarden, welke
gerelateerd zijn aan maatschappelijke ontwikkelingen, wordt gekeken naar een viertal
aspecten. Het gaat hierbij om de:
1. Mate van belang van het object als bijzondere uitdrukking van culturele sociaaleconomische
en/of geestelijke ontwikkeling;
2. Geografische, landschappelijke en/of bestuurlijke ontwikkeling;
3. Technische en/of typologische ontwikkeling;
4. Innovatieve waarde of pionierskarakter.
Ten aanzien van deze vier aspecten van cultuurhistorische waarde wordt in de
samenvatting van dit hoofdstuk op schematische wijze de waardering aangegeven.
Historische achtergrond Katwijk
Bij Katwijk kwam de Rijn in de zee uit, mede hierdoor was deze streek al vroeg bewoond.
In de eerste eeuw van onze jaartelling vestigden de Romeinen zich rond de Rijnmond, te
midden van de inheemse bevolking. De Romeinse veldheer Ceasar schreef hierover: ‘de
Rijn, waar hij de Oceaan nadert, uiteenvloeit naar verschillende zijden, waarbij vele en
geweldige eilanden gevormd zijn, waarvan een groot deel bewoond wordt door wilde en
onbeschaafde volksstammen, waaronder er zijn, die zich in leven houden met vis en
vogeleieren’. 1
Detail van de Tabula
Peutingeriana. Dit is een kopie
van een Romeinse reiskaart uit de
3 e tot 4 e eeuw. De oudst bekende
kopie komt uit de dertiende eeuw.
Volgens Poort (1951) is het
plaatsje Lugdunum de voorloper
van Katwijk aan Zee.
1 IV, 10 in ‘De Bello Gallico’ (overgenomen uit: Poort, 1951)
5

Katwijk was in de Romeinse tijd van groot belang vanwege haar strategische ligging. De
Rijn vormde de noordgrens van het Romeinse Rijk. In de tweede en derde eeuw werd bij
Katwijk het castellum of graanpakhuis (de meningen lopen hierover uiteen) de
‘Brittenburg’ gebouwd. Waarschijnlijk bevond zich op de Brittenburg een hoge toren
waarop vuur brandde. Dit was niet alleen een baken voor de vissers, maar ook voor
schepen die de oversteek naar Engeland maakten en om de monding van de Rijn te
kunnen vinden. Tot in de achttiende eeuw waren de restanten van Brittenburg bij
laagwater zichtbaar. Vanaf het midden van de achttiende eeuw waren slechts de
paalfunderingen en wat losse stenen bij laagwater zichtbaar.
Op onderstaande prent is te zien dat de ruïne Britteburg gesloopt werd ten behoeve van
de bouwmaterialen. Het tufsteen werd gemalen en als metselspecie gebruikt. Door de
kracht van de zee is de kustlijn constant in beweging. Dit heeft er waarschijnlijk toe geleid
dat het zand onder de oude fundamenten weggeslagen is en onder een nieuwe laag zand
werd bedekt. De resten van Brittenburg moeten aan de noordzijde van Katwijk liggen.
De ruïne van Brittenburg : “Rvinarvm Arcis Britannicae Apvd Batavos Typvs”. Ets, versie 1581, door
Abraham Ortelius. Dit is één van de 63 dubbele kaarten uit het boek “Descrittione di tutti i Paesi Bassi,
altrimenti detti Germania inferiore” door Lodovico Guicciardini (druk Christoffel Plantijn, Antwerpen,
1567, 1581, 1587-88, 1591)
6

Katwijk aan Zee bestond aanvankelijk uit
niet meer dan een verzameling hutten,
maar won na 1300 aan betekenis door de
toename van visserij. In 1388 werd de
vismarkt van Katwijk aan de Rijn verplaatst
naar het strand van Katwijk aan Zee.
Katwijk aan de Rijn had de vismarkt en
stapelrecht in 1333 gekregen.
Detail van blad 86 uit het kaartenboek van het
Heilige Geest Weeshuis aan de Hooglandse
Kerkgracht. Getekend door Jan Pietersz. Dou. De
kaarten zijn tussen 1606-1708 vervaardigd. Tussen
Katwijk a/d Rijn en Katwijk aan Zee loopt het
Mallegat (Archief Leiden)
Het gebied achter de duinen was door de stijging van het (zoet)water een drassig gebied
dat vele overstromingen kende. In 1404 werden er voor het eerst plannen gemaakt om
deze overstromingen te verminderen door een Rijnmond bij Katwijk te graven. Het bleef
echter lang bij plannen. Met als gevolg dat in 1570 het grootste deel van dit Rijnland door
het ontbreken van een lozingskanaal onder water stond. Onderzoek wees uit dat nabij
Katwijk aan Zee goede mogelijkheden voor natuurlijke lozing waren. Datzelfde jaar werd
er daarom toestemming verleend om tussen Katwijk aan de Rijn en Katwijk aan Zee een
kanaal te graven, het Mallegat. Een sluis bij Katwijk aan Zee moest het boezemwater
reguleren. Het Mallegat werd gerealiseerd, maar had veel last van verzanding, en voldeed
daarom niet aan de verwachtingen.
In 1802 werd er een nieuw onderzoek ingesteld. Geconcludeerd werd dat het veiliger was
een doorgraving te doen ten noorden van het dorp. In dit kanaal, waar de huidige
visserijschool op uitkijkt, werden zowel een binnen- als een buitensluis gerealiseerd om
verzanding tegen te gaan en het water beter te kunnen regulieren. In 1807 werd de
nieuwe Rijnmond geopend door koning Lodewijk Napoleon.
Detail van een kaart uit 1840
met daarop de situatie van het
kanaal in Katwijk. Boven de in
1804-1807 gegraven
Rijnmond. In 1840 werd dit
kanaal verbreed. Diagonaal
loopt het Mallegat richting
Katwijk aan Zee. De
binnensluis bevindt zich op de
scheiding strand-duin en de
buitensluis op de scheiding
duin-achterland.
Deze Steendruk is van de hand
van J.W. Brade (Regionaal
Archief Leiden)
7

De visserij was erg belangrijk voor Katwijk. Tot de zestiende eeuw werd er vooral langs de
kust op platvis gevist. Toen de vissersschepen verder uit de kust konden, voer men naar
Engeland en Schotland waar men viste vooral op haring, maar ook kabeljauw en schelvis
werden hier gevist. De haringvisserij was echter seizoensgebonden, de vissersschepen
werden daarom (met name in de negentiende eeuw) buiten het haringseizoen voor de
vrachtvaart gebruikt.
Katwijk had geen haven, daarom lagen de vissersschepen op het strand. Deze houten
schepen, bomschuiten, werden op verschillende scheepstimmerwerven in Katwijk
gemaakt. In 1540 bestond het dorp uit 200 haardsteden, maarliefst driekwart hiervan
werd bewoond door vissers. Onder het bewind van Napoleon mocht er alleen vlak voor de
kust worden gevaren. Doordat de visserij de voornaamste bron van inkomsten was voor
Katwijk, zorgde deze regeling voor grote armoede in het kustplaatsje.
De vis werd niet alleen voor lokaal gebruik gevangen. Aan het eind van de negentiende
eeuw was veel van de vis bestemd voor de export. De verse vis werd naar België, Duitsland
en Frankrijk uitgevoerd. Niet alleen de directe visserij was een grote inkomstenbron voor
de bewoners van Katwijk aan Zee, het dorp kende ook veel aan de visserij verwante
bedrijven.
Gezicht op het
strand bij Katwijk,
met bomschuiten
op het strand, ca
1900 (Regionaal
Archief Leiden)
Ten zuiden en
noorden van
Katwijk waren in
de negentiende
eeuw speciale
schuitengaten in de
duinen
aangebracht. Hier
konden de schepen
bij slechtweer
ondergebracht
worden.
In 1902 was er in Katwijk een grote visserijtentoonstelling op het terrein langs de
boulevard. Rond deze tijd telde Katwijk 75 bomschuiten, met bijna duizend vissers. De
algehele armoede maakte toen plaats voor enige welstand. In 1886 werd de Vereniging ter
bevordering van de Nederlandse Visserij door de burgemeester van Katwijk opgericht.
Ook kwam er een Katwijkse vissersschool, waarvan de eerste cursus in 1903 startte.
8

Ansichtkaart uit
circa 1935.
Vrouwen zijn bezig
met het herstel van
de visnetten op het
wantveld. (gezien
vanaf de Rijnmond
naar de afwatering).
Het boeten van de
netten gebeurde in
1950 nog steeds, ’s
winters op de
boetzolders en ’s
zomers op de
wantvelden.
De Eerste Wereldoorlog betekende het einde van de bomschuit en de introductie van
kielschepen (zoals de motorloggers). Dit hield tevens in dat de Katwijkse schepen niet
langer vanaf het strand van Katwijk aan Zee voeren, maar vanuit de havens van IJmuiden.
Na de Eerste Wereldoorlog telde de Katwijkse vloot echter nog steeds 122 zeilloggers
tegenover slechts een zevental motorloggers. Tien jaar later waren er nog slechts twintig
zeilloggers tegenover 78 motorloggers. De Katwijkers visten voornamelijk op haring. Het
grootste gedeelte van de haringvangst werd vlak na de Tweede Wereldoorlog nog steeds
in Katwijk verhandeld.
Met name vanaf het midden van de negentiende eeuw ontwikkelde zich de ‘bedrijfstak
toerisme’ in Katwijk. Zo werd in 1845 het ‘badhuis voor warme en koude baden’ geopend.
Deze had aanvankelijk vooral een kuurbestemming. In 1880 werd de Boulevard aangelegd
waar een aantal hotels en pensions werd gevestigd. Ook veel kunstenaars verbleven in
Katwijk aan Zee. De inwoners van Katwijk aan Zee kregen op die manier ook andere
bronnen van inkomsten.
9

Cultuurhistorie in Katwijk aan Zee
Op initiatief van onder meer het projectbureau Belvedère, het ministerie van VROM en de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg is het Kennis Infrastructuur Cultuurhistorie,
kortweg KICH (www.kich.nl) opgericht. Het doel van deze website is om
cultuurhistorische informatie toegankelijk te maken. Zo is het mogelijk om voor het in
deze rapportage onderzochte object de cultuurhistorie in kaart te brengen. Cultuurhistorie
wordt hierbij opgebouwd uit gebouwen (rijksmonumenten), archeologie, beschermde
stads- en dorpsgezichten en historisch landschap. Op de navolgende afbeelding is het
resultaat van de KICH opgenomen.
Afbeelding van de
cultuurhistorie op
de KICH. De
zwarte stippen
geven de
rijksmonumenten.
In oranje is het
archeologisch
monument
‘zanderij
westerbaan’
aangegeven.
De locatie van de
visserijschool is
blauw omcirkeld.
Deze heeft
volgens de KICH
overigens geen
monumentale,
archeologische of
landschappelijke
waarde.
De gemeente Katwijk heeft bijna honderd rijks- en gemeentelijke monumenten. Het aantal
rijksmonumenten in Katwijk aan Zee is echter gering. Een groot deel van Katwijk aan de
Rijn is van archeologisch groot belang (oranje gekleurd) en ook enkele landschapstypen
rond de beide Katwijken worden als belangrijk gezien. De visserijschool bevindt zich
echter niet in één van deze gebieden.
10

Visserijschool in Katwijk
Het vissersvak ging vaak van vader op zoon over, vanaf hun negende jaar hielpen ze al mee
in de visserij. Het goede vakmanschap van de Katwijker vissers werd echter niet alleen
gevormd door praktijkervaring, maar later ook door een opleiding aan de Visserijschool.
De eerste visserijschool ontstond in 1861 dankzij het zeevaartkundig onderwijs van de
hoofdonderwijzer Boorsma. Hij was docent aan een Openbare Lagere school en begon met
het geven van lessen aan jonge vissers. Uit dit onderwijs groeide een speciale school voor
de visserij. Deze werd gehuisvest in het leegstaande gebouw van de Gereformeerde
School.
Al voor de Tweede Wereldoorlog was deze huisvesting echter te klein geworden. Sommige
onderdelen van de school (o.a. de nettenboeterij en de kuiperij) waren elders gehuisvest
en het ruimte gebrek stond de aanwezigheid van een behoorlijke technische outillage
ernstig in de weg. Er werd daarom besloten om een nieuwe school te bouwen. De
architecten Ir. J. Jonkman en P. van Dorp kregen van het bestuur van de Visserijschool
opdracht om een nieuw gebouw te ontwerpen.
De lokale politiek wilde graag een gecombineerde ambachtsschool en visserijschool omdat
de visserijschool relatief klein was en geen constante bezetting had. De school werd
voornamelijk gebruikt als dagschool voor dertien jarigen en had examenklassen voor
stuurman/schipper. Deze laatste vonden plaats in de vijf wintermaanden, als er niet gevist
werd. Het bestuur van de visserijschool bleef zich echter inzetten voor een eigen school.
Uiteindelijk kregen ze toestemming deze op de gronden van de wederopbouwingswijk te
bouwen, op het voormalige wantveld.
In het onderwijs gingen theorie en praktijk vaak hand in hand. Vakken die op de
visserijschool werden onderwezen waren onder andere: EHBO, elektrotechniek, Engelse
taal, montage, motoren, natuur- en werktuigkunde, Nederlandse taal, praktijk dekdienst
cq. kuipen (o.a. tonnen repareren), praktijk machine dienst, rekenkunde, vaktekenen,
visserijkunde, boeten en breien en wettelijke bepalingen. Leerlingen konden vervolgens
als schippers, stuurman of motordrijver aan de slag.
In 1970 heeft de school te maken met een teruglopende interesse bij de jeugd voor het
visserijonderwijs. Daarom wordt er een commissie opgericht die de belangen van de
visserijschool gaat behartigen. Het teruglopende leerlingaantal was overigens niet alleen
een probleem in Katwijk, ook IJmuiden, Scheveningen, Vlissingen en Urk hadden te maken
met een teruggang in het leerlingaantal. Momenteel zijn er in Nederland nog verschillende
visserijscholen, namelijk in Stellendam, Urk, Den Helder, Vlissingen, IJmuiden en Katwijk.
Vanaf 2002 werd een deel van het schoolgebouw verhuurd aan een kinderdagverblijf. Het
leerlingenaantal van de visserijschool verdubbelde in het schooljaar 2008-2009. Ruim
90% van de leerlingen komt uit Katwijk.
11

Samenvatting
Een historische inventarisatie van het in deze waardestelling besproken pand in relatie tot
de historische ontwikkeling van Katwijk aan Zee levert het beeld op dat het onderzochte
object een positieve historische waarde heeft. De historische waarden zijn gerelateerd aan
de maatschappelijke ontwikkelingen.
Algemene historische waarden: Laag Neutraal Positief Hoog
Culturele, sociaal-economische en/of
geestelijke ontwikkelingen
Geografische, landschappelijke en/of
bestuurlijke ontwikkelingen
Technische en/of typologische
ontwikkelingen
Innovatieve waarde of pionierskarakter
Toelichting:
(a) Op het vlak van culturele, sociaal-economische en/of geestelijke ontwikkeling
scoort het onderzochte object hoog. Dit heeft het object met name te danken aan
zijn functie als visserijschool. De visserij en Katwijk aan Zee waren eeuwen lang
nauw verbonden met elkaar. De visserijschool is het eerste gebouw in Katwijk dat
speciaal voor het visserijonderwijs gerealiseerd werd en kan gezien worden als
tastbare uiting van het visserijonderwijs. De visserijschool moet echter niet gezien
worden als hét gebouw dat naar de Katwijkse visserij verwijst. In Katwijk zijn
waarschijnlijk meerdere gebouwen die in historisch opzicht van belang zijn voor
visserij-geschiedenis van Katwijk.
(b) De visserijschool heeft een positieve waardering gekregen voor het belang van de
visserijschool als uitdrukking van een geografische, landschappelijke en/of
bestuurlijke ontwikkeling. De visserij was belangrijk voor Katwijk als kustplaats,
dit heeft geresulteerd in verschillende beroepsgerelateerde gebouwen, zo ook de
visserijschool. De plaatselijke bestuurders waren in eerste instantie geen
voorstander van een aparte school voor de visserij, maar door actief lobbywerk
x
x
x
x
12

vanuit het bestuur van de school ging de gemeente overstag. De visserijschool
werd als ‘eye-catcher’ in de nieuwe naoorlogse wijk gebouwd.
(c, d) De visserijschool heeft op het gebied van de technische/typologische ontwikkeling
en innovatiewaarde echter een neutrale waarde gekregen. Omdat de school
aansluit bij de ontwikkelingen, maar geen vooruitstrevende rol inneemt.
13

Ensemblewaarde
Inleiding
Om de aanwezigheid van ensemblewaarde te onderzoeken, wordt op de volgende vijf
punten gelet:
1. De mate van betekenis van het object als essentieel onderdeel van een groter
geheel, dat cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig van
lokaal en/of regionaal belang is;
2. De situering van het object, verbonden met de ontwikkeling/uitbreiding van een
streek, stad, dorp of wijk;
3. De wijze van verkaveling, inrichting en/of voorzieningen;
4. De betekenis voor streek, stad, dorp of wijk;
5. Aanwezige hoogwaardige kwaliteit van bebouwing en de historische ruimtelijke
relatie met groenvoorzieningen, wegen, wateren en/of bodemgesteldheid.
Stedenbouwkundige context
Zoals in het vorige hoofdstuk al aan de orde is geweest, gaat de geschiedenis van Katwijk
ver terug. Na bewoond te zijn geweest door lokale stammen in hutten en de Romeinen
(hiervan zijn verschillende resten terug gevonden)., kreeg Katwijk vanaf de middeleeuwen
zijn huidige vorm.
In de middeleeuwen bestond Katwijk aan Zee uit
een verzameling eenvoudige vissershutten. De
eerste dorpsstructuur ontstond rond de St.
Andrieskapel. Op het kerkplein kwamen
verschillende zandpaden uit, waaromheen zich de
huisjes groepeerden. (zie kaart van Ortelius uit
1567, pagina 6 en de kaart van P. Pzn Dou uit ca
1600, pagina 7.) In de zestiende en zeventiende
eeuw werd Katwijk aan Zee geplunderd en vernield
door de Spanjaarden. Niet alleen oorlog, maar ook
de zee vormde een bedreiging. Tussen 1617 en
1694 vielen 112 huizen ten prooi aan de zee. Het
resultaat was dat de huizen niet langer rondom de
kerk lagen, maar dat de kerk aan zee kwam te
liggen. Hierdoor verschoof het dorpscentrum zich
en kreeg Katwijk aan Zee een driehoekige vorm.
Deze dorpsstructuur is bij meer plaatsen langs de
kust te zien.
1802 door D. Veelwaard. Uit ‘Rapport
wegens het onderzoek omtrent eene
uitwatering te Catwijk aan Zee’ gedaan in
1802. (in bezit van de gemeente Katwijk)
14

Detail van een Militaire
Topografische kaart uit 1850
In de negentiende eeuw breidde de driehoekige plattegrond zich verder uit. In 1845 werd
het badhotel even ten noordwesten van Katwijk aan Zee gebouwd (weergegeven op de
Militaire Topografische kaarten uit 1850 en 1876). Het toerisme werd belangrijker voor
Katwijk, met als gevolg dat er na 1880 verschillende hotels en pensions werden
gerealiseerd. In 1878 werd de Sluisweg naar de Binnensluis aangelegd en in 1879 werd
het Prins Hendrikkanaal gegraven. Deze twee assen werden vanaf 1880 geleidelijk
bebouwd met bedrijven en woningbouw.
Detail van een Militaire
Topografische kaart uit
1876. Met hierop
aangegeven het Prins
Hendrikkanaal.
15

Stedenbouwkundige ontwikkeling van Katwijk aan Zee tot 1950 (Poort, 1951)
16

De bebouwing breidde zich in de periode 1890-1914 uit richting het noorden. De straten
kregen hier een rechthoekig stratenpatroon. Ook aan de zuidzijde van het Prins
Hendrikkanaal verrezen nu bedrijfsgebouwen.
Met de Woningwet van 1901 werd het mogelijk voor woningbouwverenigingen om met
subsidie te bouwen. In Katwijk gebeurde dit o.a. door de Katwijksche Bouwvereeniging
(1913) en de Woningbouwstichting ‘Eigen Woningen’ (1915). (De KBV is momenteel
eigenaar van de visserijschool.)
Aan de andere zijde van de Sluisweg (tussen de Sluisweg en het Prins Hendrikkanaal)
verrees tussen 1916 en 1923 het ‘rode dorp’ ontworpen door architect H.J. Jesse. Deze
werd in opdracht van de Katwijksche Bouwvereniging gebouwd. Andere wijken die zij
lieten aanleggen hadden een groener karakter. Recent is deze wijk gerenoveerd.
Luchtfoto van 26 februari
1945. Met de bebouwing
van het ‘rode dorp ten
zuiden van de Sluisweg
(richting de binnensluis),
het nog lege wantveld ten
noorden van de Sluisweg.
1912, Katwijk heeft zich met name
in noordelijk richting uitgebreid.
Het gebied ten noordwesten van
het badhuis is inmiddels
bebouwd. Langs de weg (en
elektrische tram) naar Katwijk
aan de Rijn is een meer verspreide
bebouwing gerealiseerd.
17

1950. In het kader van de herbouwplicht en woningwet is de bebouwde oppervlakte van Katwijk
aan Zee aanzienlijk toegenomen.
1957. Ook het wantveld bij het uitwateringskanaal/Rijnmond is nu bebouwd.
In 1943 werd de kuststrook ontruimd en werden bijna 600 woningen gesloopt, de
Duitsers verklaarden dit gebied tot ‘Sperrgebied’. Na de oorlog was er een herbouwplicht
voor de gesloopte woningen, dit zorgde voor veel bouwactiviteiten in Katwijk.
De wederopbouw van Katwijk wordt gezien als het eerste voorbeeld van de
“Wederopbouw-1945” 2 Bij andere steden als Middelburg, Rhenen en Wageningen was al
eerder met het herstel van de stad begonnen. Voor deze grootschalige
wederopbouwprojecten werd gekozen voor een supervisie-stelsel. In Katwijk is dit stelsel
verbeterd.
2 Bouw 1946, jr. 1 nr. 14 p. 342
18

H. van der Kloot Meijburg maakte in samenwerking met zijn zoon L.H.H. van der Kloot
Meijburg het wederopbouwplan voor Katwijk. Hij werd persoonlijk aangewezen als
supervisor van de bebouwing. In overleg met Streekbureau Rijnmond van den Dienst van
den Wederopbouw, bij welk overleg ook het advies werd gevraagd van J.A. van der Laan,
werd voor de verwezenlijking van het plan een proef genomen met een nieuwe werkwijze.
Het plan werd verdeeld in een aantal zones en voor elke zone werd een hoofdarchitect
aangesteld, die in overleg met de supervisor de hoofdlijnen voor de bebouwing moest
vaststellen. Bij de uitvoering werden, door de hoofdarchitect, jongere architecten
aangetrokken, die onder zijn leiding en richtlijnen werkten. Een deel van iedere zone werd
door de hoofdarchitect zelf uitgevoerd. J. Jonkman (de architect van de Visserijschool) was
zo’n hoofdarchitect. De zone waarbinnen de visserijschool zich bevindt (het voormalige
wantveld) was echter toebedeeld aan de hoofdarchitect ir. A.J. van der Steur. Deze gronden
waren bestemd als “vervangingsgebied van het afbraakgebied”. A.J. van der Steur had het
idee om op de plek van de huidige visserijschool een kerk te realiseren.
Detail van een overzichtstekening voor de wederopbouw van Katwijk aan Zee. Links, langs de
Rijnmond de zone die was toegewezen aan ir. A.J. van der Steur. Duidelijk is te zien dat op de plek van
de huidige visserijschool een kerk was geprojecteerd.
De wederopbouw plannen beperkten zich overigens niet tot de afbraakgebieden, maar ook
de aansluitende wijken werden erbij betrokken. Het aantal woningen in Katwijk aan Zee
bedroeg voor de afbraak 4310, waarvan 580 verloren gingen. Na de realisatie van de
wederopbouwplannen wilde men 5000 woningen hebben. Hiervoor werden verschillende
19

uitbreidingsplannen gerealiseerd met een gevarieerde bebouwing. Naast woningen
werden er ook (seizoens-)winkels ontworpen en was men van plan om minstens twee
kerken en zes à zeven scholen in het plan op te nemen. Sportvelden en speelterreinen
werden eveneens in het plan opgenomen.
De supervisor schetste de hoofdlijnen van het werderopbouwplan waarna de
hoofdarchitecten werden uitgenodigd schetsen voor de bebouwing van hun zone te
maken. Het was wel toegestaan om van het basisplan af te wijken. Zo paste ir. A.J. van der
Steur de plaatsing van de bouwblokken aan. De verschillende wijzigingen werden in
algemeen overleg tussen de tien hoofdarchitecten besproken. Deze werkwijze was nieuw
en werd door de architecten als positief ervaren. Het voordeel was dat de architecten toch
de artistieke vrijheid behielden terwijl het wederopbouw plan wel zijn
stedenbouwkundige geheel behield.
Eind jaren vijftig moest het stedenbouwkundige ontwerp ter hoogte van de visserijschool
echter worden aangepast voor de realisatie van een aanbouw. Deze aanbouw geschiedde
namelijk op de plek van de openbare weg. Hierdoor kwam de school direct aan de
groenzone/speelplaats te liggen. Gelijktijdig werd de loop van de Rijnmond en Sluisweg
aangepast.
Stedenbouwkundige wijziging ten behoeve van de uitbreiding van de visserijschool (augustus 1959)
20

Samenvatting
Op basis van onderstaande tabel kan worden geconcludeerd dat de waardering van de
ensemblewaarden positief tot hoog uitvalt.
Ensemblewaarden en
stedenbouwkundige waarde:
Laag Neutraal Positief Hoog
Onderdeel van groter geheel? x
Situering en verbondenheid met
ontwikkeling/uitbreiding van streek, dorp,
wijk
Verkaveling/inrichting/voorzieningen x
Betekenis voor streek, dorp, wijk x
Kwaliteit bebouwing en historischruimtelijke
relatie
Toelichting:
(a) Bij de waardering of iets van waarde is als onderdeel van een groter geheel, wordt
gekeken naar het belang van het object als essentieel onderdeel van een groter
geheel dat cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig van
betekenis is.
De visserijschool te Katwijk vormt met name op cultuurhistorisch vlak onderdeel
van een groter geheel, deze kan gezocht worden in de functie van de school. Op
stedenbouwkundig vlak vormt het onderdeel van de grootschalige
wederopbouwingsactiviteiten in Katwijk.
(b) De visserijschool is qua functie (visserij) verbonden met de ontwikkeling van
Katwijk. Het gebouw is tevens verbonden met de (naoorlogse) uitbreiding van
Katwijk. Het gebouw is gerealiseerd door één van de hoofdarchitecten en ook de
hoofdarchitect van de wijk heeft invloed gehad op de uiteindelijke
verschijningsvorm van de school. Deze elementen dragen bij aan een hoge
waardering. De situering van de visserijschool, als eye-catcher van de wijk op de
x
x
21

plek waar eerst een kerk was geprojecteerd draag tevens bij aan een hoge
waardering.
(c) Het belang van de visserijschool wegens de wijze van verkaveling/inrichting/
voorzieningen is neutraal.
(d) Het belang van de visserijschool voor het aanzien van (het noordelijk deel van)
Katwijk is groot. De visserijschool vormt voor veel (oud) Katwijkers een duidelijk
herkenbaar beeld.
(e) Het laatste punt van deze waarding gaat over het belang van de visserijschool
wegens de hoge kwaliteit van de bebouwing en de historisch-, ruimtelijke relatie
met groenvoorziening, wegen, wateren en/of bodemgesteldheid. Op dit punt krijgt
de visserijschool een neutrale tot positieve waardering. De ruimtelijke relatie met
groen, wegen of bodemgesteldheid is laag. Er bestaat echter wel een ruimtelijke
relatie met de zee. Vanuit de navigatietoren had men uitzicht over het kanaal, de
sluizen en de zee. In Katwijk zijn uiteraard meerdere locaties waar dit het geval is,
maar ten tijde van de realisatie van de school was dit één van de meest voor de
hand liggende locaties. Vanuit de school kon men waarschijnlijk de vissersschepen
via het kanaal binnen zien varen. Een leuke toevalligheid is bovendien dat de
visserijschool op het voormalige wantveld is gebouwd, een ruimte die al heel lang
door de visserij werd gebruikt.
22

Architectuurhistorische waarden
Inleiding
De aanwezigheid van architectuurhistorische waarden wordt op basis van de volgende vijf
punten vastgesteld:
1. De mate van het bijzondere belang van het object voor de geschiedenis van de
architectuur en/of bouwtechniek;
2. Het oeuvre van de architect;
3. Aanwezigheid van hoogwaardige esthetische kwaliteiten;
4. Bijzonder materiaalgebruik en/of ornamentiek;
5. Bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur.
In navolgende paragrafen wordt ingegaan op de architecturale aspecten van het gebouw.
Eerst wordt een beschrijving gegeven van het pand, zowel van het ex- als het interieur.
Visserijschool
De visserijschool aan de Sluisweg 98 is gebouwd in 1952 naar ontwerp van de architecten
Ir. J. Jonkman en P. van Dorp. Zij hadden hiervoor in oktober 1948 opdracht gekregen van
het bestuur van de visserijschool. Deze school zou gesitueerd worden op het terrein aan
de Sluisweg en de Rijnmond, op het voormalige Wantveld en vlakbij de
uitwateringssluizen (de binnensluis). De aanbesteding van het project was op 24 januari
1952 en ongeveer een jaar later werd het gebouw in gebruik genomen.
De visserijschool in 1954 (Bouwkundig
Weekblad)
23

Doordat de visserijschool in de wederopbouwzone van ir. A.J. van der Steur lag, werd zijn
mening gevraagd omtrent het ontwerp van de school. Van der Steur had op dit terrein
oorspronkelijk een kerk geprojecteerd, en was enigszins verbaasd dat hier een school zou
komen. De hoofdopzet van het ontwerp was naar zijn mening alleszins aanvaardbaar. Het
ontwerp lag goed in zijn situatie en het voltooide de nog onvoltooide hoek van het
wederopbouwplan. Hij had echter enige opmerkingen over de vorm van het torentje en de
raamverdeling in de westgevel naast het torentje. Het is onduidelijk of Ir. J. Jonkman zijn
plannen na zijn overleg met van der Steur heeft aangepast. Waarschijnlijk wel, aangezien
A.J. van der Steur uit een gerespecteerde architectenfamilie komt en zelf ook enige faam
had verworven.
Het gebouw bestond, na realisatie in 1952, uit een lage en een hoge vleugel met een
traptoren. In de lage vleugel zat de hoofdingang, de directiekamer, twee gewone
leslokalen, een gecombineerd les- en tekenlokaal en toilet- en wasruimte.
Begane grond
Verdieping en kelder
24

De hoge vleugel heeft een kelder waar naast ruimte voor de CV ook een kolenberging en
kuiperij aanwezig was. In de kelder was ook een ruimte bestemd voor fietsenberging.
Echter een jaar na de opening van de school werd deze ruimte al voor onderwijs
doeleinden gebruikt. Er is toen een fietsenberging op het schoolplein gemaakt, gelijktijdig
werd de bestaande tuinmuur verhoogd.
Op de begane grond bevonden zich verschillende praktijklokalen, met magazijnruimte,
zoals het moterdrijverslokaal, het visbehandelingslokaal en een gewoon leslokaal. Op de
zolderverdieping was een nettenboeterij met touwmagazijn en kantoortje.
In de traptoren loopt de hoofdtrap (beton) tot de eerste verdieping. Vanaf deze vloer gaat
een ijzeren spiltrap naar de torenkamer en het hierboven gelegen torenplat. Met deze
toren wilde de architect het gebouw een ‘scheeps’ karakter geven. Er is namelijk een
gebreeuwde vloer, een scheepsrailing en een kompas. Zowel de torenkamer als de
torenplat werden gebruikt voor oefeningen met navigatie instrumenten.
Theorielokaal in 1954. Het hier
afgebeelde klaslokaal bevond zich aan
de westzijde van de lage aanbouw (het
grote lokaal).
Werklokaal in 1954. Dit lokaal bevond
zich op de begane grond in de hoge
aanbouw (zuidzijde)
25

De visserijschool had echter al vrij snel meer lokalen nodig omdat de eisen die aan het
visserij onderwijs gesteld werden veranderden. De uitbreiding werd geprojecteerd ten
westen van de visserijschool, op de plek waar zich op dat moment een openbare weg
bevond. In 1963 wordt er toestemming verleend om de school uit te breiden. Ir. S.J. van
Embden heeft dit plan getoetst op welstands- en stedenbouwkundige eisen en goed
gekeurd. Er zijn door de architect J. Jonkman verschillende ontwerpen gemaakt. In
februari 1959 ontwierp hij een gebouw waarbij het dak van de leslokalen, net als de lage
aanbouw uit 1952, een aflopend dak hebben. De westgevel zou in dit ontwerp een strakke
vorm krijgen. In februari 1962 maakte hij een ontwerp, dit maal voor een twee verdieping
hoog gebouw. Er werd echter voor gekozen om een eerder ontwerp, van februari 1961 uit
te voeren. Dit ontwerp is soberder van aard en sluit architectonisch minder aan bij de
visserijschool. Aannemelijk is dat de kosten de doorslag hebben gegeven.
Ontwerp
voor de
uitbreiding
september
1959
Ontwerp met
twee
verdiepingen
Februari
1962
In 1992 kreeg het bestuur van de visserijschool toestemming om de school te schilderen.
Mogelijk heeft een deel van het gebouw toen zijn witte kleur gekregen. In datzelfde jaar
werd overigens de uitbreiding van de jaren zestig voorzien van een extra aanbouw.
26

Naoorlogse architectuur/functionalisme
Kenmerkend voor de wederopbouwperiode na de Tweede Wereldoorlog is de wens om
vooruit te kijken met vertrouwen in een nieuwe toekomst. Dat vertaalde zich in nieuwe
ideeën over architectuur en de functie daarvan. Een ander kenmerk is het gebruik op grote
schaal van nieuwe materialen (beton, glas, staal) en constructiemogelijkheden
(systeembouw met pre-fab elementen). Ook nieuw was de samenwerking van architecten
en (beeldend) kunstenaars bij de aankleding van gebouwen, waarvoor de overheid
subsidie beschikbaar stelde. De architectuur van de visserijschool heeft echter nog veel
vooroorlogse kenmerken. De eerste ontwerpen van deze school zijn in 1948/1949
gemaakt, terwijl de toepassing van arbeidsbesparende bouwsystemen met name vanaf het
eind van de jaren ’50 in gebruik werden genomen.
Gelijktijdig met de visserijschool werden er in de periode 1952-1955 in verschillende
steden zogenoemde ‘standaard scholen’ naar ontwerp van de architect H.A. Maaskant
gerealiseerd. Dit ontwerp was in opdracht van het Rijk gerealiseerd. De eerste school
gebouwd in de systeembouw volgens het beparende MUWI-systeem, met
droogstapelblokken gecombineerd met betonnenvloeren werd in 1959 gerealiseerd.
De visserijschool vertoont echter meer kenmerken van het functionalisme. Deze stijl
ontwikkelde zich tussen de beide wereldoorlogen en was gebaseerd op zuivere,
elementaire geometrie en maakte gebruik van nieuwe materialen zoals staal en gewapend
beton. Voor de visserijschool is echter wel de ‘ouderwetse’ baksteen gebruikt, de school is
dan ook geen zuiver voorbeeld. Het gebruik van schoonmetselwerk in het functionalisme
wordt na 1930 echter vaker toegepast.
Het idee achter het functionalisme is dat alle uiterlijke kenmerken een afspiegeling van
functionele elementen moet zijn. Daarom zijn er geen versieringen zonder dat deze een
functie voor het gebouw heeft. Het idee daarachter is dat de schoonheid van een gebouw
gelegen is in zijn functie. Het laten zien van de constructie van een gebouw vormt hier ook
een onderdeel van.
27

J. Jonkman en P. van Dorp
J. Jonkman was als hoofdarchitect ook
betrokken bij de wederopbouw van
Katwijk. Enige andere gebouwen van
hem zijn; de Twentsche bank aan de
Breestraat te Leiden, het
belastingkantoor aan het
Stationsplein te Leiden, het
kantoorgebouw van de Groninger
Brandwaarbormaatschappij aan de
Herenstraat 113 te Groningen en
bedrijfsgebouwen voor de N.V.
Struycken & Co te Rotterdam.
De architecten J.Jonkman en P. van
Dorp waren niet stijlvast. Zo komt
J.Jonkman voor in een lijst met art
nouveau architecten, terwijl de
visserijschool kenmerken van het
functionalisme vertoont.
Groninger Brandwaarborgmaatschappij, (begin jaren
’50) Herenstraat 113 te Groningen.
De Twentsche Bank (eind jaren ’50) aan de Breestraat
te Leiden.
Belastingkantoor (eind jaren ‘50/begin jaren ’60),
Stationsplein 7 te Leiden.
28

Samenvatting
Architectuurhistorische waarden: Laag Neutraal Positief Hoog
Bijzonder belang voor geschiedenis van
architectuur/bouwtechniek
Oeuvre van architect x
Hoogwaardige esthetische kwaliteiten x
Bijzonder materiaalgebruik / ornamentiek x
Samenhang ex-/interieur x
Toelichting:
(a) De architectuurhistorische waarde van de visserijschool is laag wanneer men
kijkt naar de geschiedenis van de architectuur/bouwtechniek. Zowel in de
vormgeving als in de techniek zijn voornamelijk vooroorlogse principes
toegepast.
(b) De visserijschool heeft in het oeuvre van de architect misschien wel enige
betekenis gehad, het is echter een vrij vroeg werk van hem en in zijn latere
werk heeft hij een andere stijl toegepast. De bouw van de visserijschool had
begin jaren vijftig echter wel een groter belang, zowel in het ‘bouwkundig
weekblad’ als in het tijdschrift ‘Bouw’ is door de architect een artikel over de
school gepubliceerd. Dit toont in ieder geval aan dat hij de bouw van de
visserijschool zelf als een belangrijk gebouw in zijn oeuvre zag.
(c)+(d) Het ontwerp van de visserijschool heeft geen hoogwaardige esthetische
kwaliteit en krijgt daarom een neutrale score. Dit geldt ook voor de
ornamentiek.
(e) Tussen het ex- en interieur is zeker een positieve tot hoge mate van samenhang.
De vorm van het gebouw wordt in hoge mate bepaald door de functie. Dit geldt
niet alleen voor de hoge en lage vleugel, maar ook voor de toren, waar de
studenten navigatielessen kregen en uitzicht over de zee hadden.
x
29

Gaafheid/herkenbaarheid
Inleiding
Om de gaafheid en herkenbaarheid te kunnen waarderen, zal aandacht worden besteed
aan de volgende drie deelaspecten:
1. De mate van belang van het object wegens de architectonische gaafheid van ex-
en/of interieur;
2. Eventuele hoogwaardige architectonische kwaliteiten van de samenstellende
onderdelen;
3. Het belang van het object in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de
stedelijke, dorpse of landschappelijke inrichting.
In onderstaande paragrafen wordt eerst aandacht besteed aan de bouwhistorische
toestand van het pand. Hiertoe wordt het exterieur, de constructie en het interieur
beschreven. Vervolgens wordt aan de hand van bouwtekeningen op een rij gezet welke
wijzigingen aan het exterieur en interieur hebben plaatsgevonden. Het hoofdstuk wordt
beëindigd als voorgaande hoofdstukken middels een waardering van de gaafheid van de
school.
Bouwhistorische beschrijving
Exterieur
Bouwmassa
De visserijschool bestaat uit een vrijstaand bouwvolume opgebouwd uit verschillende
bouwelementen. De gebouwen liggen in een aaneengesloten U-vorm om een binnenplaats.
(oorspronkelijk een L-vorm) Tussen bouwdeel F en C is een hoge muur (later verhoogd)
die de binnenplaats omsluit.
Gebouwonderdelen:
A = les en praktijk lokalen met
verdieping, met zadeldak. De gang
van de begane grond heeft een
platdak (1952)
B = leslokalen, één laag, schuin
aflopend dak. De gang heeft een
platdak (1952)
C = toren (1952)
D = hoofdingang (1952)
E = uitbreiding, één laag, plat dak
(1962)
F = uitbreiding, één laag, plat dak
(1992)
30

Dateringplattegrond ingetekend op een bouwtekening uit 1959 (boven) en oktober 1950 (onder).
31

Gebouw A
Gebouw A bevat, anders dan de andere bouwdelen, een kelder, begane grond en
zolderverdieping. De kelder is zowel toegankelijk via het trappenhuis als een trap aan de
westzijde van het gebouw en een helling aan de oostzijde van het gebouw.
De Zuidgevel van gebouw A. Links de huidige situatie, rechts de bouwtekening van mei 1950.
De zuidgevel bevat twee dubbele houten deuren met twee smalle vensters hierboven. In de
top van de gevel bevindt zich een hijsbalk en aan de westzijde een schoorsteen. In het
oorspronkelijke ontwerp waren in de houten deuren ruitvormige venstertjes aangebracht.
In de huidige deuren zijn deze niet aanwezig. Het muurvlak tussen de beide dubbele
deuren is eenvoudig gedecoreerd. In het ontwerp van mei 1950 is een stervormig motief
weergegeven. Er is uiteindelijk voor een golvend motief gekozen van afwisselend brede en
smalle bakstenen. De buitenmuren zijn opgebouwd uit miskleurige machinale
gevelklinkers in waalvorm. Het trasraam, de onderste laag boven het maaiveld, is
gemetseld met machinale
trasraamklinkers, eveneens in
waalvorm. Trasramen zijn uitgevoerd
in een harde steen en specie soort en
beschermen tegen vorst schade. De
omrandingen en tussenpenanten van
de kozijnen (zowel van de zuid- als
noordgevel) zijn van gevelklinkers met
wit verglaasde strekken en koppen.
Decoratief patroon tussen beide dubbele deuren.
32

Noordgevel. Links: huidige situatie. Rechts: bouwtekening, oktober 1950
De Noordgevel bevat aan weerszijden van de gevel twee vierkante vensters die voor de
lichttoetreding van de kelder zorgen. Beide vensters zijn momenteel met een houten plaat
dichtgezet. In het midden van de gevel hebben zowel de begane grond als de
zolderverdieping twee hoge smalle vensters. Op de begane grond zijn dit vierruitsschuifvensters
met een twee ruitsbovenlicht. Op de verdieping zijn het twee vierruitsschuifvensters,
welke in een punt eindigen. De kozijnen van de deuren en ramen zijn
gemaakt van vurenhout.
Zowel de zuid, noord als oostgevel zijn op een later moment (mogelijk in 1992)
witgesausd. Ditzelfde geld voor de toren en de muur van de binnenplaats.
Detail decoratieve
elementen tussen de
begane grond en de
zolderverdieping.
33

Boven: oostgevel, huidige situatie. Onder: oostgevel in bouwtekening van mei 1950.
De ontwerptekening van mei 1950 wijkt af van de huidige situatie. Dit komt echter niet
door aanpassingen aan het gebouw zelf, maar aanpassingen aan het ontwerp.
Oorspronkelijk had de architect de toegang tot de kelder in het midden van de gevel
geplaatst. Dit is in zijn ontwerp van oktober van 1950 verschoven naar de zuidzijde, waar
het later ook is uitgevoerd.
De oostgevel heeft negen traveeën, die opgebouwd zijn uit een vierruitsvenster op de
zolderverdieping, een negenruitsvenster op de begane grond en twee vierkante vensters
op de kelderverdieping. Doordat het maaiveld niet recht loopt komen de keldervensters
aan de zuidzijde van het gebouw boven het maaiveld uit en vallen de keldervensters aan
de noordzijde van de gevel bijna geheel onder het maaiveld. De keldervensters van het
meest zuidelijke travee zijn vanwege de hoogte van het maaiveld achterwege gelaten.
De middelste travee vormt een uitzondering. In het ontwerp van mei 1950 was hier een
dubbele deur gepland. In het uiteindelijke ontwerp is deze vervangen door twee
34

keldervensters. Hierboven bevindt zich géén
negenruitsvenster, maar twee kleine vensters die elk
uitkomen in een magazijnruimte. Op de plek van de tweede
travee (aan de noordzijde) bevinden zich geen vensters,
omdat zich hier een schoorsteen bevindt. Deze staat niet in
het ontwerp weergegeven, maar is waarschijnlijk wel in 1952
gerealiseerd.
De westgevel grenst zowel aan te toren, binnenplaats, gebouw
B en steekt aan de zuidzijde uit. Deze gevel is net als de
oostgevel opgebouwd uit verschillende traveeën. De twee
traveeën aan de zuidzijde hebben net als de oostgevel een
vierruitsvenster op de zolderverdieping en een
negenruitsvenster op de begane grond. De serie van vierruitsvensters, afgewisseld met
een decoratief gemetseld ruitpatroon herhaald zich tot de toren. Naast de toren zit een
smaller tweeruitsvenster. Ter hoogte van gebouw B ontbreken de negenruitsvensters. Dit
ritme wordt echter boven de gang van gebouw A en B doorgezet in de vorm van een smal
drie ruitsvenster.
De westgevel, boven: huidige situatie, onder: ontwerptekening van mei 1950.
Tussen de vensters van de
zolderverdieping zijn
decoratieve ruitpatronen in
het metselwerk aangebracht.
35

Zowel de gang van gebouw A als gebouw B hebben slechts een bouwlaag en zijn afgesloten
met een platdak. Deze bouwdelen hebben vierkante vensters welke twee aan twee zijn
geclusterd.
Toren (gebouw C)
De toren, het markantste onderdeel van de
visserijschool, heeft geen vierkant
plattegrond, maar is tapstoelopend. Zowel
aan de noord- als aan de westgevel
bevinden zich drie boven elkaar liggende
ronde vensters. Deze vensters volgen de
hoogte van de trap en verspringen daarom
van hoogte. De ronde vensters bestaan uit
stalen taatsramen in een houten
omranding.
De oostgevel sluit aan op gebouw A en geeft
zowel toegang tot de kelder, begane grond
en zolderverdieping. In 1961 is er een extra
toegang gerealiseerd. Via een trapje is, aan
de zuidzijde van de toren, de binnenplaats
bereikbaar.
De bovenste verdieping van de toren is
geheel van hout en glas, een stalen
wenteltrap geeft toegang tot deze
verdieping. Ook het dak van de toren was
oorspronkelijk toegankelijk. De toegang
werd afgesloten door een ijzeren luik.
Hierboven op stond een balustrade, met 14
stijlen en een tussen- en onderregel van
gegalvaniseerde stalen buizen. Over de
stijlen een rondgaande dekregel van
eikenhout met afgeronde kanten. Het
dak/uitkijkpunt van de toren was bedekt
met oregon pine. Dit is een roodachtige
naaldhoutsoort van de Canadese- en USA
westkust. Het dak is tegenwoordig niet
meer toegankelijk.
De toren van de visserijschool.
Onder: dwarsdoorsnede van oktober 1950
36

Gebouw B (en gebouw D)
De lage vleugel, welke dwars op gebouw A staat is in dit rapport bestempeld als gebouw B.
Dit bouwdeel is gelijktijdig met gebouw A (en de toren) gebouwd en samen vormen ze de
oorspronkelijke visserijschool. Gebouw B is opgebouwd uit een gang aan de noordzijde,
deze heeft een platdak. De leslokalen en andere ruimtes aan de zuidzijde hebben een
schuindak dat naar het zuiden toe schuin afloopt. Hierdoor is er zowel vanuit de noord- als
zuidzijde lichttoetreding.
Zuidgevel. Huidige situatie en bouwtekening van mei 1950.
In de zuidgevel bevinden zich zeven zesruitsvensters. De zes meest westelijke hiervan zijn
per twee geclusterd en komen overeen met de daarachterliggende drie lokalen. Het
zevende venster (geteld vanaf de westzijde) bevindt zich naast de entree. Hier bevond zich
de kamer van de directeur. Het kleiner tweeruitsvenster (op de bouwtekening aangeven
als een vierruitsvenster) aan de andere zijde van de dubbele toegangsdeur zorgde voor
licht en luchttoetreding van de toiletruimten. Boven de eikenhouten toegangsdeur is een
geelgrijze natuurstenen steen aangebracht, met de inscriptie: “VISSERIJSCHOOL, ANNO
1952”. Het metselwerk rondom de toegangsdeur is witgesausd.
37

De noordgevel grenst aan de binnenplaats. In een
zeshoekige uitbouw (gebouw D) van deze gevel
bevindt zich de leerlingeningang tot de school.
De entree aan de zuidzijde werd waarschijnlijk
alleen door leerkrachten en/of bezoekers
gebruikt. De zeshoekige entree bevatte een
enkele eiken deur en wordt afgedekt door een
kaphout, waar later dakleer overheen is
aangebracht.
Gebouw B is verdeeld in negen traveeën. In de lage gang zitten per travee twee vierkant
vensters. Ook de bovenliggende vensters, van de leslokalen zijn per travee geclusterd.
Hierbij gaat het om drie naast elkaar liggende vensters, waarvan de middelste open kan. In
het tweede travee (gezien vanuit het westen) is één van de ramen van de gang vervangen
voor een deur, om zo toegang te geven tot het kinderdagverblijf. Hier is tevens een
hellingsbaan aangebracht.
De noordgevel, bouwtekening van oktober 1950.
Gebouw D, het entreegebouwtje gezien van
bovenaf (oktober 1950)
38

Gebouw B zit aan de oostgevel vast
aan gebouw A. Aan de westzijde van
dit gebouw is in de jaren zestig een
uitbreiding gerealiseerd. Oude
bouwtekeningen geven wel enige
aanwijzingen hoe deze gevel er
oorspronkelijk uit moet hebben
gezien. Aangenomen kan worden dat
de bouwtekening van oktober 1950
daadwerkelijk uitgevoerd is.
Ter hoogte van de gang is de gehele
gevel verwijderd. De oude buitengevel
van het laatste klaslokaal vormt nu de
tussen muur.
Gebouw E en F
Boven: bouwtekening uit mei 1950,
Onder: bouwtekening van oktober 1950.
Gebouw E wordt gevormd door de aanbouw die begin jaren zestig is gerealiseerd, ter
uitbreiding van de visserijschool. De architectuur is hier beduidend soberder en sluit meer
aan bij de typische naoorlogse architectuur. Er werden vier lokalen gerealiseerd, waarvan
één grotere plus een directeurskamer. Deze laatste ruimte werd gerealiseerd in een
zogenaamde tussenruimte, deze bevindt zich tussen de nieuwe en oude lokalen en is van
een geringe hoogte. De gehele uitbreiding bevindt zich onder een platdak. In 1959 werden
overigens verschillende ontwerpen voor deze uitbreiding gemaakt. Deze zijn in het
hoofdstuk over de architectonische waarden kort besproken.
De zuidgevel van het lokaal is een blinde bakstenen muur. De gevel van de
directeurskamer, grenzend aan de ‘oude’ visserijschool bestaat echter geheel uit vensters.
De noordgevel bevat een dubbele deur (nooduitgang) met hierboven en naast vensters.
Deze gevel is in de jaren negentig richting het oosten verlengd. Deze aanbouw is aan de
noordzijde een blinde gemetselde muur.
39

De oostgevel van gebouw E (en aanbouw F).
Boven de huidige toestand, onder een foto
van voordat in de gevel van gebouw E en
gebouw B een venster was vervangen door
een deur.
De oostgevel heeft enige veranderingen ondergaan. Zoals eerder gezegd is hier in het begin
van de jaren negentig, aan de noordzijde, een aanbouw gerealiseerd. Aan de zuidzijde
bevond zich al een aanbouw. In het tussenliggende stuk werd één van de vier vensters (de
meest noordelijke) vervangen door een deur.
Zowel de administratieruimte als de aanbouw (gebouw F) zijn lager dan de lokalen. Het
dak van de administratieruimte is in noordelijke richting doorgetrokken waardoor er een
overkapping is ontstaan.
40

In de westgevel wordt het ritme van de vensters achtmaal herhaald. De vensters zijn twee
bij twee geclusterd doordat zich hier een smalle gemetselde strip tussen bevindt. Deze
onderverdeling komt overeen met de lokalen.
De uitbreiding (gebouw E) gezien vanuit het westen. Boven de huidige situatie, onder de originele
bouwtekening uit 1961.
Muur
De muur rond de binnenplaats is in de loop van de tijd eveneens aangepast.
Oorspronkelijk was het een lage muur. Ten behoeve van de fietsenstalling werd deze aan
de oostzijde verhoogd. Later werd de muur in zijn geheel verhoogd tot de huidige hoogte.
De muur was oorspronkelijk van schoon metselwerk, maar is later witgesausd.
41

Constructie
De visserijschool is opgebouwd uit steens metselwerk in kruisverband gemetseld. De
constructie is (met name in het bouwdeel uit 1952) grotendeels in het zicht gelaten en
vormt onderdeel van de architectuur. De zware machines op de begane grond worden in
de kelderruimte ondersteund.
De begane grond van gebouw A is voorzien van een betonnenvloer. Deze wordt ter hoogte
van de machine opstelling (uiterste zuidzijde) extra verstevigd door het aanbrengen van
ijzeren balken. De betonnenkolommen waar deze vloer op rust zijn in de kelder in het
zicht gelaten. Ditzelfde geldt voor de vloer van de zolderverdieping. De gang is voorzien
van een kruipruimte.
De daken van de bouwdelen uit 1952 zijn opgebouwd uit houtcementplaten. Een
uitzondering is de toren, die een dekvloer heeft van hout met ijzeren liggers. Het dak van
de hoge aanbouw is een flauw zadeldak met een gordingenkap.
42

Interieur
Gebouw A
Kelder
De kelderverdieping van gebouw A bevatte oorspronkelijk een fietsenstalling. Deze fietsen
stalling werd echter door ruimtegebrek al vrij snel naar de binnenplaats verhuisd.
Vanuit het trappenhuis en de (fiets)helling aan de oostzijde van het gebouw heeft men
toegang tot deze voormalige fietsenstalling. Deze wordt thans in gebruik genomen als
opslagruimte.
De kelderruimte gezien
richting het zuiden. Hier was
oorspronkelijk de
fietsenstalling gepland.
De muren zijn van schoon metselwerk en bevatten aan de oost- en noordzijde vierkante
vensters. De vloer is van beton, net als het plafond. In het plafond en muren zijn de
betonnen draagconstructie in het zicht gelaten. Deze betonnen balken tegen het plafond
aan, steunen op pilaren van beton welke tegen de wanden zijn aangebracht. Deze volgen
het ritme van de traveeën die ook van buitenaf zichtbaar zijn. De voormalige fietskelder is
vier traveeën groot. Aan de zuidzijde zijn twee deuropeningen, één geeft toegang tot een
soort kantine ruimte waarin wc’s zijn aangebracht. De andere deur geeft, via een gangetje,
toegang tot de achterliggende ruimte. Deze ‘tussenruimtes’ zaten oorspronkelijk niet in
het ontwerp van mei 1950, maar staat in een latere versie wel aangegeven. Ook geeft deze
bouwtekening aan dat er in de ruimte meerdere kolommen stonden om de
betonnenbalken die bovenliggende verdiepingen dragen te ondersteunen. Er zijn echter
geen sporen die erop wijzen dat deze hier oorspronkelijk inderdaad hebben gezeten.
De volgende ruimte is drie traveeën groot. Het plafond wordt hier ondersteund door
slanke ijzeren pilaren en in het midden betonnenpilaren. Deze laatste waren van oudsher
aanwezig om het gewicht van de bovenliggende verdieping te kunnen tillen. Boven de
43

fietsenstalling bevindt zich een leslokaal, terwijl zich boven deze ruimte een
praktijkruimte met veel machines bevindt.
Een metalen trap geeft toegang tot de bovenliggende verdieping. Een deur aan de zuidzijde
van de ruimte geeft toegang tot de volgende ruimte, waar zich een cv-installatie bevindt.
Een stalen trap geeft toegang
tot de bovenliggende
verdieping. Zowel stalen als
betonnen pilaren
ondersteunen het gewicht van
de bovenliggende verdieping.
De wanden van de meest zuidelijke ruimtes zijn betegeld met witte vierkante tegels. In
deze ruimte bevinden zich verschillende installaties. Een deur geeft toegang tot de
buitendeur aan de oostzijde van het gebouw, welke via een trap toegankelijk is. De cv
ketels in deze ruimte zijn op een gemetselde verhoging aangebracht. De vloer is hier, net
als in de overige kelder ruimtes van gewassen beton. In 2002 werden de oude cv ketels
overigens vervangen.
44

Begane Grond
De begane grond is zowel vanuit de kelder, traptoren als de gang van gebouw B
bereikbaar. Oorspronkelijk waren hier twee praktijklokalen gepland, een
moterdrijverlokaal en een visbehandelinglokaal. Het visbehandelinglokaal zou door een
stalen rolluik in tweeën te delen zijn. Het ontwerp werd later echter aangepast waardoor
er aan de noordzijde een gewoon leslokaal kwam en het visbehandelinglokaal de helft van
haar omvang kreeg. Zowel het visbehandelinglokaal als het moterdrijverlokaal hebben een
eigen magazijn. Deze bevinden zich tussen beide lokalen. De vloer van het
moterdrijverslokaal is deels voorzien van tegels en deels van een niet geleidend materiaal.
De machines aan de zuidzijde bevinden zich op een betonnen constructie.
Visbehandelinglokaal,
gezien richting het
noorden.
Moterdrijverlokaal,
gezien richting het
zuiden.
45

Het visbehandelinglokaal is tot een hoogte van 2,50 m betegeld met witte tegels, de strook
daarboven is gestuukt. Lichttoetreding geschiedt zowel door de vensters aan de oost- als
aan de westzijde. Het magazijngedeelte is later gewijzigd. Deze bestaat niet langer uit één
deel, maar bevat een open en gesloten gedeelte.
Vanaf het trappenhuis geeft een dubbele deur toegang tot de gang. Op de vloer liggen
bruine vierkante tegels waarin eenvoudige decoratieve patronen zijn aangebracht. De
wanden zijn van schoon metselwerk in gelige stenen. De plafonds zijn wit gestuukt. Via
een flauwe rondboog is de gang van gebouw B toegankelijk. Deze is op een zelfde wijze
opgebouwd, zij het dat het tegelwerk op de vloer uitbundiger gedecoreerd is. Het leslokaal
aan de noordzijde is via deze gang toegankelijk. De muren van dit lokaal zijn tot een
hoogte van 2,50 cm van schoon metselwerk, welke later geschilderd is. De bovenste rand
van het muurvlak is gestuukt. In het lokaal is een systeemplafond aangebracht.
Zolderverdieping
De zolderverdieping is alleen via het trappenhuis in de toren bereikbaar. Oorspronkelijk
was deze verdieping één grote open ruimte, welke dienst deed als leslokaal voor de
nettenboeterij. Door veranderingen in de visserij en het onderwijs zijn er op deze
verdieping computer leslokalen gerealiseerd. Het eerste, meest noordelijke lokaal is over
de gehele breedte van de verdieping. Dit lokaal is twee traveeën breed. Richting het zuiden
zijn twee lokalen van respectievelijk één en twee traveeën breed gerealiseerd. Deze zijn
via een gang aan de westzijde bereikbaar. Via deze gang is eveneens de nettenboeterij
bereikbaar (4 traveeën).
De betonnen spantconstructie is over de gehele verdieping in het zicht gelaten.
Nettenboeterij gezien
richting het zuiden.
Rechts in de hoek
bevinden zich toiletten.
46

Toren (gebouw C)
Het trappenhuis van de toren is tot de zolderverdieping een betonnentrap, bekleed met
chamotte traptreetegels met stootboren van gele hardgebakken tegels. Vanaf de
zolderverdieping loopt er een ijzeren wenteltrap richting de bovenliggende verdieping. De
bovenliggende verdieping heeft een betonnenvloer en een muur tot ongeveer 1,5 meter
hoogte van schoon metselwerk daarboven bevinden zich aan de westzijde zes vensters en
aan de andere zijden acht vensters, waarvan een enkele open kan. Het plafond is
opgebouwd uit ijzeren balken waarop houten latten bevestigd zijn, deze lopen in de westoost
richting.
Links: het trappenhuis gezien vanaf de begane grond in oostelijk richting.
Rechts: de verdieping in het trappenhuis. Deze geeft toegang tot het uitzichtspunt op de toren.
Vanuit deze ruimte is tevens het dak van de toren bereikbaar via een stalen wenteltrap.
Een stalen luik sluit deze toegang af. Door het dak steekt een stalen buis naar beneden.
Mogelijk zat/zit hier een kompas aan bevestigd. De reling van het uitzichtpunt op het dak
is tegenwoordig niet meer aanwezig, aangenomen kan worden dat ook het kompas is
verwijderd.
47

Gebouw B
De gang van gebouw B is net als die van
gebouw A voorzien van bruine tegels met
decoratieve patronen. De muren zijn van
schoonmetselwerk en het plafond is
gestuukt. Aan de zuidzijde bevinden zich
de lokalen en directeurskamer. Om de
directeurskamer te betreden gaat men
eerst door een klein kantoortje.
Tegenwoordig zijn via de gang van
gebouw B twee klaslokalen toegankelijk.
Het derde lokaal, welke zich aan de
uiterste westzijde van de gang bevond is
niet meer toegankelijk omdat de gang ter
hoogte van dit lokaal is dichtgemetseld ten
behoeve van de scheiding tussen de
visserijschool en het kinderdagverblijf. Dit
derde, van oorsprong grotere lokaal wordt
daarom bij de interieurbeschrijving van
gebouw E beschreven. De twee lokalen in
gebouw B zijn onderling met elkaar
verbonden door een tussendeur, welke
zich aan de zuidzijde van het lokaal
bevindt. De twee lokalen zijn wit gestuukt.
De betonnen constructie van het plafond is
echter in het zicht gelaten. De ramen aan
de noordzijde zijn doormiddel van
houtenplaten dichtzet, waardoor er alleen
nog lichttoetreding is aan de zuidzijde.
Direct bij de ingang van de lokalen bevind
zich een wastafel, bij één van de lokalen is
de keramiek wastafel vervangen door een
roestvrijstalen exemplaar.
Aan de oostzijde van gebouw B zijn wel
enige wijzigingen aangebracht. Zo is de
toiletruimte vernieuwd en verkleind.
Hierdoor is er aan de zuidzijde, naast de
entree en de meterkast een extra
(conciërge)ruimte ontstaan.
De gang gezien richting het westen.
Het eerste lokaal (meest oostelijke) gezien richting
het noorden)
Het tweede lokaal, gezien richting het zuidoosten
48

Gebouw E (en F)
De wanden van de gang van gebouw E
hebben net als bij gebouw B schoon
metselwerk en een gestuukt plafond. Via
de gang zijn er twee brede vensters die
zicht geven op het lokaal. Hierbij is het
ontwerp van gebouw B overgenomen.
Het klaslokaal dat oorspronkelijk bij
gebouw B hoorde is voorzien van twee
vensters brede die uitkijken op de gang.
Tussen de gang van visserijschool en het
kinderdagverblijf is een brandwerende
muur opgetrokken. Tussen lokaal 2 en
lokaal 3 is de tussenmuur weggebroken.
Hetzelfde is waarschijnlijk gebeurd
tussen lokaal 1 en 2. Waardoor lokaal 2 is
komen te vervallen en is voorzien van
een nieuwe tussenmuur. Lokaal 1 en 2
waren echter niet te bezichtigen. Verder
zijn er slechts kleine wijzigen en
moderniseren ringen aangebracht. Zo zijn
er bijvoorbeeld (nood-) uitgangen
gerealiseerd en is er in 1992 een aanbouw
aan de oostzijde van lokaal 4 gemaakt.
Rechts: gang gezien richting het zuidwesten.
Links onder: lokaal 3 met een doorkijk naar lokaal 2
Rechts onder: lokaal 4 gezien richting het
noordoosten, met de toegangsdeur naar de
aanbouw uit 1992 (bouwdeel F)
49

Samenvatting
Gaafheid / herkenbaarheid: Laag Neutraal Positief Hoog
Architectonische gaafheid van ex- en/of
interieur
E,F B A,C,D
Architectonische kwaliteit onderdelen E,F B A,C,D
Belang in relatie tot visuele gaafheid van
landschappelijke inrichting
Toelichting:
(a) Op basis van de bouwhistorische beschrijving is gebleken dat de visserijschool op
een aantal punten is gewijzigd, maar over het algemeen nog veel authentieke
elementen bevat. De visserijschool scoort daarom voor de bouwdelen A, C en D
positief op de aspecten van architectonische gaafheid. Bouwdeel B is op een aantal
vlakken ingrijpend gewijzigd (toilet/was voorzieningen en het derde lokaal)
waardoor dit bouwdeel slechts een neutrale score heeft. De muur rond het
binnenterrein heeft een lage waardering.
(b) De visserijschool bestaat uit verschillende bouwonderdelen. Gebouw A, B, C en D
zijn in 1952 gerealiseerd. De bouwdelen A (oa. de zichtbare spantconstructie op de
zolder) en bouwdeel C (de toren, met zijn navigatieplatform) scoren hierbij hoger.
Bouwdeel B volgt de vooroorlogse schoolarchitectuur en krijgt daarom een
neutrale waardering. De later gerealiseerde aanbouwen (bouwdeel E en F) zijn van
latere datum en beide architectonisch van aanzienlijk mindere kwaliteit. Dit
ondanks het feit dat bouwdeel E door dezelfde architect is ontworpen. Deze
bouwdelen krijgen daarom een lage waardering.
(c) Het belang in de relatie tussen de visserijschool en de inrichting van het perceel is
positief. De school en wijk zijn ongeveer gelijktijdig gerealiseerd, waarbij ook
overleg tussen de architecten is geweest. Bovendien ligt de visserijschool op een
markante plek.
x
50

Zeldzaamheid
Inleiding
Een waardering van zeldzaamheid wordt op basis van de volgende twee punten opgesteld:
1. Mate van belang van het object wegens architectuurhistorische, bouwtechnische,
typologische en functionele zeldzaamheid, eventueel verbonden met een
bijzondere ouderdom;
2. Uitzonderlijk belang wegens één of meer van de in voorgaande hoofdstukken
benoemde kwaliteiten.
Weging van Zeldzaamheid
In architectuurhistorisch opzicht onderscheidt de visserijschool zich slechts in lichte mate.
De visserijschool heeft een lage waardering voor zijn ouderdom. De school is immers van
vrij recente datum. Op het terrein van de overige kwaliteiten (functie, betekenis, ligging)
heeft de visserijschool wel een positieve waardering gekregen.
Een en ander laat zich in onderstaande tabel samenvatten:
Samenvatting
Zeldzaamheid Laag Neutraal Positief Hoog
Zeldzaamheid, verbonden met bijzondere
ouderdom?
Uitzonderlijk belang vanwege overige
kwaliteiten
x
x
51

Conclusie
In dit rapport is de visserijschool aan de sluisweg 98 te Katwijk aan Zee nader onderzocht
op de eventuele aanwezigheid van monumentale waarden.
Onze bevindingen ten aanzien van de mogelijke aanwezigheid van monumentale waarden
vertalen zich op basis van het hiervoor beschrevene als volgt:
Laag Neutraal Positief Hoog
Cultuurhistorische waarden x
Ensemblewaarden x
Architectuurhistorische waarden x
Gaafheid / herkenbaarheid E,F B A,C,D
Zeldzaamheid x
De algehele conclusie luidt dat de visserijschool te Katwijk aan Zee met name op het
gebied van de cultuurhistorische waarden positief tot hoog scoort. Dit is vooral terug te
leiden tot de functie en betekenis voor het vissersdorp Katwijk aan Zee.
Op het vlak van ensemblewaarde en gaafheid/herkenbaarheid heeft de visserij (met name
voor de bouwdelen A,B,C en D, welke in 1952 zijn gerealiseerd) een positieve waarde.
Bouwdeel B is verbouwd ten behoeve van het kinderdagverblijf (bouwdelen E en F) en
heeft daardoor een mindere gaafheid. Dit is de reden voor de neutrale waardering van
bouwdeel B.
Vanwege zijn markante locatie en sociale betekenis vormt de visserijschool van Katwijk
voor veel (oud)Katwijkers een duidelijk en direct herkenningspunt.
52

Bouwdeel B verzorgt samen met het plein een ondersteunende functie voor de bouwdelen
A en C. Bij herbestemming van de visserijschool raden wij aan hier rekening mee te
houden. Door de openheid van het plein en de lage bebouwing van bouwdeel B wordt het
hoge bouwdeel (A) en de toren (C) extra benadrukt.
Echter op het vlak van zeldzaamheid krijgt de visserijschool een neutrale waarde, dit
wordt deels veroorzaakt door de geringe ouderdom. Hierbij moet echter wel de
kanttekening worden gemaakt dat er in Nederland relatief weinig visserijscholen zijn.
Op het terrein van de architectuurhistorische waarden is het belang van de visserijschool
niet van uitzonderlijke mate.
Over het algemeen heeft de visserijschool echter wel een positieve waardering gekregen.
De aanbouw is van een lage monumentale kwaliteit. De oorspronkelijke visserijschool is
naar onze mening echter van afdoende monumentale kwaliteit om aangewezen te worden
als gemeentelijk monument. Dit geldt overigens in grotere mate voor de bouwdelen A
(hoge bouwdeel) en bouwdeel C (toren). Bij een eventuele restauratie raden wij daarom
ook aan om de navigatie ruimte op het dak van de toren weer in ere te herstellen en
karakteristieke elementen in bouwdeel A in het zicht te laten, hierbij kan bijvoorbeeld
gedacht worden aan de spantconstructie op de zolderverdieping.
De plattegronden op de volgende pagina geven de monumentale waarde per ruimte weer.
Hierbij moet aangegeven worden dat tevens de dakconstructies (van de bouwdelen uit
1952) hierbij een positieve waardering hebben gekregen.
Juli 2009,
Hylkema Consultants BV
Drs. A.K. Koornstra
53

Waarderingsplattegrond van de begane grond.
Waarderingsplattegrond van de zolderverdieping (links) en de kelder (rechts)
54

Colofon
Opdrachtgever
Timpaan
Contactpersoon: Peter Pronk
Postbus 64
1430 AB Aalsmeer
T. 0297-382580
Woonstichting KBV
Boslaan 2a
2224 HH Katwijk
Object
Bouwhistorische waardestelling
Sluisdam 98 te Katwijk aan Zee
Opdrachtnemer
Hylkema Consultants BV
Contactpersoon: J. van Zelst
Auteur: drs. A.K. Koornstra
Doelenstraat 20
3512 XJ UTRECHT
T. 030-2328866
I. www.hylkemaconsultants.nl
E. info@hylkemaconsultants.nl
55

Verantwoording
Barkel, J.P. van (1969)
Vissen voor de kerk, Katwijk vroeger en nu, genootschap ‘Oud Katwijk’
Blijdestijn, Roland en Stenvert, Ronald (2000)
Bouwstijlen in Nederland 1040-1940, SUN.
Hovy, L. en A.C. Meijer (1981)
Inventaris van de Archieven der Gemeente Katwijk 1656-1931(1975)
Jonkman, Ir. J. en P. van Dorp (1954)
Visserijschool te Katwijk aan Zee, in: Bouwkundig weekblad, orgaan van de
maatschappij tot bevordering der bouwkunst, Bond van Nederlandse Architecten, 72 e
jaargang, 16 maart 1954 nrs. 11-12 p. 81-85.
Kloot Meybrug, H. v.d. (1946)
Herstel gecombineerd met een uitbreiding, in: Bouw, 1946, jr. 1, nr. 14
Poort, W.A. (1951)
Rondom de oude Rijnmond, Katwijk aan zee in de kringloop der eeuwen,
Boekhandel-drukkerij Van der Leen, Katwijk aan Zee
Steur, A.J. van der (1946)
Samenwerking der architecten bij den wederopbouw van Katwijk, in: Bouw, 1946,
jr. 1, nr. 14
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Stichting Bouwhistorie Nederland, Vereniging
Nederlandse Gemeenten, Atelier Rijksbouwmeester, Rijksgebouwendienst (2009)
Richtlijnen bouwhistorisch onderzoek, lezen en analyseren van cultuurhistorisch
erfgoed
De bouwtekeningen zijn afkomstig uit diverse dossiers uit het archief van de Gemeente
Katwijk. (contactpersoon: Erik Knuijt, afdeling informatiebeheer)
Website’s:
Kennis Infrastructuur Cultuur Historie http://www.kich.nl
Wat was waar http://www.watwaswaar.nl
Regionaal Archief Leiden http://www.leidenarchief.nl
Bonas - archiwijzer http://www.bonas.nl
56

Vaststelling Monumentwaarde
Opmerkingen betreffende de Bouwhistorische waardestelling, gedateerd, 2009, Hylkema
Consultants BV, Drs. A.K. Koornstra
Waardestelling Visserijschool , Sluisweg 98 te Katwijk aan Zee
Samenvatting en Opmerkingen, opgesteld door Ir H.C.A. de Kat, lid van de geïntegreerde Welstand- en
Monumentencommissie van de Gemeente Katwijk, d.d. 24 december 2009, vastgesteld in de
vergadering van de geintegreerde Welstand-en-monumentencommissie dd 19 jauari 2010
Inleiding
Het rapport is opgesteld door Hylkema Consultants in het kader van de herbestemming van de
Visserijschool op verzoek van Projectontwikkelaar Timpaan en Woningstichting KBV
De waardestelling is een mengvorm van een interne en externe waardestelling met gebruikmaking van
MIP criteria, de mate van aanwezige:
cultuurhistorische waarde,
architectuurhistorische waarde,
ensemblewaarde,
gaafheid/herkenbaarheid
zeldzaamheid.
Samenvatting van de Criteria, met daarachter opgenomen een getalsmatige benadering om
0vereenkomsten met de door de katwijkse commissie gevolgde systematiek mogelijk te
maken.
cultuurhistorische waarde, (blz 11 e.v.)
Culturele, sociaal-economische en/of geestelijke ontwikkelingen Hoog 3
Geografische, landschappelijke en/of bestuurlijke ontwikkelingen ` Positief 2
Technische en/of typologische ontwikkelingen Neutraal 1
Innovatieve waarde of pionierskarakter Neutraal 1
Gemiddelde score 7/4 = “2”
architectuurhistorische waarde, (blz 29)
Bijzonder belang voor geschiedenis van architectuur/bouwtechniek Laag 0
Oeuvre van architect Positief 2
Hoogwaardige esthetische kwaliteiten Neutraal 1
Bijzonder materiaalgebruik / ornamentiek Neutraal 1
Samenhang ex-/interieur Positief 2
Gemiddelde score 6/5 = “1”
ensemblewaarde, (blz 21)
Onderdeel van groter geheel? X Positief 2
Situering en verbondenheid met ontwikkeling/uitbreiding van streek, dorp, wijk Hoog 3
Verkaveling/inrichting/voorzieningen Neutraal 1
Betekenis voor streek, dorp, wijk Hoog 3
Kwaliteit bebouwing en historisch-ruimtelijke relatie Neutraal 1
Gemiddelde score 10/5 = “2”
gaafheid/herkenbaarheid(blz 50)
Architectonische gaafheid van ex- en/of interieur E,F B A,C,D Positief 2
Architectonische kwaliteit onderdelen E,F B A,C,D Positief 2
Belang in relatie tot visuele gaafheid van landschappelijke inrichting Positief 2
Gemiddelde score 6/3 = “2”
NOTA BENE, DE BOUWDELEN A, B, C EN D VORMEN HET KARAKTER VAN HET GEBOUW, DE BOUWDELEN E EN F ZIJN VAN
LATER DATUM EN IN ENIGERMATE VERSTOREND
zeldzaamheid. (blz 51)
Zeldzaamheid, verbonden met bijzondere ouderdom? Laag 0
Uitzonderlijk belang vanwege overige kwaliteiten Positief 2
Gemiddelde score 2/2 = “1”

KONKLUSIE GEBASEERD OP DE MATRIX VAN DE MONUMENTENCOMMISSIE VAN KATWIJK
Op basis van deze systematiek, die veelvuldig gehanteerd wordt door de Katwijksecommissie kan
geconcludeerd worden dat de Visserijschool monumentwaardig is.
De systematiek geeft een score van 14 op basis een interpretatie (zie hierboven, regel 1 ) van
de gegevens van Hylkema en een evenhoge score van 14 op basis van de gegevens en
opname van de commissie (regel 2) . Daarbij moet aangetekend worden dat twee negatieve
factoren bij die laatste opname WEL meegeteld zijn: de verminking door de gewijzigde muur
aan de noodwestzijde, de kunststof kozijnen in bouwdeel B, de gevels van de leslokalen, en het
ontbreken van het Hekwerk op de toren. Aangetekend dient daarbij te worden dat de
verminkingen omkeerbaar zijn indein en zorgvuldige reconstructie plaatsvind.
Deze negatieve telling compenseert (kennelijk) de hogere inschatting van de het regionale
belang, de hogere inschatting van de bouwstijl en de hogere inschatting van de uniciteit.
De aanbouwen (bouwdelen E en F uit de zestiger jaren verstoren het ensemble niet, de architectuur
wordt in deze later bouwfase niet versterkt maar het omsloten binnen terrein is goed van maat en inzich
passend bij een school. Het wantveld heeft een logische en goed passende tweede bestemming
(plek) gevonden, op het talud van de binnensluis. Een negatieve opmerking kan gemaakt worden als
we bedenken dat de school oorspronkelijk “zich meer naar de zee richtte”. Door de lage muur en het
vrije uitzicht richting zee lag het gebouw vroeger fraaier dan nu: achter de hoge muur en het benzine
station.
Indien door deze verminkingen van stedenbouwkundige aard een lagere ensemble waarde
vastgesteld wordt, is de score “12 ipv 14”.De oriëntatie ten opzichte van de “achter”de school
gelegen woonwijk is goed vormgegeven.
Het wezenlijke verschil in de waardering wordt gevormd door de inzichten met betrekking tot de
architectuur.
De architectuur van het gebouw van Jonkman en Van Dorp is consequent en goed uitgewerkt.
De functie van de verschillende onderdelen komt in de vormgeving tot uiting, de detaillering is
sober maar adequaat, passend bij een school en bij een vissersgemeenschap.
De samenstelling van de delen is intelligent vastgesteld: de leslokalen, praktijkruimten en
gangen en trappen zijn goed aan hun functie ontleent vormgegeven en ten opzichte van
elkaar geordend.
De op het noorden georiënteerde bovenlichten van de leslokalen zij fraai en zorgvuldig
vormgegeven, de verwijzing naar een scheepsbrug die daardoor tot uiting komt, is subtiel en
aardig ontworpen en uitgevoerd.
Er is geen sprake van een architectonisch hoogstandje maar een ruime voldoende is zeker op zijn
plaats. Een score van “1” is gezien de aard van het gebouw te laag, het is een goed voorbeeld van
een “ambachtschool” die bovendien goed inspeelt op de stedenbouwkundige/landschappelijke
situatie e4n tot stand is gekomen in de bouwstroom en begeleidings kaders van de Wederopbouw in
Katwijk.

Het rapport van Hylkema is van hoge kwaliteit. De inleiding over de geschiedenis van katwijk, is in het
kader van de opdracht, aan de lange kant maar de inventarisatie van het gebouw is voldoende
uitgebreid.
Ten aanzien van de conclusie kunnen een paar kanttekeningen gemaakt worden. ( zie hierboven)
Maar de uiteindelijke conclusie,-dat het gebouw Monumentwaardig is-, wordt door de gemeentelijke
Welstand- en Monumentencommissie onderschreven. In de rapportage van het gemeentelijke
projectteam belast met de uitbreiding van de gemeentelijke monumentenlijst wordt de school
monumentwaardig bevonden.
De indeling
Bouwmassa
De visserijschool bestaat uit een vrijstaand bouwvolume opgebouwd uit verschillende bouwelementen.
De gebouwen liggen in een aaneengesloten U-vorm om een binnenplaats. (oorspronkelijk een L-vorm)
Tussen bouwdeel F en C is een hoge muur (later verhoogd) die de binnenplaats omsluit.
Gebouwonderdelen:
A = les en praktijk lokalen met verdieping, met zadeldak. De gang van de begane grond heeft een
platdak (1952)
B = leslokalen, één laag, schuin aflopend dak. De gang heeft een platdak (1952)
C = toren (1952)
D = hoofdingang (1952)
E = uitbreiding, één laag, plat dak (1962)
F = uitbreiding, één laag, plat dak (1992
Essentieel bij de beoordeling is de visie met oog op de bouwdelen E en F,
Er is geen twijfel over de kwaliteit van de later toegevoegde bouwdeel E: Het behoort bij de school is
van dezelfde architect maar van later datum. Bouwdeel F is nog jonger maar is evenals deel E
opgebouwd uit de zelfde materialen en architectuur kenmerken.
Ten aanzien van de ondersteuning van de architectuur van de oudere bouwdelen: A tot en met D is
ook geen verschil; in visie met het rapport van Hylkema: De bouwdelen zijn geen versterking van het
oorspronkelijke gebouw. In termen van mooi en lelijk: het is geen aanwinst. De aansluiting met de pui is
zelfs verstorend.
Ten aanzien van de waarde voor het schoolplein speelt echter een ander aspect E en F maken het
plein af. Er ontstond een omsloten ruimte, in schaal en maat passend.

De muur is een verstoren element, het historische beeld toont een open cshool, een
onderdeel van de samenleving. Het lage muurtje speelt in op de katwijkse
referenties van muurtjes aan- en in de omgeving van de boulevard.
Verwijderen van de “ Scheveningsegevangenismuur” heeft hoge prioriteit.
Aanbeveling
Tot slot spreekt de Commissie de aanbeveling uit om de stedenbouwkundige setting
rondom de school met prioriteit te herstellen, waarbij gedacht kan worden aan een
reconstructie van de bouwfase van voor 1960. De bouwmassa die daartoe
geamoveerd zou moeten worden kan in een afwijkende stijl herbouw worden op
enige afstand van het oorspronkelijke schoolgebouw.
Namens de Monumenten commissie
Ir H.C.A. de Kat
11 februari 2010

Objectgegevens Visserijschool Sluisweg 98 te Katwijk aan Zee
Plaats Katwijk aan Zee
Postcode 2225 XP
Straatnaam Sluisweg
Situering Hoofdgebouw met langsgevel aan Sluisweg
Even huisnummer 98
Monumentnummer 75
Inleiding
Redengevende omschrijving
De Visserijschool is een in 1953 gereedgekomen SCHOOL uit de Wederopbouwperiode
van de hand van de architecten J. Jonkman en P. van Dorp. De visserijschoolligt aan
de Sluisweg op nummer 98, tegenover het gemeentelijk monument de Rooie buurt en
schuin tegenover het andere monument uit de Wederopbouwperiode, het
rijksmonument het Boezemgemaal.
Het eerste visserijonderwijs werd al in 1861 in Katwijk onderwezen. Van 1909 tot 1953
werden de lessen in visserijkunde gegeven in een school aan de Burgerdijkstraat. Na
de Tweede Wereldoorlog werd besloten een nieuwe school te bouwen. Deze kreeg zijn
plek op de punt van het voormalige wantveld, daar waar de Sluisweg uitkomt op de
Rijnmond.
Het pand werd in 1963 uitgebreid met een éénlaags aanbouw haaks op de lage vleugel.
Hoewel de uitbreiding van de vleugel eveneens van de hand van Jonkman en Van Dorp
is, wordt deze van ondergeschikt belang geacht. Ook het feit dat het pand deels is
witgeschilderd is een afbreuk aan de monumentale waarden.
Omschrijving
De school heeft een U-vormige plattegrond en bestaat uit drie delen: een 2 bouwlagen
hoog deel parallel aan de Sluisweg dat aan de Rijnmondzijde een torentje heeft. Aan de

andere zijde van het hoge gedeelte is haaks daarop een een laags aanbouw gemaakt,
met daar weer haaks op een aanbouw van eveneens één bouwlaag. Tussen de
laatstgenoemde aanbouwen het torentje, dus aan de "open" zijde van de U, wordt het
schoolplein door een hoge muur afgesloten.
Het hoge gedeelte van de school bestaat uit een souterrain met daarboven 2
bouwlagen onder zadeldak. De gevels zijn opgetrokken uit rode baksteen. De gevels
zijn witgeschilderd, wat voor de bescherming van ondergeschikt belang is.
De zuidgevel heeft aan de linkerzijde een schoorsteen die boven het dak uitsteekt. De
gevel is opgetrokken boven een trasraam. In het midden van de gevel zijn in een kader
van strekken de gevelopeningen aangebracht: zowel op de begane grond als op de
verdieping twee openslaande houten deuren onder rechthoekige tweeruitsbovenlichten.
Tussen de deuren is een siermetselvlak aangebracht van bakstenen van verschillend
formaat in een keperverband. In de geveltop een hijsbalk.
De oostgevel bestaat uit 8 venstertraveeën. Elke travee is opgebouwd uit twee
vierkante souterrainvensters, een groot vierkant negenruitsvenster op de begane grond
en een vierruitsvenster op de verdieping. Tussen de verdiepingsvensters is een
ruitvormige decoratie in metselwerk aangebracht. Door het aflopen van het maaiveld
van zuid naar noord, zijn de meest noordelijke souterrainvensters beter in het zicht. De
meest zuidelijke travee heeft geen souterrainvensters. Rechts daarvan bevindt zich een
schoorsteenkanaal. De vierde travee van links heeft in plaats van een groot
negenruitsvenster twee kleine rechthoekige venstertjes.
De noordgevel heeft in het basement tegen elke hoek een vierkante vensteropening
voor verlichting van het souterrain, die momenteel door een houten plaat is dichtgezet.
In het midden van de gevel zijn, in een kader van iets uitspringende strekken, de
vensters aangebracht: twee voor de begane grond, bestaande uit
vierruitsschuifvensters onder tweeruitsbovenlicht, waarvan de onderste vier ruiten met
een houten plaat zijn dichtgezet. Op de verdieping twee vierruitsvensters, waarbij het
kozijn aan de bovenzijde puntvormig beëindigd wordt. Tussen de vensters van de
begane grond en de verdieping is siermetselwerk aangebracht en tussen de vensters
weer een rij strekken.
Aan de noordoostzijde (Rijnmondzijde) staat naast de kopgevel een torentje onder plat
dak. Dit torentje steekt boven het dak van het hoge bouwdeel uit en is opgetrokken
vanuit een taps toelopende plattegrond. In de gevels zijn ronde vensters aangebracht.
De toren wordt afgesloten door een glazen opbouw, met daarin aan de lange zijden 4
vierkante en vier rechthoekige vensters boven elkaar en aan de korte zijden 3 vierkante
en 3 rechthoekige vensters boven elkaar. In deze toren bevindt zich de trap. De toren
had oorspronkelijk een ijzeren balustrade op het dak.

Aan de linkerzijde van de westgevel staat de traptoren. Tussen de toren en de
dwarsgeplaatste aanbouw, een eenlaags aanbouw onder plat dak waar zich de gang in
bevindt. In de rode bakstenen gevel steeds twee gekoppelde vierkante vensters.
Daarboven, in de gevel van het hoge gedeelte, drie smalle horizontale vensters van elk
drie ruiten. Tegen de zuidkant van de westgevel op de begane grond weer twee
vierkante negenruitsvensters (als in de oostgevel). Op de verdieping zijn over de hele
gevel vierruitsvensters aangebracht, 7 in totaal, met een tweeruitsvenster tegen de
toren aan. Ook hier zijn tussen de vensters de ruitvormige decoraties in metselwerk
aangebracht.
De dwarsgeplaatste aanbouw bestaat uit één bouwlaag: aan de noordzijde onder plat
dak voor de gang en onder een lessenaarsdak voor de lokalen aan de zuidkant. Daar
waar het platte dak aansluit op het deel van de leslokalen zijn ramen aangebracht.
Boven deze ramen steekt het lessenaarsdak uit. Deze wordt gesteund door houten
gootklossen. De zuidgevel bestaat uit 7 zesruitsvensters. Tegen het hoge gedeelte aan
zit een klein tweeruitsvenster. Links daarvan een toegang, bestaande uit openslaande
houten deuren. Elke deur heeft twee ruiten. De deuren zijn te bereiken via een trap. In
het midden boven de deuren een natuurstenen steen met daarop: "Visserijschool, anno
1952".
De gang van het hoge gedeelte gaat bij de noordgevel de hoek om en de vensters zijn
hetzelfde als die van de aanbouw van de westgevel van het hoge gedeelte. Links zitten
twee vensters. Daarnaast een entree in de vorm van een torentje op zeshoekige
plattegrond, onder een torenkap. De deur in de noordkant is te bereiken via een trap en
leidt naar een houten deur met twee ruiten. Boven de deur weer een natuurstenen
steen. Rechts naast het torentje 7 gekoppelde rechthoekige vensters.
Op de hierboven beschreven dwarsgeplaatste aanbouw is haaks een eenlaags
aanbouw uit 1962 gemaakt. Deze aanbouw is, naar advies van de gemeentelijke
monumentencommissie, van ondergeschikt belang voor de monumentale waarden van
het pand en wordt hier daarom niet beschreven.
Tussen de aanbouw uit 1962 en de toren is een hoge bakstenen muur aangebracht, die
van oorsprong laag was. De hoogte van de muur is daarom niet monumentwaardig.
Interieur:
Het hoge gebouw heeft in het souterrain een opslagruimte (de voormalige
fietsenstalling), een cv-installatieruimte en een ruimte waar een stalentrap toegang
geeft tot de begane grond. In het souterrain zijn de (betonnen) draagconstructies in het
zicht gelaten.

Op de begane grond een leslokaal, het visbehandelingslokaal en het motordrijverlokaal,
de laatsten met een eigen magazijn en deels betegelde wanden. De vloer van de gang
is betegeld met bruine vierkante tegels in een decoratief patroon. De wanden zijn
bekleed met schoon metselwerk van gele stenen. Ook de gang van de dwarsgeplaatste
aanbouw is op deze wijze aangekleed, al zijn de vloertegels hier in een uitbundiger
patroon geplaatst. Aan deze gang weer leslokalen en de voormalige directeurskamer.
Op de verdieping van het hoge gebouw een leslokaal voor computeronderwijs en de
zolder voor het netlenboeten. De betonnen spantconstructie is over de gehele
verdieping in het zicht gelaten.
De toren heeft een betonnen trap bekleed met tegels tot de verdieping. Vanaf de
verdieping gaat een ijzeren wenteltrap naar de volgende torenverdieping, die voorzien
is van ramen alom. Hiervandaan is het dak van de toren bereikbaar via eveneens een
ijzeren wenteltrap.
Waardering
De Visserijschool is van stedenbouwkundig belang vanwege zijn beeldbepalende
ligging op de hoek van de Sluisweg met de Rijnmond, en vormt een karakteristiek en
herkenbaar geheel met de Rooie Buurt (gemeentelijk monument) en het schuin
ertegenover gelegen rijksmonument het Boezemgemaal, eveneens uit de
Wederopbouwperiode.
De Visserijschool is van groot cultuurhistorisch belang voor Katwijk vanwege het feit dat
vele Katwijkers hier het vissersvak hebben geleerd. De school is speciaal voor deze
functie gebouwd en als dusdanig nog steeds in gebruik.
De Visserijschool is van architectuurhistorisch belang vanwege de herkenbare bouwstijl
typerend voor de Wederopbouwperiode, als onderdeel van het oeuvre van de
architecten Jonkman en Van Dorp en als onderdeel van de Wederopbouwperiode in
Katwijk.
De Visserijschool is van belang vanwege zijn gaafheid en oorspronkelijkheid in ontwerp
en materialisatie, met uitzondering van de aanbouw uit 1963, die voor de bescherming
van ondergeschikt belang is.
De Visserijschool is zeldzaam omdat het de enige visserijschool in Katwijk is (en één
van de zes landelijk gezien).

Kadastrale gegevens - bijbehorende kadastrale tenaamstelling - hypothecaire
schuldeisers
Gemeente Katwijk, sectie A nummer 15483

Hoorzitting Visserijschool Sluisweg 98 te Katwijk aan Zee
• Woensdag 10 februari 2010
• Aanwezig: De heren P. Pronk (Timpaan) en W. van den Bor (KBVIDunavie),
wethouder H. Vingerling, de heer J.W. Spaargaren (gemeentelijk projectleider) en
mevrouw R. van Hilten (gemeente, verslag)
Voor de Visserij school aan de Sluisweg 98 te Katwijk aan Zee zijn 2 verzoeken bij de
gemeente binnengekomen om het pand op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen.
Daarnaast heeft de raad een motie aangenomen voor het behoud van de Visserijschool als
monument en een motie over behoud Visserij school en visserijonderwijs.
In de procedure die leidt tot een besluit over de plaatsing van het pand op de monumentenlijst,
dient de Monumentencommissie een advies te geven.
Aangezien er een belangenafweging dient plaats te vinden tussen de algemene belangen,
vertegenwoordigt in de monumentale waarden van het pand en de belangen van de eigenaar,
dient er een hoorzitting plaats te vinden waarbij de eigenaar zijn mening over de aanwijzing
van de Visserij school tot gemeentelijk monument kenbaar mag maken. In dit kader heeft deze
hoorzitting plaats.
De wethouder heet iedereen welkom. Daarna wordt de procedure die leidt tot een besluit over
mogelijke aanwijzing van het pand tot monument uitgelegd, evenals de criteria die bij de
waardebepaling van het monument worden gehanteerd.
De KBV heeft Hylkema consultants opdracht gegeven een bouwhistorische waardestelling te
maken van de Visserij school. Belangrijkste conclusie is dat het pand monumentwaardig is op
gemeentelijk niveau, met uitzondering van de aanbouw waar nu het kinderdagverblijf is
ondergebracht (het rapport duidt dit aan als bouwdeel E en F). Het rapport waardeert de lage
aanbouw haaks op het hoge deel (bouwdeel B) als neutraal.
De KBV heeft de school en het benzinestation aangekocht waarmee een ontwikkelvlek is
ontstaan. Het architectenbureau MVRDV heeft het rapport van Hylkema gekregen, vanwege
het ontwerp wat zij aan het maken zijn voor deze plek.
Mocht het college besluiten de gehele Visserij school aan te wijzen tot monument, dan heeft
de KBV een tweetal bezwaren:
I. de afspraken tussen de gemeente en de KBV over het oplossen van het
parkeerprobleem van de Rooie Buurt kunnen niet worden nagekomen;
2. KBV moet, om zijn investeringen terug te krijgen, veel woningen bouwen op de
"ontwikkelvlek", Dit wordt moeilijker te realiseren naarmate er meer van de
Visserij school blijft staan.
De KBV heeft er geen moeite mee als het hoge deel van de school monument wordt, tot en
met de ingangspartij van het lage gedeelte (onderdeel D in rapport Hylkema).