Veiligheids- en milieuvoorschriften voor de practica van de faculteit ...

Veiligheids- en milieuvoorschriften voor de practica
van de faculteit ALW.
Bij elke calamiteit (groot of klein) de practicumleiding
waarschuwen
Algemeen alarmnummer VU tel: 22222
Facilitaire Helpdesk tel: 85888
Contactpersoon Practicumzalen Fred Wolff tel: 87016
Contactpersonen Veiligheid bij practica:
W.N.M. Reijnders 77181, ARBO- en Milieucoordinator
of
K. Raaijmakers 87167, hoofd Onderwijsbureau
Inhoudsopgave
1 Brand
a Blusaanwijzingen
2 Ongeval
a Brandwonden
b Bijtende stoffen (oog, inslikken, inademen)
c Verwonding door glaswerk
3 Morsen van chemicaliën
4 Gedragsregels voor laboratoria
5 Gedragsregels VMT laboratoria
6 Ultraviolet licht
7 Zuurkasten
8 Veiligheidsinformatie over chemicaliën
9 Chemisch afval
10 GGO afval
1 Wat te doen bij brand.
• Waarschuw de practicumleiding.

• Let op gevaar voor jezelf.
• Maak altijd een brandalarm.
• Probeer een beginnende brand te blussen.
• sla de dichtstbijzijnde brandmelder in de gang in.
• bel 22222
• Geef de plaats en omvang van de brand duidelijk door.
• Meld of er slachtoffers zijn.
• Sluit de gaskranen, ramen en deuren.
• Waarschuw mensen in de beurt.
• Let op informatie van de centrale geluidsinstallatie.
• Gebruik alleen trappen, nooit liften. Volg de transparantverlichting (vluchtroute).
a Blusaanwijzingen.
• Alleen kleine beginnende branden blussen.
• Gebruik het dichtstbijzijnde blusapparaat.
• Apparaat dichtbij de brand in werking stellen.
• Gebruik geen water bij branden van: elektrische apparaten, vloeistoffen lichter
dan water natrium of kalium.
• Meld het gebruik van een blusser bij het de Facilitaire Helpdesk.
2 Wat te doen bij ongeval
• Waarschuw de practicumleiding.
• Let op gevaar voor jezelf, voor het slachtoffer en voor anderen.
• Haal indien nodig, het slachtoffer uit de gevaren zone.
• Voor acute hulp bel: 22222.
Algemeen:
Laat calamiteiten zoveel mogelijk afhandelen door de Bedrijfs- Hulpverlening
(BHV).Is direct hulp nodig, dan zijn dit de vuistregels:
a. Brandwonden:
• Minimaal 10 minuten koelen met lauw water. Verbrande kleding niet verwijderen.
• Brandende kleding:
• Slachtoffer onder de branddouche (meestal in de gang te vinden), daarna het
slachtoffer warm houden ter voorkoming van shock.
Of:
• Branddeken omslaan (van hoofd naar voeten) en gaan liggen of over de grond
rollen. Niet gaan lopen, de deken werkt dan als een schoorsteen.
b. Bijtende stoffen:
• In het oog:
• Minstens 10 minuten spoelen met veel water. Gebruik een zachte straal en trek de
oogleden voorzichtig van elkaar (let op lenzen).
• Op de huid:
• Loog of zuur: Verontreinigde kleding uittrekken. Spoelen met veel water. Bij pijn
of blaren de Bedrijfsgezondheidsdienst van de AMD raadplegen.

• Inslikken of inademen van chemische stoffen: Roep via 22222 een EHBO’er op.
c. Verwonding door glas:
• Wond goed spoelen met water.
• Glas laten zitten.
• EHBO'er oproepen via 22222.
3 Wat te doen na het morsen van chemicaliën
• Waarschuw de practicumleiding.
• Let op eigen veiligheid.
• De practicumleiding moet als door dampvorming de betreffende plek niet
benaderbaar is of als er onvoldoende absorptiemiddel aanwezig is, het Servicepunt
(85888) bellen en vragen om de Bezemwagen FALW. (NB: deze kar is speciaal
uitgerust voor dit soort calamiteiten en wordt bemand door de brandweerploeg
van FALW).
4 Laboratoriumregels
• Het is verplicht laboratoriumjassen te dragen bij het uitvoeren van experimenteel
werk.
• Laboratoriumjassen mogen alleen in de laboratoriumruimten (practicumzalen)
gedragen worden.
• Het dragen van een veiligheidsbril is verplicht als er met chemicaliën en glaswerk
gewerkt wordt.
• Geen persoonlijke eigendommen (jassen, tassen etc.) meenemen in de laboratoria.
• Zo weinig mogelijk sierraden aan de handen dragen.
• Begin ieder experiment op een schone werkplek.
• Zorg voor duidelijke etikettering.
• Houd de werkplek schoon.
• Eten, drinken en roken is verboden.
• Was regelmatig en bij iedere onderbreking van het werk de handen.
• Stel je op de hoogte van vluchtwegen.
• Stel je op de hoogte van voorschriften van te gebruiken apparatuur.
• Stel je op de hoogte van de eigenschappen van te gebruiken chemicaliën.
Voorzorgen, safety data sheets, chemiekaarten, bescherming, etc.
• Ontdoe je op de juiste manier van (chemisch) afval, zie afval regeling.
• Pipetteren met de mond is verboden, gebruik een ballon of pipetman.
5 VMT laboratoriumregels op ML-I laboratoria
VMT staat voor Veilige Microbiologische Technieken.
De standaard regels voor laboratoria gelden in dit geval ook. Aanvullende regels zijn
noodzakelijk. Voor experimenten met genetisch gemodificeerde organismen (GGO's)
zijn

aanvullende maatregelen verplicht om de veiligheid van de medewerkers te
waarborgen en de verspreiding van de GGO's in het milieu te voorkomen. Deze
maatregelen vallen in drie categorieën uiteen: biologische inperkingen (bijzondere
eigenschappen die de mogelijkheid van het GGO om te overleven en zich in het
milieu te verspreiden beperken), fysische inperking (bouwkundige en technische
voorzieningen die het ontsnappen van GGO's beperken), veilige werkwijzen
(toepassen van bijzondere procedures en technieken ter voorkoming van
ongecontroleerde verspreiding van GGO's). Een VMT laboratorium heeft ter
herkenning een BIO Hazard symbool op de deur. Verder zijn de namen van de BVF
(Biologische Veiligheids Functionaris) en de VM (Verantwoordelijk Medewerker)
vermeld.
Aanvullende regels:
• Tijdens werkzaamheden zijn de deuren en ramen gesloten.
• De werkruimte moet schoon en netjes zijn en zo ook worden achtergelaten.
• Het dragen van laboratoriumjassen is verplicht. Deze jas mag niet buiten het
laboratorium gedragen worden, behalve voor het uitvoeren van onderdelen van het
werk buiten de laboratoriumruimte.
• Tijdens werkzaamheden mogen geen ringen, horloges en e.d. gedragen worden.
Persoonlijke uitrusting moet buiten de werkruimte worden opgeborgen.
• Eten, drinken en roken is verboden. Het opslaan van voedsel, drinken en het
aanwezig zijn van eetgerei is verboden.
• Gebruik zo weinig mogelijk injectienaalden of andere scherpe voorwerpen. Na
gebruik de scherpe voorwerpen opslaan in speciale containers.
• Het ontstaan van aërosolen (ontstaan bij gieten, openen van stoppen, flamberen)
dient zo goed mogelijk te worden vermeden.
• Oppervlakken van werktafels e.d. moeten na werkzaamheden, of aan het eind van
de dag, worden ontsmet. Na morsen direct ontsmetten. Gebruik hiervoor 70%
alcohol of glorix.
• Bij het verlaten van de ruimte moeten de handen gewassen worden. Was de
handen ook regelmatig tijdens werkzaamheden.
• Opgeslagen GGO materiaal (koelkast, stoof, vriezer, etc.) altijd voorzien van
naam, datum, GGO naam.
• Glaswerk, disposables en instrumentarium dat in aanraking is geweest met
biologische materiaal dient te worden gesteriliseerd, anderszins te worden
gedesinfecteerd of te worden afgevoerd als specifiek ziekenhuisafval in SZA
containers (blauw met gele deksels voorzien van een speciale sticker).
• Vervoer van besmet materiaal buiten de werkruimte moet plaatsvinden in
lekdichte, gesloten containers.
• Na elk practicum de laboratoriumjas in een plastic tas meenemen en thuis heet
wassen. Bij aanvang van het volgende practicum moet de jas schoon zijn.
6 Ultraviolet licht
Ultraviolet licht wordt gebruikt voor verschillende doeleinden zoals in steriele
kamers, kasten en bij detectie van ethidium aangekleurd materiaal (DNA).
- UV kan fotokeratites (lasogen) en erytheem (verbranding van de huid)
veroorzaken. UV is verraderlijk omdat het naast TL licht vrijwel onzichtbaar is.
• Scherm UV apparatuur af met UV absorberend plastic of met zwart doek.

• Draag en bril of gelaatscherm waar UV licht niet doorheen gaat.
• Gebruik UV alleen in goed geventileerde ruimten i.v.m. het ontstaan van ozon.
• UV licht dat weerkaatst wordt is ook schadelijk.
7 Zuurkasten
Regels voor veilig gebruik van de zuurkasten.
• Controleer visueel de werking van de zuurkast d.m.v. een strookje papier aan het
raam.
• Houd het raam zoveel mogelijk gesloten. De veilige werkopening staat op de
zijkant van de kast aangegeven.
• Zet de zuurkast niet te vol. Een goede luchtstroom over het werkblad is essentieel
voor de afvoer van gassen en dampen.
• Gebruik de zuurkast niet als opslagplaats voor gevaarlijke stoffen. Gebruik
hiervoor de veiligheidskasten.
• Laat bij werkzaamheden in de zuurkast altijd de eerste 15-20 cm van het werkblad
vrij.
• Maak geen heftige bewegingen voor en in de kast.
• Houd de kast schoon, ruim gemorste stoffen direct op.
• Gebruik indien nodig persoonlijke beschermingsmiddelen zoals labjassen,
veiligheidsbril, handschoenen.
8 Veiligheidsinformatie over chemicaliën
Veiligheidsgegevens voor het gebruik op het laboratorium;
• gezondheidsaspecten (giftigheid, kankerverwekkendheid, opname in het lichaam,
huid, inademen, ogen, slikken).
• Het gebruik van handschoenen kan een niet terecht gevoel van veiligheid geven.
De doorslagtijd van wegwerphandschoenen is voor veel stoffen klein. Er moet
altijd vaak gewisseld worden.
• Hoe maak je restanten op een veilige manier onschadelijk.
• Fysische gegevens (ontplofbaarheid, oxidatie, ontvlambaarheid etc.).
• MAC waarden (maximaal aanvaarde concentratie).
• R-zinnen (risico, bijzondere gevaren).
• S zinnen (veiligheidsaanbevelingen).
Veel van deze gegevens zijn te vinden in het chemiekaartenboek, of op de Arbo - en
Milieu-homepage van de VU. Zo staan onder het onderwerp "veiligheidsinformatie
gevaarlijke stoffen" en "MSDS" (material safety data sheets) de verwijzing naar
internationale internetsites met informatie over chemicaliën.
NB: Als je vaak in aanraking komt met latexproducten, loop je het risico een allergie
voor latex te ontwikkelen. Gebruik in dat geval non-latex (vinyl) handschoenen.
a. R-zinnen (bijzondere gevaren)
R 1 In droge toestand ontplofbaar.
R 2 Ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsoorzaken.

R 3 Ernstig ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere
ontstekingsoorzaken.
R 4 Vormt met metalen zeer gemakkelijk ontplofbare verbindingen.
R 5 Ontploffingsgevaar door verwarmen.
R 6 Ontplofbaar met en zonder lucht.
R 7 Kan brand veroorzaken.
R8 Bevordert de ontbranding van brandbare stoffen.
R 9 Ontploffingsgevaar bij menging met brandbare stoffen.
R 10 Ontvlambaar.
R 11 Licht ontvlambaar.
R 12 Zeer licht ontvlambaar.
R 14 Reageert heftig met water.
R 15 Vormt zeer licht ontvlambaar gas in contact met water.
R 16 Ontploffingsgevaar bij menging met oxiderende stoffen.
R 17 Spontaan ontvlambaar in lucht.
R 18 Kan bij gebruik een ontvlambaar/ontplofbaar damp/luchtmengsel vormen.
R 19 Kan ontplofbare peroxiden vormen.
R 20 Schadelijk bij inademen.
R 21 Schadelijk bijaanraking met de huid.
R 22 Schadelijk bij opname door de mond.
R 23 Vergiftig bij inademen.
R 24 Vergiftig bij aanraking met de huid.
R 25 Vergiftig bij opname door de mond.
R 26 Zeer vergiftig bij inademen.
R 27 Zeer vergiftig bij aanraking met de huid.
R 28 Zeer vergiftig bij opname door de mond.
R 29 Vormt vergiftig gas in contact met water.
R 30 Kan bij gebruik licht ontvlambaar worden.
R 31 Vormt vergiftige gassen in contact met zuren.
R 32 Vormt zeer vergiftige gassen in contact met zuren.
R 33 Gevaar voor cumulatieve effecten.
R 34 Veroorzaakt brandwonden.
R 35 Veroorzaakt ernstige brandwonden.
R 36 Irriterend voor de ogen.
R 37 Irriterend voor de ademhalingwegen.
R 38 Irriterend voor de huid.
R 39 Gevaar voor ernstige onherstelbare effecten.
R 40 Onherstelbare effecten zijn niet uitgesloten.
R 41 Gevaar voor ernstig oogletsel.
R 42 Kan overgevoeligheid veroorzaken bij inademing.
R 43 Kan overgevoeligheid veroorzaken bij contact met de huid.
R 44 Ontploffingsgevaar bij verwarming in afgesloten toestand.
R 45 Kan kanker veroorzaken.
R 46 Kan erfelijke genetische schade veroorzaken.
R 48 Gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling.
R 49 Kan kanker veroorzaken bij inademing.
R 50 Zeer vergiftig voor in water levende organismen.
R 51 Vergiftig voor in water levende organismen.
R 52 Schadelijk voor in water levende organismen.
R 53 Kan in het aquatisch milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken.

R 54 Vergiftig voor planten.
R 55 Vergiftig voor dieren.
R 56 Vergiftig voor bodemorganismen.
R 57 Vergiftig voor bijen.
R 58 Kan in het milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken.
R 59 Gevaarlijk voor de ozonlaag.
R 60 Kan de vruchtbaarheid schaden.
R 61 Kan het ongeboren kind schaden.
R 62 Mogelijk gevaar voor verminderde vruchtbaarheid.
R 63 Mogelijk gevaar voor beschadiging van het ongeboren kind.
R 64 Kan schadelijk zijn via borstvoeding.
R 65 Schadelijk: kan longschade veroorzaken na verslikken.
R 66 Herhaalde blootstelling kan een droge of gebarsten huid veroorzaken.
R 67 Dampen kunnen slaperigheid en duizeligheid veroorzaken.
b. S-zinnen (veiligheidsaanbevelingen)
S 1 Achter slot bewaren.
S 2 Buiten bereik van kinderen bewaren.
S 3 Op een koele plek bewaren.
S 4 Verwijderd van woonruimten opbergen.
S 5 Onder….houden (geschikte vloeistof opgegeven door fabrikant).
S 6 Onder….houden (inert gas opgegeven door fabrikant).
S 7 In goed gesloten verpakking bewaren.
S 8 Verpakking droog houden.
S 9 Op een goed geventileerde plaats bewaren.
S 12 De verpakking niet hermetisch sluiten.
S 13 Verwijderd houden van eet- en drinkwaren en van dierenvoeder.
S 14 Verwijderd houden van …. (in te vullen door de fabrikant).
S 15 Verwijderd houden van warmte.
S 16 Verwijderd houden van ontstekingsbronnen-niet roken-.
S 17 Verwijderd houden van brandbare stoffen.
S 18 Verpakking voorzichtig behandelen en openen.
S 20 Niet eten of drinken tijdens gebruik.
S 21 Niet roken tijdens gebruik.
S 22 Stof niet inademen.
S 23 Gas/rook/damp/spuitnevel* niet inademen.
S 24 Aanraking met de huid vermijden.
S 25 Aanraking met de ogen vermijden.
S 26 Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water afspoelen en
deskundig medisch advies inwinnen.
S 27 Verontreinigde kleding onmiddellijk uittrekken.
S 28 Na aanraking met de huid onmiddellijk wassen met veel….(aan te geven door
de fabrikant).
S 29 Afval niet in de gootsteen werpen.
S 30 Nooit water op deze stof gieten.
S 33 Maatregelen treffen tegen ontlading van statische elektriciteit.
S 35 Deze stof en de verpakking op veilige wijze afvoeren.
S 36 Draag beschermende kleding.
S 37 Draag geschikte handschoenen.
S 38 Bij ontoereikende ventilatie een geschikte ademhalingsbescherming dragen.

S 39 Een bescherming voor de ogen/ voor het gezicht dragen.
S 40 Voor de reiniging van de vloer en alle voorwerpen verontreinigd met dit
materiaal….gebruiken (aan te geven door de fabrikant).
S 41 In geval van brand en/ of explosie inademen van rook vermijden.
S 42 Tijdens de ontsmetting/bespuiting* een geschikt ademhalingstoestel dragen.
S 43 In geval van brand….gebruiken (blusmiddel aan te duiden door de fabrikant;
indien water het risico vergroot toevoegen: ’nooit water gebruiken’).
S 45 In geval van ongeval of indien men zich onwel voelt, onmiddellijk een arts
raadplegen (indien mogelijk hem dit etiket tonen).
S 46 In geval van inslikken onmiddellijk een arts raadplegen en verpakking of
etiket tonen.
S 47 Bewaren bij een temperatuur beneden….ºC (aan te geven door de fabrikant).
S 48 Inhoud vochtig houden met…(middel aan te geven door de fabrikant).
S 49 Uitsluitend in oorspronkelijke verpakking bewaren.
S 50 Niet vermengen met…( aan te geven door de fabrikant).
S 51 Uitsluitend op goed geventileerde plaatsen gebruiken.
S 52 Niet voor gebruik op grote oppervlakken in woon- en verblijfruimten.
S 53 Blootstelling vermijden, voor gebruik speciale aanwijzing raadplegen.
S 56 Deze stof en de verpakking naar inzamelpunt voor gevaarlijke of bijzonder
afval brengen.
S 57 Neem passende maatregelen om verspreiding in het milieu te voorkomen.
S 59 Raadpleeg de fabrikant/ leverancier voor informatie over terugwinning/
recycling.
S 60 Deze stof en/ of verpakking als gevaarlijk afval afvoeren.
S 61 Voorkom lozing in het milieu. Vraag om speciale instructies/ veiligheidskaart.
S 62 Bij inslikken niet braken opwekken: direct een arts raadplegen en de
verpakking of het etiket tonen.
S 63 Bij een ongeval door inademing: slachtoffer in de frisse lucht brengen en laten
rusten.
S 64 Bij inslikken mond met water spoelen (alleen als de persoon bij bewustzijn is).

c. Symbolen gevaarlijke stoffen.
(zeer) vergiftig schadelijk,irriterend ontplofbaar
bijtend, corrosief (zeer) licht ontvlambaar oxiderend
milieugevaarlijk
9 Chemisch afval
Raadpleeg de practicumleiding.
Voor chemisch afval worden zes categorieën onderscheiden.
1) Zure anorganische stoffen in oplossing.
• anorganische zuren met een concentratie hoger dan 10%.
• zure of neutrale oplossingen van zware metalen/metalloïden (atoomnummer hoger
dan 20) en fluoriden.
Opslaan in rode afvalvaten.
2) Alkalische anorganische stoffen in oplossing.
• anorganische basen met een concentratie hoger dan 10%.
• basische oplossingen van zware metalen/metalloïden (atoomnummer hoger dan
20).

Opslaan in groene afvalvaten.
3) Niet-halogeen houdende stoffen.
- organisch chemisch afval vloeibaar (al dan niet met water gemengd).
- Halogeen-arm wil zeggen een concentratie lager dan 4%.
Opslaan in witte afvalvaten.
4) Halogeen-houdende stoffen.
• Organisch chemisch afval vloeibaar (al da niet met water gemengd).
• Halogeen-rijk wil zeggen een concentratie hoger dan 4%.
Opslaan in blauwe afvalvaten.
5) Nitreuze zuren.
- niet geconcentreed Salpterzuur, Salpeterigzuur.
Opslaan in oranje afvalvaten.
6) Overig chemisch afval (vast/vloeibaar).
- Bijzondere chemische afvalstoffen.
• Chemische afvalstoffen met buitengewone risico's altijd apart inleveren.
Opslaan: neem contact op met AMD (ARBO en Milieudienst, tel 89049).
10 GGO afval.
• Raadpleeg de practicumleiding.
• Glaswerk verzamelen in lekvrije bakken, steriliseren en wassen.
• Flessen naar de bacteriologische keuken van FALW.
• Afval autoklaveren en daarna als gewoon afval behandelen.
• Afval afvoeren in SZA vaten (zie 5).