Houd uw cholesterol in de gaten! - Mijn Apothekersadvies

Houd uw cholesterol
in de gaten !
Deze informatie wordt u aangeboden
door Sandoz, uw partner in
generische geneesmiddelen.
Spreek erover met uw arts en apotheker.

INHOUD
Inleiding 5
Wat is cholesterol? 6
Goede cholesterol en slechte cholesterol 8
Bloedvetwaarden en waarom deze 9
regelmatig moeten worden gemeten
Risico van slagaderverkalking: 12
Dichtslibbende bloedvaten
Belangrijke doodsoorzaak: 14
Hart- en vaatziekten
Risicofactoren - een ongeluk komt zelden alleen 17
Cholesterol onder controle krijgen 18
Rust roest: regelmatig bewegen dus! 26
Geneesmiddelen tegen te hoge cholesterol 29
Checklist cholesterol 34
Checklist risicofactoren 35
Woordenlijst 36
Adres Sandoz 38
3

4
Deze informatie wordt u aangeboden door:
www.sandoz.be

INLEIDING
Beste patiënt,
"Uw cholesterolspiegel is te hoog!"
Uw arts heeft bij u de diagnose 'vetstofwisselingsstoornis' gesteld en u
ter behandeling geneesmiddelen voorgeschreven.
Waarom moet dit behandeld worden? "Het doet toch geen pijn!", zult
u misschien denken. En wat is cholesterol eigenlijk?
Cholesterol is op zich geen gevaarlijke stof. Integendeel: de stof is van
levensbelang voor ons. Bij gezonde voeding en voldoende beweging reguleert
ons lichaam de vet- en cholesterolstofwisseling zelf.
Als echter met de voeding jarenlang te veel vet en cholesterol wordt
opgenomen, moet met gezondheidsschade rekening worden gehouden.
Een verhoogde cholesterolspiegel is één van de belangrijkste risicofactoren
voor hart- en vaatziekten, die ook vandaag de dag in België nog een
belangrijke doodsoorzaak zijn.
Door een gezonde en cholesterolbewuste levensstijl kan u mede
ervoor zorgen dat de behandeling een succes wordt.
Dat gaat des te beter naarmate u meer over de aandoening, de oorzaken
en de behandelingsmogelijkheden weet. Deze brochure is bedoeld om
hieraan een kleine bijdrage te leveren.
Grijp deze kans, het gaat om uw gezondheid!
Een goed resultaat toegewenst met uw behandeling!
Vanwege het Sandoz-team
5

6
WAT IS CHOLESTEROL?
Essentiële bouwsteen
Cholesterol - de naam is afkomstig uit het Grieks en betekent 'gal'
(Grieks: chole) en 'vast' (Grieks: stereos) - behoort tot de basisstoffen
van het menselijk organisme en is een bestanddeel van alle menselijke
weefsels.
De vetachtige stof komt in nagenoeg alle weefsels van het lichaam voor
en is een onmisbare basisbouwsteen bij verschillende stofwisselingsprocessen.
Cholesterol speelt een belangrijke rol als:
Bestanddeel van de celwand
Uitgangsstof voor de opbouw van:
galzuren (zonder welke de vertering van bepaalde voedingsmiddelen
niet functioneert)
vitamine D (nodig voor de opbouw van het bot)
verschillende hormonen (zoals oestrogeen en testosteron)
Bronnen: lichaamseigen productie en dierlijke vetten
Om ervoor te zorgen dat deze essentiële stof altijd in voldoende hoeveelheden
voorhanden is, produceert ons lichaam cholesterol voor het
grootste gedeelte zelf. Per dag gaat het hierbij om één tot twee gram, wat
de behoefte van het lichaam ook bij een volledig cholesterolvrij dieet
dekt.
De belangrijkste productieplaats en tegelijk ook de grootste opslagplaats
van cholesterol in het lichaam is de lever. Een groot deel van de
cholesterol wordt in de lever in galzuren omgezet. Deze komen via de
galblaas in de darm terecht en spelen daar een belangrijke rol bij de vertering
van de opgenomen vetten.
Afgezien van de lichaamseigen productie nemen we ook cholesterol via
de voeding op. Hier bevindt de stof zich in voedingsmiddelen van dierlijke
oorsprong, zoals boter, vetrijke worstsoorten en ingewanden.

Naast cholesterol spelen ook triglyceriden ('neutrale vetten') een
belangrijke rol bij de vetstofwisseling. Deze worden eveneens in de lever
gesynthetiseerd of met de voeding opgenomen.Triglyceriden vervullen in
het lichaam een belangrijke functie als leverancier en opslagplaats (vetdepots)
van energie en als basisbouwsteen voor celbestanddelen, enzymen
en hormonen.
Transport in het lichaam door lipoproteïnen
Cholesterol is een vetachtige stof en is primair niet oplosbaar in bloed.
Om toch via het bloed in de verschillende cellen terecht te komen die
cholesterol verderverwerken, zijn dragerstoffen nodig. Daarom wordt
cholesterol in wateroplosbare eiwitomhulsels verpakt, de zogenoemde
apoproteïnen. Door de combinatie van apoproteïne en vet (lipide) ontstaan
de wateroplosbare lipoproteïnen, die in de lever worden gevormd
en cholesterol via de bloedvaten naar de lichaamscellen transporteren.
(afb. 1).
Op basis van hun dichtheid wordt onderscheid gemaakt tussen lipoproteïnen
met lage dichtheid (Engels: Low Density Lipoprotein = LDL) en
met hoge dichtheid (Engels: High Density Lipoprotein = HDL).
Transport terug
van overtollige
cholesterol
naar de lever
(als HDL)
Lever - Voornaamste productieplaats
van cholesterol
Lichaamscellen
Afbeelding 1:Transport van cholesterol in het lichaam
Extra cholesterol
uit de voeding
Transport van
cholesterol
naar de
lichaamscellen
(als LDL)
Cholesterol
LDL
HDL
7

8
GOEDE CHOLESTEROL & SLECHTE CHOLESTEROL
LDL, de “ slechte ” cholesteroltransporteur
LDL brengt cholesterol naar de verschillende organen van het lichaam,
waar het via speciale opnameplaatsen (de zogenoemde receptoren) de
cellen wordt binnengesluisd. Wanneer het cholesterolaanbod groter is
dan de opnamecapaciteit van de cel, kan LDL tegen de vaatwanden worden
afgezet. Na verloop van tijd wordt het vat steeds nauwer en ontstaat er
slagaderverkalking (atherosclerose). Dit is één van de belangrijkste risicofactoren
voor hart- en vaatziekten. Daarom dient de concentratie LDLcholesterol
in het bloed zo laag mogelijk te zijn.
HDL, de “ goede ” cholesteroltransporteur
HDL's zijn daarentegen nuttige cholesteroltransporteurs. Ze nemen
overtollige cholesterol uit de lichaamscellen en het bloed op en brengen
dit naar de lever terug. HDL kan ook cholesterol oplossen dat zich reeds
aan de vaatwanden heeft vastgezet.
Daarmee levert de stof een essentiële bijdrage aan de preventie van vaatverkalking.Vandaar
dat geldt: hoe meer HDL, hoe beter.

BLOEDVETWAARDEN EN WAAROM DEZE
REGELMATIG MOETEN WORDEN GEMETEN
Zijn uw bloedvetten verhoogd?
U kan in eerste instantie uw totale cholesterol laten meten. In feite
wordt dit aangeraden bij elke volwassene (elke 5 jaar) en is het zelfs absoluut
noodzakelijk voor de evaluatie van het risico op slagaderverkalking.Voor
de bepaling van de totale cholesterol hoeft u niet nuchter te zijn.
Indien de totale cholesterol hoger ligt dan 200 mg/ dl, kan een volledige
bloedanalyse worden aangevraagd.Aangezien sommige bloedvetten echter
wel verhoogd kunnen zijn na een maaltijd mag men om nauwkeurige
resultaten te verkrijgen ongeveer twaalf uur van te voren niets hebben
gegeten.
In het bloed worden de volgende vetten gemeten:
Totale cholesterol
LDL-cholesterol (of berekend via een formule)
HDL-cholesterol
Triglyceriden
De waarden worden meestal aangegeven in milligram per deciliter
(mg/dl; 1 deciliter = 100 milliliter).
De hoeveelheid van de bloedvetten is afhankelijk van verschillende risicofactoren
zoals leeftijd, geslacht, roken, te hoge bloeddruk, suikerziekte. Bij
de evaluatie van uw risico op hart- en vaatziekten wordt zowel met de
waarde van de bloedvetten als met de aanwezige risicofactoren rekening
gehouden. Concreet, bij een risico op hart- en vaatziekten van meer dan
20 % , berekend op 10 jaar (via speciale kaarten), worden eerst dieetmaatregelen
en lichaamsbeweging aangeraden. Indien er na 3 maanden
niet voldoende verandering is opgetreden, worden geneesmiddelen toegediend
om de bloedvetten te doen dalen (Tabel 1).
Indien u echter al een infarct of angina pectoris (hevige pijn in de borst)
heeft meegemaakt, wordt aangeraden de behandeling tegelijk met dieetmaatregelen
in te stellen. Daarbij wordt gestreefd naar de waarden weergegeven
in Tabel 1.
Deze bloedvetwaarden zijn gebaseerd op de resultaten van verschillende
grote onderzoeken met grote aantallen patiënten. Hieruit bleek dat
een verhoogde cholesterolspiegel een belangrijke risicofactor is voor
hart- en vaatziekten (coronaire hartziekte, hartinfarct) en beroertes.
9

10
Totale cholesterol
< 190 mg/dl
LDL-cholesterol
< 115 mg/dl
HDL-cholesterol
> 40 mg/dl
Triglyceriden
< 180 mg/dl
Tabel 1: Streefwaarden van de bloedvetten bij mensen die cholesterolverlagende
geneesmiddelen innemen
Meer risicofactoren?
Wanneer er bij u sprake is van verschillende risicofactoren die tegelijk
voorkomen zoals hoge bloeddruk, roken, suikerziekte of overgewicht of
als u of een lid van uw familie lijdt aan hart- of vaatziekten, gaat het risico
nog verder omhoog. Daarom zal uw arts in dit geval nog meer proberen
om de streefwaarden van de bloedvetten te bereiken. Hierbij is het bijzonder
belangrijk dat de LDL-cholesterol wordt verlaagd, om de slagaderverkalking
niet verder te versnellen.

Wanneer uw cholesterol te hoog is
Wanneer bij het eerste onderzoek verhoogde cholesterolwaarden zijn
vastgesteld, zal de arts voor de zekerheid de waarden nog een- of tweemaal
controleren. Als de concentraties dan nog steeds te hoog zijn,
spreekt men van hypercholesterolemie, wat vertaald zo veel betekent als
'te veel cholesterol in het bloed'. Tot de meest voorkomende oorzaken
hiervan behoren:
vet- en cholesterolrijke voeding
verminderde schildklierfunctie
slecht behandeldesuikerziekte (diabetes mellitus)
chronische leveraandoeningen
erfelijke (zogenoemde 'familiale') hypercholesterolemie
gebruik van verschillende geneesmiddelen zoals hormonale
voorbehoedsmiddelen (bv. « de pil ») en vochtafdrijvende
geneesmiddelen (diuretica)
Bij de zeldzame familiale hypercholesterolemie kunnen
de lichaamscellen slechts zeer weinig cholesterol uit het
bloed opnemen. De oorzaak daarvan is een tekort aan
LDL-receptoren waaraan de LDL-transportcellen zich
binden en de cholesterol zo aan de lichaamscellen
afgeven. Dit leidt tot extreem hoge hoeveelheden
cholesterol in het bloed en zodoende
tot ernstige slagaderverkalking.
Hierdoor krijgen de betrokkenen
reeds op jongere
leeftijd een hartinfarct.
11

RISICO VAN SLAGADERVERKALKING:
DICHTSLIBBENDE BLOEDVATEN
Te veel cholesterol doet geen pijn
Verhoogde cholesterolspiegels in het bloed veroorzaken geen klachten,
doen geen pijn en zijn dus ook niet gevaarlijk.Toch? Helaas is dit een verkeerde
conclusie, want een jarenlang overschot aan cholesterol leidt via
slagaderverkalking tot ernstige complicaties.
Atherosclerose: van afzetting tot afsluiting
Afzettingen van overtollige cholesterol en andere stoffen (zogenoemde
plaques) beschadigen de vaatwand. Dit geldt vooral voor de wand van
slagaders, waarin het zuurstofrijke bloed van het hart naar de organen
wordt getransporteerd.
Hierdoor worden verschillende complexe processen op gang gebracht
die er na verloop van tijd toe leiden dat de oorspronkelijk elastische slagader
hard wordt en verkalkt (afb. 2).
12
Vaatwand
Vaatlumen
Bloedlichaampjes
Plaques
Afbeelding 2: Ontwikkeling van artherosclerose
in het vat

Dit proces - in vaktaal 'atherosclerose' (athero = Grieks voor slijm,
stijfsel; skleros = Grieks voor 'hart') vindt niet van de ene op de andere
dag plaats, maar voltrekt zich sluipend over een periode van vele jaren.
Dit proces begint reeds op jonge leeftijd!
Hoe meer LDL-cholesterol zich afzet en de slagaders vernauwt, des
te slechter worden de organen van bloed en daarmee van zuurstof en
andere voedingsstoffen voorzien. Dit proces schrijdt steeds verder voort,
totdat de slagader volledig afgesloten is en het betreffende lichaamsweefsel
niet meer van bloed wordt voorzien. Het betrokken orgaan 'weigert nu
dienst' en de gevolgen kunnen - afhankelijk van hoe belangrijk het orgaan
voor het lichaam is - levensbedreigend zijn. De plaques kunnen ook 'barsten'.
In dit geval ontstaat er op deze plaats een bloedprop die het bloedvat
compleet of gedeeltelijk afsluit.
13

BELANGRIJKE DOODSOORZAAK :
HART - EN VAATZIEKTEN
Bijzonder kwetsbaar: de kransslagaders
Het hart wordt via drie grote slagaders van bloed voorzien, die de hartspier
kransvormig omsluiten. De doorsnede van deze kransslagaders (ook
wel coronairen of coronairarteriën genoemd) bedraagt slechts enkele
millimeters, zodat bij bijkomende vernauwing door atherosclerose de
bloedvoorziening van de hartspier in gevaar wordt gebracht. De patiënt
lijdt dan aan coronaire hartziekte (CHZ). CHZ kan symptoomloos zijn,
zich openbaren als pijn op de borst (angina pectoris) of in het ernstigste
geval tot een hartinfarct leiden.
Waarschuwingssignaal angina pectoris
In rusttoestand zal de betrokken persoon van de vernauwde coronairen
aanvankelijk niets merken. Bij lichamelijke inspanning (dit kan al bij trappen
lopen het geval zijn) moet het hart echter meer bloed door de kransslagaders
pompen, terwijl het voor deze arbeid niet genoeg zuurstofhoudend
bloed krijgt toegevoerd. Er ontstaat dan de typische doffe pijn in het midden
van de borstkas, die naar schouders, armen en rug kan uitstralen en vaak
met een hevig angstgevoel gepaard gaat.
Deze aanvallen van angina pectoris duren meestal slechts enkele minuten
en verdwijnen weer in rust.
14

Het eindigt met een hartinfarct of beroerte
Vergelijkbare klachten worden door een hartinfarct veroorzaakt.
Hierbij is het zuurstoftekort in een spiergebied van het hart zo groot dat
het weefsel afsterft en het hart aan pompkracht verliest. Hoe groter het
gebied is dat door de ontoereikende bloedvoorziening afsterft, des te uitgebreider
is het infarct en des te groter is het gevaar voor de betrokkene
(afb. 3). De oorzaak hiervan is de maximale vernauwing van een coronairvat
door atherosclerose of (wezenlijk vaker) de afsluiting van de vernauwing
door een bloedprop (thrombus).Wanneer het kapsel van een cholesterolafzetting
(de plaque) slechts dun is, kan dit gemakkelijk inscheuren. Men
spreekt dan van een zogenoemde instabiele plaque. Bij het inscheuren van
het dunne kapsel komt het vethoudende materiaal in het bloed terecht
en vormt zich binnen enkele seconden een dikke bloedprop die het vat
afsluit.
Afbeelding 3: Ontstaan van een hartinfarct
Thrombus
Plaque
Kransslagader
Infarctgebied
15

16
Een vergelijkbaar lot kan ook voor de hersenen zijn weggelegd.
Wanneer bloedvaten van de hersenen verstopt raken, sterft het weefsel
dat geen bloed toegevoerd krijgt af, hetgeen leidt tot een herseninfarct of
een beroerte.Wanneer door atherosclerotische veranderingen de beenaders
zijn vernauwd, kunnen ook de benen worden aangetast. Bij beweging
krijgen de benen niet meer genoeg zuurstof, zodat men reeds na enkele
meters vanwege de pijn stil moet staan en moet uitrusten totdat men
weer verder kan. Men spreekt daarom ook wel van de 'etalageziekte'. In
het ernstigste geval is de schade aan de huid en aan het spierweefsel zo
groot dat het been moet worden geamputeerd.
Belangrijke doodsoorzaak
Atherosclerose is hierdoor de hoofdoorzaak van hart- en vaatziekten,
die in België en de Westerse industrielanden nog steeds een belangrijke
doodsoorzaak zijn. En één van de belangrijkste risicofactoren voor athero-sclerose
is een jarenlang 'teveel' aan cholesterol.
Hoe meer cholesterol, hoe groter het gevaar
Dit geldt met name voor de coronaire hartziekte. Dit kon bij verschillende
grote onderzoeken indrukwekkend worden aangetoond. Hierbij
bleek dat het optreden van aandoeningen aan de kransslagaders en de
daardoor veroorzaakte complicaties met de hoeveelheid cholesterol in
het bloed samenhangt. Met andere woorden: hoe hoger de hoeveelheid
totale cholesterol (met name de concentratie LDL-cholesterol) en hoe
lager de waarden voor beschermend HDL, des te groter het risico van
coronaire problemen.

RISICOFACTOREN -
EEN ONGELUK KOMT ZELDEN ALLEEN
Vaak meerdere risicofactoren tegelijk
Naast verhoogde cholesterolspiegels zijn er nog andere belangrijke risicofactoren
voor het ontwikkelen van artherosclerose en hart- en vaatziekten.
Hiertoe behoren:
verhoogde bloeddruk
roken
overgewicht
suikerziekte (diabetes mellitus)
gebrek aan beweging
Een jarenlang verhoogde bloeddruk beschadigt op lange termijn de
bloedvaten en bespoedigt daardoor de ontwikkeling van atherosclerose.
Daarnaast moet het hart vanwege de verhoogde druk continu overwerken.
Ook nicotine en koolmonoxide in sigarettenrook hebben een zeer
ongunstig effect op de vaten, ze beschadigen de binnenwand van de slagaders
en bevorderen de vetafzetting in de vaatwand. Dit laatste geldt
eveneens voor een constant verhoogde bloedsuikerspiegel bij diabetes
mellitus, die de binnenlaag van de kleine bloedvaten beschadigt en de
afzetting van vet- en kalksubstanties in de vaatwand (de atherosclerose)
versnelt. Bij overgewicht moet het hart een grotere pompprestatie leveren.
Daarnaast komt de overvoeding meestal door een verhoogde opname
van vet en suiker tot stand. Het gevolg is dan een verhoging van de bloedvetwaarden
met de bekende consequenties.
Vaak zijn deze risicofactoren met elkaar gecombineerd, hetgeen de mate
van atherosclerose en de daaruit resulterende hart- en vaatziekten alleen
maar verergert. Zo hebben veel suikerzieken vaak overgewicht en hebben
ze een te hoge bloeddruk en verhoogde cholesterolwaarden. Daarom
geldt dat terugdringing en/of behandeling van de verschillende risicofactoren
de beste voorzorgsmaatregel is.
17

18
CHOLESTEROL ONDER CONTROLE KRIJGEN
Wat kan ik zelf doen?
Het volgende staat dus vast: verhoogde bloedvetwaarden (met name
een verhoogde hoeveelheid totale cholesterol en een hoge hoeveelheid
LDL-cholesterol) bevorderen de ontwikkeling van atherosclerose en verhogen
daardoor het risico op levensbedreigende hart- en vaataandoeningen.
Om dit gevaar te beperken, moet dus de cholesterolspiegel worden verlaagd.
De belangrijkste bijdrage daaraan levert u zelf.
Hierbij komt een consequente en duurzame verandering van leef- en voedingsgewoonten
op de eerste plaats. Hierbij is het volgende belangrijk:
cholesterolarme, uitgebalanceerde voeding
regelmatige beweging
terugdringing van bijkomende risicofactoren:
overgewicht verminderen
bloeddruk verlagen
stoppen met roken
regelmatige controle van:
cholesterolwaarden
bloeddruk
bloedsuiker
Dit gaat zeker niet van vandaag op morgen. Neem er de tijd voor en
stel - liefst met uw behandelende arts - een 'programma'
op waarmee u de veranderingen in uw dagelijks
leven inbouwt.Wanneer het in het begin moeilijk is om
het gebraden varkensvlees met sappige korst
te laten staan, denkt u maar
aan het volgende:
een lage cholesterolspiegel is
één van de
beste levensverzekeringen!

Allereerst: gezonde voeding
De eerste stap bij de behandeling van verhoogde cholesterolspiegels is
het omzetten van uw dieet in gezonde cholesterolbewuste voeding.
Hierdoor verlaagt u niet alleen uw bloedvetspiegel, maar normaliseert u
tegelijk ook de bloedsuikerwaarden en de bloeddruk en verliest u overgewicht.
Bovendien zult u al snel merken dat deze gezonde kost ook goed
smaakt.
De basisregels zijn gemakkelijk te onthouden
en in praktijk te brengen:
minder cholesterol
minder vet
minder suiker
meer ballaststoffen
19

20
Twee keer zo veel cholesterol als nodig is
Internationaal wordt aanbevolen per dag hoogstens 300 mg cholesterol
op te nemen. Feitelijk consumeren we echter ongeveer het dubbele,
namelijk ongeveer 600 mg. Dit is te wijten aan de relatief hoge consumptie
van vetrijke en daardoor tegelijk cholesterolhoudende levensmiddelen
zoals eieren, boter, kaas en room. Maar ook schaaldieren zoals zeekreeft
en krab bevatten veel cholesterol.
Niet alle vetten zijn hetzelfde
Voedingsvetten zijn een wezenlijk bestanddeel van onze voeding en voorzien
het lichaam van
energie
vetoplosbare vitaminen
essentiële vetzuren
Er wordt op basis van de oorsprong onderscheid gemaakt tussen plantaardige
vetten (zoals olijf- en zonnebloemolie, kokosvet of margarine) en
dierlijke vetten (zoals boter of ganzenvet).Alle vetten, of ze nu van plantaardige
of dierlijke oorsprong zijn, hebben dezelfde structuur:
ze bestaan altijd uit een glycerinemolecule waaraan drie vetzuuresters
zijn gekoppeld.

Vetzuren bestaan uit zuurstof, waterstof en een keten van koolstofatomen
die qua lengte verschilt. Afhankelijk van het aantal waterstofatomen dat
aan een koolstofatoom is gekoppeld, spreekt men van verzadigde (alle
bindingen zijn met waterstofatomen bezet) of enkelvoudig danwel meervoudig
onverzadigde vetzuren.Verzadigde vetzuren verminderen het aantal
LDL-receptoren op de levercel, zodat de lever minder LDL-cholesterol
uit het bloed kan opnemen. Het gevolg hiervan is dat de concentratie
LDL-cholesterol in het bloed stijgt. Enkelvoudig onverzadigde vetzuren
zijn neutraal tot licht cholesterolverlagend en meervoudig onverzadigde
vetzuren zorgen voor een toename van het aantal LDL-receptoren waardoor
ze de LDL-cholesterol verlagen.
In principe kan ieder vet de drie soorten vetzuren bevatten, alleen in
verschillende hoeveelheden. Zo is het aandeel aan 'slechte' verzadigde
vetzuren in vetten van dierlijke oorsprong hoog, terwijl plantaardige vetten
daarentegen bijzonder veel 'goede' enkel- en meervoudig onverzadigde
vetzuren bevatten.Of een voedingsvet rijk aan verzadigde vetzuren is, is
overigens ook aan de consistentie te zien. Over het algemeen geldt: hoe
harder een voedingsvet uit de koelkast komt, des te hoger is het gehalte
aan verzadigde vetzuren. Hoe zachter het is, des te meer onverzadigde
vetzuren het bevat.
Het gebruik van “cholesterol-verlagende” margarines op de boterham
is aangeraden bij patiënten met te hoge cholesterol. Deze bevatten plantensterolen
of –stanolesters die de opname van de cholesterol sterk kunnen
verhinderen.
21

22
Internationale en Belgische aanbevelingen in verband met voeding
Er zijn in feite 4 basisregels:
1. De calorieënaanvoer verminderen om het gewicht op peil te brengen,
maar wel met behoud van gevarieerde voeding.
2. Het aandeel van de vetten verlagen tot 30 % of minder van de
totale calorieënaanvoer met:
a.Verzadigde vetten: 7 à 10 % (en minder dan 7 % in een
volgende fase)
b. Poly-onverzadigde vetten: 3 à 7 %
c. Mono-onverzadigde vetten: tot 15 %
En niet meer dan 300 mg cholesterol per dag (of 200 mg
cholesterol per dag in een volgende fase)
3. Het aandeel van de koolhydraten verhogen tot 55 % of meer van de
totale calorieënaanvoer, met voorkeur voor complexe koolhydraten.
De proteïnen zullen tot 15 à 10% van de voeding uitmaken.
4.Alcohol- en zoutverbruik matigen.
(Volgens de AHA- en Belgische richtlijnen (2000))

Hoe dagelijks een gezondere voeding benutten?
Het is gekend dat er in het gebied rond de Middellandse Zee minder
hart-en vaatziekten voorkomen. Traditioneel vormt olijfolie daar de
belangrijkste bron van vetten.Tevens worden veel fruit en groenten, meer
vis en minder vlees en dierlijke vetten verbruikt.
Om onze Belgische voeding wat aan te passen aan de voeding van het
mediterrane gebied, zal men vooral de volgende voedingsstoffen aanpassen:
MEER: MINDER
- groenten (rauw en bereid) - vleeswaren
- fruit - gerechten met veel saus
- graanproducten - boter, room
- peulvruchten (bonen, linzen ...) - frituurbereidingen
- oliehoudende vruchten (noten, ...) (frieten, kroketten)
- gefermenteerde melkproducten - gebak, snoep
(yoghurt) - gesuikerde frisdrank
In Tabel 2 wordt weergegeven hoe dagdagelijks een gezonde voeding kan
worden samengesteld.
23

24
PRODUCTEN BEPERKT VERBRUIK
VLEES
VIS
EIEREN
MELKPRODUCTEN
KAZEN
FRUIT EN GROENTEN
SOEPEN
BROOD
EN GRAANPRODUCTEN
AARDAPPELEN
ZOETWAREN
EN SNOEPGOED
GEBAK
VETTEN
DRANKEN
KRUIDEN
Vet vlees:
Varkens-, schapen- en rundsvlees, varkensgehakt.
Orgaanvlees, hersenen, nieren, lever, zwezeriken.
Bereide vleeswaren:
Worsten, salami, terrines, mousses, rillettes, spek, vleespasteien.
Elke bereiding van vis in blik of gegarneerde visbereiding.
Eierdooiers.
Room, gecondenseerde melk, koffieroom, slagroom.
Bereidingen op basis van volle melk (pap, flan, pudding).
Alle vette kazen.
Vruchten op siroop, geconfijt fruit, vruchten op alcohol.
Pinda’s.
Met saus of boter klaargemaakte groenten.
Vette bouillon, roomsoepen, gebonden soepen, soep in blik.
Rozijnenkoeken, chocoladekoeken, boterkoeken, croissants, suikerbrood, kramiek,
industrieel bereide deegwaren.
Friet, kroketten, aardappelballetjes, chips, gebakken aardappelen, gratin dauphinois, puree met
veel boter.
Chocolade, choco, pralines, met volle melk bereid ijs, snoep met chocolade, marsepein.
Alle gebak dat bereid of gevuld is met slagroom, boter, chocolade of marsepein.
Gebak dat bereid is met eierdooiers of gewone vetten, banketbakkersroom.
Blader- of zanddeeg, chocoladekoekjes.
Boter, reuzel, margarine, bak- en braadboter, bakmargarine.
Light boter.
Cholesterolarme en gedeeltelijke ontvette boter.
Dierlijke vetten, geharde plantaardige vetten, kokosolie en palmolie.
Aperitieven, likeuren, sterke drank, gezouten groentensap, gezoet fruitsap.
Zout en kruidenmengsels die zout bevatten (bv. selderiezout).
Tabel 2: Geschikte en ongeschikte voedingsmiddelen bij cholesterolbewuste
voeding (overgenomen uit de Belgian Lipid Club, 1999, 3de editie))

AANBEVOLEN VERBRUIK OPMERKINGEN OF HOEVEELHEDEN
Mager vlees:
Kalfs-, paarden-, en mager rundsvlees (bv. steak) varkenshaas, varkensribstuk,
kalkoenfilet.
Wild en gevogelte (vel en vet verwijderen).
Magere ham, kalkoenham, rookvlees, rundergehakt.
Verse of diepvriesvis natuur.
Alle magere en halfvette vis (tong, pladijs, kabeljauw, tonijn, schelvis, zalm, forel, karper,
baars).
Vette vis (paling, makreel, haring, ansjovis, sardines, heilbot, zeebrasem, tarbot, pollak).
Magere melk, halfvolle melk, geconcentreerde halfvolle melk, karnemelk, magere
yoghurt, mager melkpoeder, yoghurt natuur.
Bereidingen op basis van halfvolle melk (pap, flan, pudding, sausen enz.).
Platte kaas en magere smeltkazen, magere kaas (minder dan 25% vetstoffen op het
droog gewicht).
Vers of diepgevroren fruit, fruitsap (vers of in tetrapak).
Gepocheerd of gedroogd fruit, noten, fruit in blik op fruitsap of water.
Verse of diepvriesgroenten, gedroogde groenten, groentensap, groenten in blik natuur.
Magere bouillon, vetarme bouillonblokjes, verse en diepgevroren groentensoep.
Volkorenbrood, bruin brood, wit brood, havervlokken, cornflakes.
Volle rijst, natuurlijke deegwaren, couscous.
Gestoomde of in de pel gekookte aardappelen, puree.
Bereidingen met toegelaten oliën of margarine voor speciale voeding.
Honing, confituur, gelei, en siroop met mate.
Light confituren.
Peperkoek, droge koekjes, schuimgebak.
Gebak dat bereid is met eiwit en met de toegelaten oliën of margarine voor speciale
voeding, taart met gerezen deeg met een vulling van vers fruit, caketaart.
Vetten met een goed gehalte mono-onverzadigde vetzuren en een laag gehalte
verzadigde vetzuren bijvoorbeeld.
Minarines.
Safloerolie, zonnebloemolie, sojaolie, koolzaad-olie, maar ook de mono-onverzadigde
oliën (arachide- of olijfolie).
Koffie, thee, mineraal water, vers fruit- of groentensap.
Verse tuinkruiden, kruidenmengsels zonder zout.
Aromaten.
Wissel zo vaak mogelijk af en verwijder het
zichtbare vet.
Bak het vlees zonder vetstoffen.
Vervang 2 tot 3 maal per week het vlees
door gepocheerde, geroosterde, in de oven of
in de papillotten bereide vis (geen gefrituurde).
Hoewel mosselen, oesters, rivierkreeftjes, sintjacobsschelpen,
kaviaar, kreeft, langousten en
garnalen veel cholesterol bevatten, zijn ze
waarschijnlijk niet atherogeen.
Maximum 3 eieren per week
(bereidingen inbegrepen).
Het is aanbevolen om bij elke maaltijd vers
fruit en verse en gekookte groenten te eten.
Ontvet de bouillon door hem te laten afkoelen
en dan het gestolde vet eraf te scheppen.
Gebak moet hoedanook een uitzondering
blijven als men gezond wil eten.
Klassiek gebruik, zowel koud als warm
(max. 185°C).
Matig gebruik van alcoholhoudende dranken,
wijn en bier.
BIJ EEN TE HOOG TRIGLYCERIDENGEHALTE
• Stelselmatig snel resorbeerbare suikers, zoals die in chocolade, gebak, koekjes, snoepgoed, roomijs en
suikerhoudende dranken (limonade, fruitsap, cola,...) vermijden. Daarentegen mag de patiënt wel met
mate deegwaren, rijst, aardappelen en vers fruit eten.
• Alcoholhoudende dranken moeten verboden worden.
25

26
RUST ROEST: REGELMATIG BEWEGEN DUS!
Het is bewezen: sport en beweging kunnen de vetstofwisseling in
belangrijke mate beïnvloeden. Zo blijkt uit verschillende onderzoeken dat
door regelmatige training van het uithoudingsvermogen (duurtraining) de
'goede' HDL-cholesterol kan worden verhoogd en de 'slechte' LDL-cholesterol
kan worden verlaagd. De oorzaak hiervan is gelegen in het gunstige
effect op verschillende enzymen die voor de afbraak van lipoproteïnen
verantwoordelijk zijn. Bovendien zorgt sport voor een geestelijk evenwicht
en helpt het de bloeddruk te verlagen en overgewicht te verliezen.
Om de vetstofwisseling werkelijk te verbeteren dient het energieverbruik
door lichamelijke activiteit per week met minstens 1.000 kilocalorieën
(kcal) te worden verhoogd (optimaal is 2.000 kcal/week). Dit moet
natuurlijk niet aan één stuk gebeuren. Het beste is in totaal 3 x 30 minuten
per week.
Trap in plaats van lift
Niet iedereen kan echter van vandaag op morgen de fitness-studio in
of iedere dag een uur gaan joggen. Met blaren op de voeten zou u uw
goede voornemens al snel weer kwijtraken.
Gun uzelf tijd bij het aanpassen van uw bewegingspatroon en voer uw
lichamelijke activiteiten langzaam op. U kunt het beste beginnen met uw
dagelijkse bezigheden (tabel 3):
Neem de trap in plaats van de lift of de roltrap
Stap een bushalte eerder uit of parkeer
uw auto niet direct voor de deur
en loop het laatste stuk
Doe kleine boodschappen
met de fiets of lopend

Verbruik 150 kcal in minuten
Autowassen 45-60
Ramenwassen 45-60
Stofzuigen 45-60
Volleyballen 45
Tuinieren 30-45
Wandelen (2,8 km) 35
Tabel 3: Activiteiten met een verbruik van 150 kcal
Uithoudingssporten hebben de voorkeur
Fietsen (8 km) 30
Dansen 30
Bladeren harken 30
Touwtjesspringen 15
Sneeuw scheppen 15
Trappenlopen 35
Bij de volgende stap zou u de tijd kunnen meten die u nodig hebt om
naar het postkantoor of de supermarkt te gaan en deze vervolgens langzaam
proberen te verbeteren. U kunt dan met een licht wandel- of hardloopprogramma
beginnen dat u steeds een beetje opvoert. Ook zwemmen,
fietsen, langlaufen en roeien zijn geschikte uithoudingssporten .
Voor welke vorm van beweging u ook kiest, er gelden altijd drie basisregels:
Niet minder dan 30 minuten training achter elkaar
Liever langzamer en langer dan sneller en korter
Geen maximale belasting: geadviseerde inspanningspols
niet overschrijden
Dit laatste controleert u door uw pols te meten:
Als vuistregel voor de inspanningspols geldt:
220 minus uw leeftijd en hiervan 75%.
27

28
Om ervoor te zorgen dat uw hart en bloedsomloop zo lang mogelijk
kunnen 'genieten' van de lichamelijke activiteit, volgen hier een paar tips
en trucs. Misschien werkt het als een stok achter de deur als u bijvoorbeeld
regelmatig met een partner traint.
Bespreek het trainingsschema met uw huisarts
Train regelmatig en op bepaalde tijdstippen
Zorg voor trainingspartners
Train niet met een volle maag, wacht tot minstens twee uur na
het eten
Train niet iedere dag, neem een tot twee dagen rust om te
herstellen
Zorg dat u tijdens het trainen genoeg drinkt
Andere risicofactoren uitschakelen
Met de juiste voeding en sport brengt u niet alleen uw cholesterolspiegel
weer op peil. Tegelijk bestrijdt u ook op effectieve wijze andere
risicofactoren voor hart- en vaatziekten zoals een hoge bloeddruk/bloedsuiker
en overgewicht.
Om vast te stellen of deze maatregelen voldoende zijn, moet u de waarden
regelmatig door uw arts laten controleren.
Het enige wat er dan nog aan ontbreekt, is dat u stopt met roken en
(indien u daar last van hebt) zorgt voor minder stress. Dan hebt u zelf
alles gedaan om uw vetstofwisselingsstoornis onder controle te krijgen.

GENEESMIDDELEN TEGEN TE HOGE CHOLESTEROL
Als lichaamsbeweging en dieet niet helpen
Als ondanks consequente verandering van het voedingspatroon en
lichaamsbeweging uw cholesterolwaarden (en dan vooral de 'slechte'
LDL) niet binnen het normale bereik liggen, kan uw arts u bij uw inspanningen
helpen door u cholesterolverlagende geneesmiddelen voor te
schrijven.Voor een optimaal resultaat is het belangrijk dat u ondanks deze
geneesmiddelen uw cholesterolbewuste levensstijl handhaaft!
Welke geneesmiddelen zijn er ?
Tegenwoordig beschikken we over een hele reeks goed onderzochte
geneesmiddelen die een verhoogde cholesterolspiegel effectief en op goed
te verdragen wijze verlagen. Ze worden samen aangeduid als 'lipidenverlagers'
(Gr. lipos = vet).
Tot de belangrijkste lipidenverlagende geneesmiddelen
behoren de zogenoemde
cholesterolsyntheseremmers.
Deze blokkeren de vorming
(synthese) van cholesterol
in de lever door een
daarbij benodigd enzym
te remmen.
29

30
Ter compensatie komt het (om de cholesterolbehoefte te dekken) tot
een toename van de LDL-receptoren in de lichaamscellen. Daarmee kan
meer LDL-cholesterol vanuit het bloed in de cel worden gebracht, zodat
de cholesterolspiegel in het bloed daalt. Hierdoor wordt voorkomen dat
de atherosclerose zich verder ontwikkelt. Middelen uit de groep van remmers
van de cholseterolsynthese herkent u aan de uitgang 'statine' (bijvoorbeeld
simvastatine of pravastatine). Ze worden daarom ook wel samen
met de groepsnaam 'statines' aangeduid. Dit is de groep geneesmiddelen
met de sterkste lipidenverlagende eigenschappen.
Naast de statines kunnen ook fibraten bij de behandeling van een vetstofwisselingsstoornis
worden gebruikt. Fibraten verlagen vooral verhoogde
concentraties triglyceriden in het bloed. Dit zijn andere belangrijke
vetstoffen die bij het ontstaan van slagaderverkalking een rol kunnen
spelen.
Statines verlagen de LDL en maken plaques stabiel
Verschillende grote onderzoeken met veel patiënten tonen aan dat
statines in de praktijk betrouwbaar zijn en het risico op hart- en vaatziekten
aanzienlijk kunnen verlagen. Zo zorgen statines voor een duidelijke
vermindering van de totale cholesterol en de LDL-cholesterol en
reduceren ze daarmee het risico van kransslagaderverkalking of
een beroerte significant.
Het vermoeden bestaat tegenwoordig dat statines niet alleen
LDL verlagen, maar ook instabiele plaques stabieler maken.
Deze kunnen dan nauwelijks nog inscheuren waardoor er
geen gevaarlijke bloedproppen meer kunnen
worden gevormd.

Ook op lange termijn goed verdraagbaar
Een behandeling met een lipidenverlager is een permanente behandeling.
Zodra men namelijk stopt met het geneesmiddel gaan de cholesterolwaarden
weer omhoog en daarmee ook het risico op een hartinfarct of
beroerte.
Statines zijn over het algemeen goed te verdragen en kunnen (bij regelmatige
controle door de arts) ook gedurende vele jaren worden geslikt.
Niet bang zijn voor statines
Als patiënt met een vetstofwisselingstoornis zult u waarschijnlijk de
verontrustende berichten rond het cholesterolverlagende geneesmiddel
van een grote geneesmiddelenfabrikant (vooral in de VS) hebben
gevolgd. Het preparaat - een statine met de werkzame stof
cerivastatine - werd in augustus 2001 uit de handel
genomen nadat er in zeer zeldzame gevallen
ernstige bijwerkingen bij het spierstelsel
(soms met dodelijke afloop) waren opgetreden.
Het risico scheen duidelijk hoger te zijn
wanneer cerivastatine met andere
cholesterolverlagende middelen werd
gecombineerd die niet tot de groep van de
statines behoren.
Het geneesmiddel dat in combinatie
werd gebruikt, is niet op de markt in België (gemfibrozil).
31

32
Wat betekent dit voor u als patiënt die een
statine voorgeschreven heeft gekregen?
Allereerst moet u goed beseffen dat niet
alle statines hetzelfde zijn.
Bij de keuze van het geschikte geneesmiddel
spelen de volgende factoren een rol:
Hoe goed is het betreffende statine
onderzocht?
Hoe sterk verlaagt het middel de
LDL-cholesterol?
Hoe goed is het te verdragen?

Over enkele statines die voor een deel reeds lang op de markt zijn
(zoals simvastatine of pravastatine) zijn zeer uitgebreide
klinische gegevens uit verschillende
studies beschikbaar die aantonen dat de
middelen bij langdurig gebruik
werkzaam en verdraagbaar zijn.
Er is dus geen reden tot paniek.
Uw arts zal u voordat u met de statinebehandeling
begint, uitgebreid onderzoeken en pas een
lipidenverlagend geneesmiddel voorschrijven als u
het na afweging van uw persoonlijke risicofactoren
zelf noodzakelijk acht. Daarnaast wordt u grondig
geïnformeerd over de werking en de
mogelijke bijwerkingen.
Aarzel niet om vragen te stellen
als er iets onduidelijk is.
33

34
CHECKLIST CHOLESTEROL
Waarop moet u letten ?
Gezonde, uitgebalanceerde voeding
minder dierlijke vetten, daardoor minder verzadigde vetzuren
en cholesterol
meer vetarme voedingsmiddelen
meer plantaardige vetten en voedingsmiddelen met
enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetzuren
meer ballaststoffen
minder suiker
Regelmatige beweging
Andere risicofactoren uitschakelen
bloeddruk verlagen (streefwaarde onder 130/85 mmHg)
bloedsuiker verlagen (streefwaarde -nuchter-
onder 110 mg/dl)
overgewicht verminderen (streefwaarde BMI onder 25)
stoppen met roken
Cholesterolverlagende geneesmiddelen regelmatig en
volgens aanwijzingen van uw arts innemen
Controle-afspraken
nakomen

CHECKLIST RISICOFACTOREN
Hoe hoog is uw risico op atherosclerose ?
heeft u verhoogde LDL-cholesterolwaarden ('slechte' cholesterol)
heeft u lage HDL-cholesterolwaarden ('goede' cholesterol)
heeft u verhoogde totale cholesterol waarden?
heeft u een verhoogde bloeddruk?
bent u diabeet (lijdt u aan suikerziekte)?
rookt u?
heeft u overgewicht?
heeft een familielid van de eerste graad (ouders, broer/zus, kinderen)
voor het 60e levensjaar een hartinfarct gehad?
Wanneer u meer dan één van de bovenstaande vragen met 'ja' beantwoordt,
heeft u reeds een verhoogd risico op slagaderverkalking met de
daarmee verbonden complicaties. Uw arts zal u vertellen welke maatregelen
voor u het meest geschikt zijn.
Wanneer is er sprake van overgewicht ?
Van overgewicht is sprake wanneer de zogenoemde Body Mass Index
(afgekort BMI) boven de waarde 25 ligt. De Body Mass Index wordt met
de volgende formule berekend:
BMI =
lichaamsgewicht in kilo
lichaamslengte in meter x lichaamslengte in meter
Definitie van overgewicht en vetzucht volgens de BMI:
BMI 18-25 normaal gewicht
BMI 25-30 overgewicht
BMI 30-40 vetzucht
BMI vanaf 40 morbide obesitas
Ter verduidelijking een rekenvoorbeeld: laten we aannemen dat u 68 kilo
weegt en 1,75 meter lang bent, dan bedraagt uw BMI 22. Dit ligt binnen
het normale bereik. De preciese waarde kunt u onder
www.cholesterin.hexal.de laten berekenen.
35

36
WOORDENLIJST
Verklaring van de belangrijkste begrippen rond cholesterol
Angina pectoris: 'pijn op de borst'; aanvalsgewijze, stekende pijn in de
hartstreek met uitstraling naar schouders en rug, meestal bij lichamelijke
inspanning, teken van coronaire hartziekte (CHZ).
Atherosclerose: slagaderverkalking: vernauwing van de slagaders door
afzettingen op de vaatwand. Dit leidt tot doorbloedingsstoornissen die
in het ernstigste geval een infarct kunnen veroorzaken.
Cholesterol: vetachtige molecule die door de lever wordt gevormd en via
de voeding wordt opgenomen. Essentiële basisstof voor de opbouw van
celwanden, galzuren, vitamine D en verschillende hormonen.
Cholesterolsyntheseremmers: behoren tot de groep van lipidenverlagers.
Verlagen de productie van cholesterol in de lever door een daarbij benodigd
enzym te remmen. Dergelijke geneesmiddelen worden ook wel statines
genoemd.
Diabetes mellitus: 'suikerziekte'; ziekelijke verhoging van de bloedsuikerspiegel.
Vetzuren: bestanddelen van voedingsvetten.Verzadigde vetzuren verhogen
de cholesterolspiegel, enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetzuren
verlagen deze.
Vetstofwisselingsstoornis: bepaalde vetbestanddelen in het bloed zijn tot
boven de gezonde waarden verhoogd.Wanneer de cholesterol verhoogd
is, spreekt men van hypercholesterolemie.
Fibraten: geneesmiddelen die de triclyceridenspiegel in het bloed verlagen,
behoren tot de groep van de lipidenverlagers.
HDL: 'High Density Lipoprotein' lipoproteïne met hoge dichtheid.
'Goede' cholesteroltransporteur. Neemt overtollige cholesterol uit de
lichaamscellen, de vaatwanden en het bloed op en brengt dit naar de lever
terug. Een hoge HDL-concentratie beschermt tegen atherosclerose.

Kransslagaders: coronaire arteriën of coronairen. Slagaders die de hartspier
kransvormig omsluiten en van bloed voorzien zijn. Bij atherosclerotische
vernauwing ontstaat een coronaire hartziekte (CHZ).
Hypercholesterolemie: behoort tot de vetstofwisselingsstoornissen,
verhoogde cholesterolspiegel in het bloed.
Coronaire hartziekte (afgekort CHZ): verminderde doorbloeding van
de kransslagaders door atherosclerotische vernauwing. Kan zich openbaren
als angina pectoris of een infarct.
Infarct: afsterven van een weefsel door zuurstoftekort, meestal vanwege
een vernauwing van de slagaders. Bij het hart wordt gesproken van een
hartinfarct, bij de hersenen van een beroerte.
LDL: 'Low Density Lipoprotein' lipoproteïne met lage dichtheid. Slechte
cholesteroltransporteur. Brengt cholesterol naar de verschillende
lichaamscellen en zet zich bij te groot aanbod op de vaatwanden af. Hoge
LDL-waarden in het bloed zijn de voornaamste risicofactor voor atherosclerose.
Lipidenverlagers: geneesmiddelen voor de behandeling van vetstofwisselingsstoornissen,
bv. cholesterolsyntheseremmers.
Lipoproteïne: verbinding van vet en eiwit, vorm van transport om de
lichaamscellen van niet in het bloed oplosbare lipiden en cholesterol te
voorzien.Afhankelijk van de dichtheid wordt onderscheid gemaakt tussen
HDL en LDL.
Statines: cholesterolsyntheseremmers: zijn werkzame stoffen voor de
behandeling van vetstofwisselingsstoornissen.
Thrombus: bloedprop die vaten kan doen verstoppen. Hierbij bestaat het
risico van een infarct.
Triglyceriden: ook wel neutrale vetten genoemd. Belangrijke opslagplaats
voor energie en basisbouwsteen van het lichaam.Worden onder andere
met de voeding opgenomen. Een te hoge triglyceridenconcentratie bevordert
atherosclerose.
37

38
Sandoz nv
Telecom Gardens
Medialaan 40 - B-1800 Vilvoorde
Tel.: +32 2 722 97 97 - Fax: +32 2 722 97 90
www.sandoz.be
a Novartis company