Zig-‐Zag Knuffelboom 2010 - VBJK

Zig-‐Zag Knuffelboom 2010 

Rapportage

Inhoudsopgave 

1. Projectomschrijving 3 

1.1. Projecttekst 3 

1.2. Inhoudelijk werkingskader 4 

2. Verloop en stand van zaken: algemeen 7 

2.1. Overleg met leidinggevend team 7 

2.2. Studiedagen 8 

2.3. Teambegeleiding 9 

2.4. Inhoudelijke evaluatie 10 

2.5. Zig-‐Zag zichtbaar maken 15 

3. Persoonlijke verhalen 17 

3.1. Leidinggevenden 17 

3.1.1. Coördinator 17 

3.1.2. Moduleverantwoordelijken 18 

3.2. Begeleiders en logistiek medewerkers 19 

4. Verloop en stand van zaken voor elke leefgroep 25 

4.1. De Vlindertuin 25 

4.1.1. De Bijtjes 25 

4.1.2. De Bloemetjes 26 

4.2. De Wijze Eik 27 

4.2.1. De Krekeltjes 27 

4.2.2. De Kikkertjes 29 

4.3. Het Fabeltjesbos 30 

4.3.1. De Nijntjes 30 

4.3.2. De Elfjes 31 

5. Zig-‐Zag in Knuffelboom XL in 2011 34 

5.1. Uitdagingen voor de toekomst 34 

5.2. Projectvoorstel 2011 34 

6. Bijlagen 39 

VBJK – VCOK – Rapportage Zig-‐Zag Knuffelboom 2010 2

1.1. Projecttekst 

Projectdoelstelling 

1. Projectomschrijving 

Het project Zig-‐Zag wil de pedagogische praktijk in de kinderopvang zichtbaar en bespreekbaar maken met als 

doel de pedagogische kwaliteit en het pedagogisch handelen te verbeteren. We gebruiken daarvoor de 

methodiek van pedagogisch documenteren. Het professionele team, maar ook kinderen en ouders zijn actieve 

participanten in dit proces. De methodiek van de Noord-‐Italiaanse kinderopvang en de principes van respectvol 

omgaan met diversiteit vormen belangrijke inspiratiebronnen in het project. 

Situering 

Het kinderdagverblijf Knuffelboom XL engageerde zich in 2009 om na te denken over kwalitatieve 

kinderopvang. Aan de hand van casussen wordt gereflecteerd over de dagelijkse werking binnen de leefgroep. 

Een vervolg op het project Zig-‐Zag kan de implementatie van de methodiek mogelijk maken. 

Beoogde resultaten 

- Het team, de leidinggevenden en de coördinator van de Knuffelboom XL hebben zich een methode 

eigen gemaakt om voortdurend te reflecteren over hun dagelijkse praktijk en waar nodig hun 

handelen aan te passen. 

- De kinderen, ouders en het team voelen zich betrokken bij de reflectie over de dagelijkse praktijk en 

het zoeken naar kwaliteitsverbetering. 

Werkwijze 

De beoogde resultaten wensen we te bereiken via de volgende werkwijze: 

- Vormingsdagen die het team ondersteunen bij het implementeren van de methodiek pedagogisch 

documenteren en hun rol als begeleider. 

- Teambegeleiding op niveau van de begeleid(st)ers van de leefgroepen: 

De begeleid(st)ers van de leefgroepen bepalen een project waarbij ze de verschillende initiatieven in 

beeld brengen en ondersteunen met enkele kernachtige observaties en interpretaties. 

Tijdens deze teamvergaderingen reflecteren de begeleiders van de leefgroepen over hun pedagogisch 

handelen aan de hand van beeldmateriaal en observaties met betrekking tot de vooropgestelde 

acties. Na afloop van iedere teamvergadering worden er nieuwe werkafspraken gemaakt. Per 

leefgroep worden er 6 van deze teambegeleidingen gepland in 2010. 

- Overleg met de betrokken leidinggevenden en coördinator: 

De leidinggevenden komen op regelmatige basis samen om het veranderingsproces binnen de teams 

in kaart te brengen. Deze handvatten, ideeën, werkpunten en methodes worden nauwlettend 

opgevolgd en gedocumenteerd om later door te stromen naar de andere leefgroepen. 


Fasering 

Januari -‐ februari -‐ Overleg 1 leidinggevend team 

-‐ Teambegeleiding 1 voor elke leefgroep 

-‐ Voorbereiding vormingsdag 1 

-‐ Vormingsdag 1 

Maart -‐ Teambegeleiding 2 voor elke leefgroep 

April -‐ Overleg 2 leidinggevend team 


Mei -‐ Juni -‐ Teambegeleiding 4 voor elke leefgroep 

Juli -‐ Augustus -‐ Voorbereiding vormingsdag 2 

September -‐ 

Oktober 

November -‐ 

December 

Projectstructuur 

-‐ Vormingsdag 2 

-‐ Overleg 3 leidinggevend team 




-‐ Rapportage 

Het projectteam staat in voor de uitvoering, evaluatie en, indien nodig, bijsturing van het project. Het 

projectteam communiceert op regelmatige tijdstippen over de stand van zaken van het project aan de 

opdrachtgever. 

Het projectteam bestaat uit: 

Caroline Boudry (projectmedewerker VBJK) 

o projectcoördinatie 

o begeleiden van 1 team in samenwerking met een leidinggevende 

Annelies Roelandt (educatief medewerker VCOK) 

o begeleiden van 3 teams in samenwerking met een leidinggevende 

Annelies Roelandt, Caroline Boudry 

o begeleiden van het leidinggevend team Knuffelboom XL en studiedagen 

1.2. Inhoudelijk werkingskader 

In het Zig-‐Zag-‐project vormt de visie en praktijk van Noord-‐Italiaanse kindercentra geïnspireerd door het 

gedachtegoed van Loris Malaguzzi onze voornaamste leidraad. Dit is het referentiekader van waaruit we 

telkens vertrekken en naar teruggrijpen bij het bespreken van concrete praktijken in de Knuffelboom. Het gaat 

om pedagogische principes als: 

- het krachtige kindbeeld 

- de 100 talen van kinderen 

- de drie pedagogen (kinderen, volwassenen en omgeving) 

- de pedagogiek van het luisteren 

- documenteren voor kinderen, ouders en team 


Daarnaast vormen de Decet-‐principes over respectvol omgaan met diversiteit een steeds terugkerend 

referentiekader: 

- Iedereen heeft het gevoel dat hij/zij erbij hoort. 

- Iedereen wordt gestimuleerd om alle aspecten van zijn/haar identiteit te ontwikkelen. 

- Iedereen kan van elkaar leren, over culturele en andere grenzen heen. 

- Iedereen kan participeren als actieve burger. 

- Iedereen gaat bewust om met vooroordelen via open communicatie en leergierigheid. 

- Iedereen werkt samen om institutionele vormen van vooroordelen en discriminatie te bestrijden. 

In het bijzonder de idee van het ‘krachtige kind’ vormt de rode draad doorheen het gehele project: geloof in de 

sterkte van kinderen. Een kind is krachtig, creatief, actief, vol mogelijkheden en ideeën, competent, uit op 

ontdekking, voortdurend op onderzoek, nieuwsgierig, leergierig, sociaal en uit op communicatie. Er is een sterk 

vertrouwen in de mogelijkheden van kinderen. Voor de praktijk betekent dit dat de signalen die kinderen 

geven au sérieux genomen worden en dat we kinderen betrekken bij dagelijkse zaken, zelf laten doen, keuzes 

laten maken en zelf laten ontdekken en experimenteren. Kinderen worden beschouwd als sterke, competente 

en gelijkwaardige deelnemers aan specifieke sociale contexten, als participanten die hun eigen leven en dat 

van anderen mee construeren. 

In Zig-‐Zag verbinden we de idee van het sterke, rijke, krachtige, competente kind met dat van de 

‘nieuwsgierige begeleider’. In de pedagogische visie waar we voorstaan tonen begeleiders echt interesse in 

kinderen. Ze zijn onderzoekers die kijken en luisteren naar kinderen om te weten te komen wat hen 

bezighoudt, wat hen boeit en fascineert. Net zoals kinderen zich verwonderen over de wereld rondom hen, 

willen we dat begeleiders zich verwonderen over en geraakt worden door de ervaringen van kinderen. Vanuit 

deze gewaarwording kan je de ervaringen en ontdekkingen van kinderen niet zomaar als vanzelfsprekend gaan 

zien. Wat kinderen bezighoudt en meemaken is dermate belangrijk dat je er als kindbegeleider en team iets 

mee gaat doen door in te spelen op de interesses van kinderen met een gepast aanbod en zo hun 

ervaringswereld te verrijken. In Zig-‐Zag benoemen we dit als de pedagogiek van ‘kijken, luisteren en inspelen’. 

In deze fase van het project leggen we de focus op de kinderen (wie zijn kinderen? Wat boeit hen?) en het 

pedagogische aspect van de kinderopvangpraktijk. 

Dit centrale gegeven van kijken naar kinderen kan echter niet los staan van het kijken naar jezelf als begeleider. 

Het leren van kinderen is onlosmakelijk verbonden met het leren van begeleiders. Zig-‐Zag legt dus evenzeer de 

nadruk op ‘ik als begeleider’, begeleiders die reflecteren en leren. Gedurende de twee jaar dat Zig-‐Zag in de 

Knuffelboom XL de richtinggevende visie is, hebben we gepoogd het team handvatten aan te reiken om zo hun 


professionalisme te versterken. Dit project gaat over het versterken van mensen in hun job, het krachtig maken 

van begeleiders door het beheersen van een welbepaalde pedagogische visie als een ‘kapstok’ waaraan ze hun 

handelen en ervaringen kunnen ophangen door middel van reflectie. 


2. Verloop en stand van zaken: algemeen 

Het begeleidingstraject in 2010 is een verderzetting van het begeleidingstraject in 2009 en kent grotendeels 

hetzelfde verloop. Volgend schema geeft dit verloop weer voor 2010: 

Januari -‐ Teambegeleiding 1 voor elke leefgroep 

Februari -‐ Extra intervisie met LG team 

-‐ Voorbereiding studiedag 1 


Maart -‐ Studiedag 1 

-‐ Intervisie met LG team 

April -‐ Teambegeleiding 3 voor elke leefgroep 

Mei -‐ Juni -‐ Teambegeleiding 4 voor elke leefgroep 


Juli -‐ Augustus -‐ Voorbereiding studiedag 2 

September -‐ Studiedag 2 


(kan ook begin oktober) 

Oktober -‐ Intervisie met LG team 

November -‐ December -‐ Teambegeleiding 6 voor elke leefgroep 


2.1. Overleg met leidinggevend team 

De vier geplande overlegmomenten, intervisies genaamd, zijn doorgegaan. Het voltallige leidinggevende team 

en de beide projectmedewerkers zijn hierop aanwezig. 

De agenda werd telkens bepaald in onderling overleg. Er is altijd ruimte om een stand van zaken te presenteren 

over het veranderingsproces binnen de verschillende teams en binnen de Knuffelboom XL als geheel. 

Aansluitend hebben we daarbij ook aandacht voor het zoeken naar geschikte manieren van aanpak bij 

knelpunten en moeilijkheden. Het integreren van Zig-‐Zag in de werking verloopt immers niet altijd van een 

leien dakje. De leidinggevenden konden in dat verband ook de projectmedewerkers om een extra overleg 

vragen. Zo is er in 2010 bijvoorbeeld in onderling overleg een extra intervisie gepland om het rapport over 

2009 grondig te bespreken. 

Gedetailleerde verslaggeving van deze overlegmomenten is te vinden in de verslagen die na elk 

overlegmoment zijn opgemaakt. Hieronder doen we beknopt verslag van de agenda en besprekingspunten. 

De eerste intervisie vond plaats op 5 februari 2010. Het rapport over Zig-‐Zag in 2009, dat toen grotendeels af 

was, vormde de leidraad van het overleg. We bespraken de inhoud van het rapport en ervaarden dat het 

aanzette tot nadenken en reflecteren. Het gaf heel duidelijk aan dat er heel wat veranderd was in de 

Knuffelboom. We konden dieper ingaan op de sterktes, aandachtspunten en uitdagingen voor het komende 

werkjaar. We stuurden het rapport hier en daar wat bij en beslisten om foto’s van de acties in leefgroepen toe 

te voegen. Het documenteren in woord en beeld van de praktijk en visie in de Knuffelboom is immers een 

belangrijk gegeven. Verder bespraken we nog nieuwe mogelijke inhouden voor komende studiedagen naar 

aanleiding van de inhoud van het rapport. 


De tweede intervisie vond plaats op 26 maart 2010. We bekeken de reacties van de begeleiders op de 

studiedag van maart en gingen verder door op de verhouding tussen uitwisseling tussen de leefgroepen en 

nieuwe input tijdens vorming. Op dit overleg werden ook enkele recente initiatieven binnen de Knuffelboom 

onder de loep genomen (zoals tuinproject en initiatieven ouderparticipatie). Onze overlegtijd ging grotendeels 

naar het bespreken van casussen in verband met feeback geven van leidinggevenden op het groepsgebeuren 

en handelen van begeleiders. We bespraken de moeilijke spanningsvelden die dit met zich meebrengt en 

verkenden de rol die pedagogische documentatie kan spelen bij het opnemen van dergelijke cases met de 

begeleider of het team in kwestie. 

Op 14 juni 2010 ging de derde intervisie door. We wisselden van mening over het belang van pc-‐vaardigheden 

in het project Zig-‐Zag en verkenden de mogelijkheden van een opleiding voor begeleiders daarover binnen het 

UZ en het idee van medewerkers die elkaar hierin begeleiden en ondersteunen. Via een stand van zaken 

kwamen we op succesverhalen en werkpunten in de werking en de link tussen praktijk, Zig-‐Zag en het 

kwaliteitshandboek van de Knuffelboom XL. We vatten het plan op om de teams via pedagogische 

documentatie daarover te laten reflecteren en maakten afspraken over een opdracht voor de teams als 

voorbereiding op de studiedag. Ze zouden een tijdsband en ankerpunten in beeld brengen, die de reflectie over 

het pedagogisch beleid zou voeden. 

De agenda voor de intervisie op 18 oktober 2010 startte met de evaluatie van de voorbije studiedag en we 

bespraken het belang dat de teams hechten aan uitwisseling over leefgroepen en modules heen. Via een aantal 

cases bogen we ons over de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat experimenten van de leefgroepen binnen 

Zig-‐Zag ook daadwerkelijk opgenomen worden in de reguliere werking. We planden in de laatste 

teambegeleiding de teams daarover zelf te laten reflecteren. We benadrukten het belang van pedagogische 

motieven boven praktische bezwaren. Verder bespraken we nog de samenwerking tussen Knuffelboom XL en 

het tijdschrift Kiddo en de verderzetting van het project in 2011. In 2011 zullen alle leefgroepen tijdens de 

teambijeenkomsten Zig-‐Zag begeleid worden door VCOK-‐VBJK en niet meer door de leidinggevenden. Zo 

kunnen de leidinggevenden zich meer focussen op hun ondersteunende rol en is er minder rolverwarring. De 

externe begeleiding maakt het mogelijk om samen met het team te reflecteren over de 

veranderingsprocessen. 

Op de vijfde en laatste intervisie (10 december 2010) bespraken we de ideeën en verwachtingen voor het 

rapport over Zig-‐Zag in 2010. We planden individuele interviews met elke begeleider om te peilen naar hun kijk 

op het project, persoonlijke inzichten, groeiprocessen en leerervaringen na twee jaar Zig-‐Zag. De inhoud van 

deze gesprekken is verderop in dit rapport verwerkt. We bekeken ook samen de powerpoint die de 

Knuffelboom XL gebruikt om zich voor te stellen aan externen. De projectmedewerkers stelden aanpassingen 

voor in tekst en beeldmateriaal. 

2.2. Studiedagen 

In 2010 werden er twee studiedagen georganiseerd voor de voltallige personeelsploeg van Knuffelboom XL. De 

projectmedewerkers en leidinggevenden bedenken samen het concept en de inhouden van deze 

vormingsdagen. De leidinggevenden nemen op deze studiedagen zelf ook een actieve rol op als moderator 

wanneer we het team onderverdelen in kleine discussiegroepjes. 

De eerste studiedag vond plaats op 8 maart 2010 en kreeg als titel ‘kijken, luisteren en inspelen’. 

Doelstellingen van deze dag waren het tot stand brengen van uitwisseling tussen de verschillende leefgroepen 

en begeleiders en het in contact brengen van het team met nieuwe input over diverse onderwerpen om 

reflectie over eigen praktijk op gang te brengen. 

De uitwisseling organiseerden we door een rondgang in de verschillende leefgroepen. Begeleiders gingen bij 

elkaar op bezoek en vertelden over veranderingen in de ruimte, concrete projecten en initiatieven en rituelen, 

allen passend binnen de pedagogische visie. Alle begeleiders evalueerden dit zeer positief: ze kregen ideeën, 

werden geïnspireerd, ze vonden het verhelderend en deugddoend om te zien dat er in elke leefgroep 

veranderingen en vooruitgang te zien was. 


Inhoudelijke input en reflectieoefeningen gingen over documenteren en de mogelijke spanning daarbij tussen 

observeren en interpreteren, over de rol van de begeleider bij het begeleiden van spelactiviteiten en over de 

samenwerking en communicatie met ouders. We brachten dit aan via filmfragmenten, diapresentaties, een 

ervaringsoefening met klei, discussie in kleine groepjes en een stellingenspel. 

De tweede studiedag, ‘Zig-‐Zag, een verhaal voor elk moment’ organiseerden we op 10 september 2010. 

Centraal stond de pedagogische visie en beleid van de Knuffelboom XL. Samen met begeleiders en logistiek 

personeel wilden we daarover reflecteren, acties daarbinnen kaderen, zoeken naar verdieping, … Bovendien 

focusten we ook op de dagelijksheid en op verticale leefgroepenwerking. Daarom hadden we de teams vooraf 

gevraagd een tijdsband te maken die het dagverloop in de leefgroep documenteert en fotocollages te maken 

over voor hen belangrijke ankerpunten in de werking (zoals onthaal, spel, rust, eten, …). De interactie tussen 

verschillende leefgroepen vormde opnieuw een rode draad doorheen de dag. 

Concreet bediscussieerden de begeleiders over de leefgroepen heen verschillende stellingen over het 

pedagogisch beleid, gevolgd door een plenaire terugkoppeling. Er werd zeer grondig ingegaan op de 

verschillende principes uit de visie. Die bleken goed gekend te zijn en er werd nagedacht over de concrete 

betekenis ervan in de praktijk. Ook de op voorhand gemaakte documentatie over het dagelijks groepsgebeuren 

en ankerpunten in de werking werd gebruikt als basis voor uitwisseling en reflectie. Elke module ging op zoek 

naar zijn sterktes en aandachtspunten. De documentatie geeft een mooi beeld van het leven in de 

Knuffelboom XL, toont eenheid en verscheidenheid. De begeleiders waren zeer enthousiast over de 

eindresultaten en besloten ze verder te benutten in de contacten met (nieuwe) ouders. 

Van deze studiedag werd door de projectmedewerkers en de leidinggevenden een vrij uitgebreid verslag 

gemaakt met de reflecties van het team naar aanleiding van de stellingen en documentatie. Dit kan misschien 

verder gebruikt worden bij het verder verdiepen van het pedagogisch beleid van het kinderdagverblijf. 

2.3. Teambegeleidingen 

Alle geplande momenten van teambegeleiding zijn doorgegaan. Elke leefgroep heeft zes bijeenkomsten met 

externe ondersteuning van VCOK/VBJK gehad. Overheen de verschillende groepen hadden we oog voor 

gemeenschappelijkheden, maar tevens werden er ook afhankelijk van de noden van de groep en van het 

proces andere accenten gelegd per leefgroep. 

De opstart van de teambegeleidingen in 2010 was voor elke leefgroep dezelfde: we startten met een 

vragenlijstje over de opgedane inzichten en leerervaringen van de verschillende teamleden en over de 

aandachtspunten, verwachtingen en focus voor 2010 van elke begeleider/leefgroep. 

-‐ Welk inzicht heb ik reeds verworven? 

-‐ Wat, welke informatie neem ik mee uit de 1ste periode van deze begeleiding? 

-‐ Wat wil ik leren? 

-‐ Wat zijn mijn werkpunten? 


-‐ Waar zal mijn aandacht naar uit gaan? 

-‐ Welk initiatief zal ik nemen in 2010? 

Ook nodigden we op deze eerste bijeenkomst elke leefgroep uit te werken met een dagschema om observaties 

over kinderen tijdens spel neer te pennen en deze te benutten bij het plannen van toekomstige spelprikkels. 

Het gebruik van deze schema’s was gedurende 2010 meermaals een gespreksonderwerp en zal in 2011 verder 

verfijnd moeten worden. 

Een andere gemeenschappelijkheid over alle teambegeleidingen heen was de laatste bijeenkomst waar we 

samen met het team een overzicht maakten van ondernomen initiatieven en acties gedurende de voorbije 

twee jaar van Zig-‐Zag. Samen gingen we na in hoeverre deze zaken echt geïnstalleerd waren in de werking of 

toch weer meer naar het achterplan waren verschoven. Deze reflectie mondde bij elk team uit in nieuwe 

afspraken. In punt 2.4. doen we hiervan uitgebreid verslag en bekijken we dit overheen alle leefgroepen. 

De teambegeleidingen Zig-‐Zag werden begeleid door een projectmedewerker van VBJK of VCOK in duo met de 

leidinggevende of door de leidinggevende zelf. Op deze overlegmomenten zijn alle begeleiders van de 

leefgroep aanwezig. Ook de logistieke medewerkers sluiten aan bij één van de leefgroepen uit hun module. De 

coördinator volgt af en toe de teams mee. 

Deze bijeenkomsten begeleiden de acties die de medewerkers in de praktijk ondernemen door: 

- te rapporteren over acties aan de hand van documentatie: fotoverslagen en fiches. 

- de genomen acties te evalueren: reflectie over signalen van kinderen, eigen houding, gebruik van 

ruimte en materialen, gesprekken met ouders, … 

- vervolgacties te plannen en daarover afspraken te maken. 

De uitvoering van de acties is de verantwoordelijkheid van het team en wordt opgevolgd en begeleid door de 

leidinggevende. Om de leidinggevenden te ondersteunen bij deze opvolging is er na elke teambegeleiding nog 

een kort overleg met de projectmedewerker die de desbetreffende groep begeleidt. 

Elke leefgroep heeft zijn eigen proces gekend. Verderop in dit verslag rapporteren we daarover kort (zie punt 

3). 

2.4. Inhoudelijke evaluatie 

Het Zig-‐Zag project heeft tot verschillende veranderingen in de werking geleid. Het heeft sinds twee jaar 

dingen in beweging gezet en op gang gebracht, soms heel concreet en zichtbaar, soms minder tastbaar, maar 

daarom niet minder belangrijk. Er is door de verschillende teams een hele weg afgelegd. 

Inzake spel en activiteiten is er heel wat veranderd, een verandering waar de begeleiders zelf vaak naar 

refereren. Welbevinden en betrokkenheid van kinderen staat daarbij voorop (ZIKO). 

-‐ Begeleiders zijn niet meer gericht op het maken van een eindresultaat met kinderen. Experimenteren, 

spelplezier, zelf ontdekken en vrij creëren staat voorop vanuit respect voor het krachtige kindbeeld en de 100 

talen van kinderen. 

-‐ Activiteiten worden georganiseerd in kleine groepen. Zo splitsen begeleiders de leefgroep op rond 10u 

wanneer er een georganiseerde en begeleide activiteit is. Dit betekent dat er meerdere spelimpulsen op 

hetzelfde moment zijn. 

-‐ Activiteiten zijn niet meer louter bestemd voor de peuters. Ook voor baby’s worden spelprikkels 

georganiseerd. Men denkt na over interessante materialen voor deze leeftijdsgroep en biedt die gericht aan. 

-‐ Het begrip activiteiten is verruimd. Waar vroeger bij sommigen vooral het accent lag op ‘knutselen’, ziet men 

nu ook bijvoorbeeld een voeltocht of andere zintuiglijke activiteiten, naar buiten trekken of motorische spelen 

als volwaardige spelactiviteiten. Begeleiders geven aan dat het vaak gaat om eenvoudige zaken, zoals het 

aanbieden van kosteloos materiaal. 

-‐ Thema’s worden herbekeken en vertaald in trajecten en projecten die aansluiten bij de leefwereld van 

kinderen en vertrekken vanuit hun interesses. Voorbeelden zijn water, geluid, licht en donker, duwen en 

kneden, … Het kinderdagverblijf neemt geen initiatief om feesten gelinkt aan religie of commercieel gestuurde 

feesten te organiseren. Ouders, kinderen en begeleiders vieren of beleven samen afscheidsfeestjes, 

koffiemomenten, etentjes, … 


-‐ Er wordt meer en anders naar kinderen gekeken. Begeleiders observeren de interesses, fascinaties, … van 

kinderen en plannen speelprikkels en activiteiten die daarop inspelen. 

De Knuffelboom besteedt aandacht aan omgeving (ruimte en materialen) als pedagoog voor kinderen (cf. Loris 

Malaguzzi). De aard van de materialen waar ze kinderen mee in contact brengen is veranderd en het aanbod 

uitgebreid. Naast traditioneel speelgoed is er ook oog voor: 

-‐ kosteloze materialen die ‘open’ zijn en waar kinderen allerlei kanten mee uit kunnen (papiersnippers, buizen, 

flesjes, …). 

-‐ alledaagse voorwerpen als zaklampen, balpennen of een dictafoon die grote interesse opwekken bij kinderen 

en begeleiders. 

-‐ levensechte materialen of materialen die net echt lijken, zoals het poetskarretje of echte doktersattributen. 

Deze worden vooral gebruikt om het symbolisch spel van kinderen te verrijken. 

-‐ vindmateriaal uit de natuur, zoals kastanjes, takken, … Zo wordt de prikkelrijke buitenomgeving ook een 

stukje binnen gebracht. 

-‐ zintuiglijke materialen, zoals een lichttafel of regenstokken. Ook zelfgemaakte materialen vinden hier hun 

weg naar de leefgroepen, zoals een voelbord, voelzakjes, gevulde flesjes, … Ook kookactiviteiten, het 

verkennen van voedingswaren met aandacht voor ruiken en proeven, krijgen een plekje. 

Begeleiders geven aan door de aanwezigheid van al deze materialen meer variatie aan kinderen aan te bieden 

en daardoor meer kansen tot spelen en experimenteren. Dit verhoogt de betrokkenheid van kinderen (ZIKO). 

Voor alle kinderen die aan tafel eten, maakt men gebruik van porseleinen servies in plaats van het vroegere 

plastic servies, vanuit het geloof in het krachtige kind. Dit moet er toe bijdragen dat het eten een gezellige en 

aantrekkelijke activiteit wordt voor kinderen en begeleiders. 

Het gebruik van ruimte is een ander belangrijk aandachtspunt, aangezien dit erg veel invloed heeft op het 

welbevinden, de betrokkenheid (ZIKO) en de ontdekkingsmogelijkheden van kinderen. Veranderingen zijn 

merkbaar op verschillende terreinen. 


-‐ Begeleiders gaan meer met kinderen naar buiten. Het terrein van de Knuffelboom, het ziekenhuis, het bos en 

de vijver met eendjes zijn daarbij geliefkoosde plaatsen. Naar aanleiding van deze ervaringen zal de 

Knuffelboom verder nadenken over het inrichten en benutten van de buitenruimte. 

-‐ Er is reeds een start gemaakt met het inrichten van de tuin van de Knuffelboom om zo meer mogelijkheden 

tot ontdekken en ervaren voor kinderen te creëren: fruitbomen, groenten, kruiden en bloemen aanplanten, 

een vogelhuisje, … Hier zal nog verder werk van gemaakt worden. 

-‐ Spel en activiteiten worden niet louter georganiseerd in de leefgroep: men probeert de verschillende ruimtes 

van de Knuffelboom te benutten, zoals de polyvalente ruimte van de verschillende modules. 

-‐ Bergruimtes zijn vrij gemaakt om extra spelaanbod voor kinderen te voorzien. In module 1 is er een 

levensechte symbolische hoek gemaakt met keukentje en bed. In module 2 is een vertelgrot ingericht. In 

module 3 zal nog een snoezelruimte komen. 

-‐ Een aantal voorzichtige stappen zijn al gezet om de indeling en aankleding van de leefgroep te veranderen om 

kinderen meer uit te nodigen tot intensief spel, zoals het creëren van een verstopplekje, het uitbreiden van 

aanbod in de poppenhoek, het aanbieden van spelmateriaal in kleinere hoeveelheden. Doch zal hier nog 

verdere reflectie en actie nodig zijn. 

Vele acties zijn ondernomen om de betrokkenheid van kinderen te verhogen bij dagelijkse situaties, zoals eten 

en zorg, vanuit het geloof in het krachtige kind en observaties dat vele kinderen hier echt van genieten. 

Begeleiders creëren dagelijks weerkerende rituelen die structuur, veiligheid en plezier bieden. De teams 

denken na om succesverhalen en –ervaringen te implementeren in de dagelijkse werking. Het gaat om 

initiatieven als: 

-‐ Kinderen betrekken tijdens het eetmoment: 

Positieve ervaringen met het betrekken van de kinderen tijdens het eetmoment, leidde ertoe dat deze werking 

werd verder gezet tijdens dit afgelopen werkjaar. In enkele groepen werd de klemtoon gelegd op het 

uitbreiden van het aanbod aan porseleinen eetservies. In andere groepen werd aandacht besteed aan het 

bespreken van het menu met de kinderen. Anderen legden de nadruk op het verhogen van de zelfstandigheid 

bij het uitscheppen, het wegbrengen van hun bordje en bestek. De momenten aan tafel waar kinderen eerder 

dienden te wachten op de actieve inbreng van de begeleidster, zijn nu momenten waar zij zelf actief kunnen 

deelnemen en hun eten opscheppen. De ‘lege’ momenten krijgen een doel, waardoor rust en samenhorigheid 

in een groepje met maximaal vijf kinderen gecreëerd wordt. 

-‐ De keukenprins(es): 

Kinderen genieten van het imiteren en nabootsen. Hierbij zien zij de logistieke medewerkers aan het werk. Zij 

zorgen voor de bereiding van voeding en het reinigen en opruimen van de eetruimte van de kinderen. 

Natuurlijk wordt hierbij gebruik gemaakt van allerlei materialen die de verwondering van de kinderen 

opwekken en de kinderen uitnodigen om mee aan het werk te gaan. Keukenkar, koksmuts, schort, … alles wat 

gebruikt wordt door de logistieke kracht, wordt ook aangeboden aan de kinderen. 

-‐ Het poetskarretje: 


Vanuit observaties stelden we vast dat kinderen interesse toonden voor de taakuitvoering van de logistieke 

medewerker. De kindbegeleidsters speelden hier gretig op in en vroegen de medewerking van de logistieke 

kracht om het kind bij haar acties te betrekken. Het experimenteren met water, borstels, vuilblik, … en het 

simpelweg aanbieden van een poetsdoek, geeft de kinderen een gevoel van trots en een geloof in hun kunnen. 

Het spelaanbod is in die zin ook uitgebreid door het aanschaffen van een poetskarretje met extra toebehoren. 

-‐ Kinderen betrekken bij huishoudelijke taken: 

Taakjes als beddengoed veranderen, was naar de wasmachine brengen, meegaan om materiaal, kasten vullen, 

… horen er tijdens de dag natuurlijk ook bij. De kindbegeleidster zorgt hiervoor. Kinderen vinden het leuk 

wanneer zij hierbij ook als volwaardig worden aanzien en zij ‘een helpende hand’ kunnen aanbieden. Het 

bevestigen in hun medewerking, het positief bekrachtigen, het samen dingen doen en het samen ‘leren’ geeft 

de kinderen een verhoogd zelfwaardegevoel. Anderzijds is het een mogelijkheid om het principe van 

‘individualisatie’ in praktijk te brengen. 

Het documenteren van het samen leven en beleven heeft een stevige plaats gekregen binnen de Knuffelboom, 

voornamelijk via fotomateriaal. In elke leefgroep worden veel foto’s genomen en in elke groep worden die 

verwerkt tot collages om te delen met ouders. Deze documentatie wordt door de begeleiders gebruikt als 

ondersteuning bij hun mondelinge communicatie om ouders te informeren over het kinderdagverblijf en hun 

kind in de opvang, hen te laten meebeleven wat er gebeurt in de leefgroepen en tot gesprekken te komen. 

Documentatie maakt de visie en praktijk zichtbaar en bespreekbaar. Zo is in 2010 ook een tijdsband gemaakt in 

woord en beeld over het dagverloop in elke leefgroep en zijn belangrijk ankerpunten gedurende de dag in 

beeld gebracht. Dit kan ook de communicatie met nieuwe ouders ondersteunen. 

Soms worden deze foto’s ook ter beschikking gesteld van de kinderen zodat ze ervaringen kunnen herbeleven. 

Daarnaast is er ook aandacht voor het gebruik van documentatie om elk kind en zijn familie een plekje te 

geven: er zijn foto’s van de kinderen op de kastjes en een familiemuur is in elke leefgroep aanwezig. Er zijn ook 

leefgroepen die foto’s van alle kinderen op de deur hebben gehangen voor een begroetingsritueel of een 

memoryspel met familiefoto’s gemaakt hebben. 


Documentatie is er ook voor het team. De fotocollages worden benut tijdens de teambijeenkomsten om te 

reflecteren over concrete situaties en zo te leren over de visie en praktijk van de Knuffelboom en over het 

eigen handelen. Elke begeleider documenteert ook schriftelijk één actie in aanloop naar de teambegeleiding 

Zig-‐Zag. Daarnaast is ook in alle leefgroepen geëxperimenteerd met het dagelijks gebruik van schriftelijke 

documentatie via een schema waar observaties kunnen genoteerd worden en verslag van activiteiten. Zo 

willen we begeleiders ertoe bewegen om dagelijks notities te maken over welbevinden en betrokkenheid van 

kinderen en zo daarvoor na te denken (ZIKO). Op die manier willen we hen ook aanzetten om na te denken 

over mogelijke vervolgacties (pedagogiek van ‘kijken, luisteren en inspelen’). In 2011 zal bekeken worden hoe 

we hiermee verdergaan, zeker omdat begeleiders aangeven dat dit voor hen geen evidente aangelegenheid is. 

De contacten met ouders zijn onder impuls van pedagogische documentatie verrijkt en verdiept. Een aantal 

groepen organiseren koffienamiddagen en regelmatig zijn er feestjes die samen met ouders worden gevierd. Af 

en toe worden ouders nauwer betrokken bij de werking, zoals samen spelmateriaal verzamelen, een 

muzieknamiddag, ouders die koken voor de groep, … 

Welke veranderingen zien we bij begeleiders in hoe zij hun job doen? Verder in dit rapport laten we hen daar 

zelf over aan het woord, onder de rubriek ‘persoonlijke verhalen’. 

We zien alvast dat er meer en anders naar kinderen gekeken wordt. Begeleiders zijn steeds vaardiger 

geworden in de pedagogiek van ‘kijken, luisteren en inspelen’. We zien dat vooral de manier van kijken naar 

kinderen erg veranderd is. Dat merk je ook aan de foto’s die ze nemen. 

Het leren van elkaar over modules en leefgroepen heen is zeker sterker op de voorgrond getreden. Ze hechten 

zelf zeer veel belang aan deze uitwisseling en ervaren deze als inspirerend en niet als bedreigend. 

Begeleiders zijn gegroeid in het reflecteren en nadenken over hun job, ze gaan er bewuster mee om. 

Verschillende begeleiders hebben met trots de visie en praktijk van de Knuffelboom toegelicht aan andere 

opvanginitiatieven en studenten. 

In de Knuffelboom XL nemen de logistieke medewerkers volwaardig deel aan het pedagogisch project. Zij 

worden gezien als personen die een meerwaarde betekenen in het werken met kinderen. Hierboven werd 

reeds beschreven op welke manier kinderen betrokken worden bij de logistieke taken. Ook naar ouders toe 

wordt het werk van de logistieke medewerker zichtbaar gemaakt. Voorbeelden zijn het voorstellen van de 

logistieke medewerker tijdens het wenmoment, betrokken zijn bij het gebruik van pedagogische documentatie 

en medeorganisator bij feestelijke gebeurtenissen. 


Zig-‐Zag ging uiteraard ook gepaard met organisatorische veranderingen: 

-‐ Inplannen van uren voor pedagogisch overleg voor alle medewerkers. 

-‐ Inzetten van voldoende personeel op de werkvloer (er wordt gewerkt in kleine groepjes). 

-‐ Een duidelijk beleid voeren qua vorming en aankopen materiaal (tuinmateriaal, camera’s, …). 

-‐ Participatie in een netwerk: organiseren van overleg met externen om ervaringen uit te wisselen over 

het Zig-‐Zag-‐project en natuurbeleving in de kinderopvang. 

-‐ Ontvangen van bezoek waarbij het belangrijk is dat medewerkers zelf de visie en praktijk toelichten. 

Het is een teken dat ze zich de visie eigen gemaakt hebben. 

-‐ Bij de selectie van stagiairs wordt duidelijk gepolst naar de motivatie om rond de visie van Zig-‐Zag te 

werken. Dit impliceert een zekere mate van creativiteit, ruimdenkendheid, open staan voor 

veranderingen en nieuwe ideeën, actieve participatie, bereidheid om mee na te denken over de 

verdere implementatie van de visie, kunnen observeren, zich inleven in en inspelen op de kinderen en 

kunnen documenteren. 

2.5. Zig-‐Zag zichtbaar maken 

De Knuffelboom ontvangt regelmatig bezoek. In functie van de werking ten aanzien van externen, wordt de 

voorziening immers opengesteld voor belangstellenden. Op vraag kunnen rondleidingen en voorstellingen 

aangeboden worden. Wanneer dit, na afspraak, wordt vastgelegd, opteert de Knuffelboom om de begeleiders 

hierbij een cruciale rol te laten opnemen. Na een algemene uiteenzetting door de coördinator, worden de 

groepsbegeleiders aan het woord gelaten. Zij brengen dan ‘de link met de dagdagelijkse praktijk’, waar de 

pedagogische missie en visie aan de bezoekers wordt toegelicht. Het gebruik van documentatie, voornamelijk 

foto’s, is hierbij de rode draad. Zo visualiseren begeleiders de meer abstracte theorie. 

De rechtstreekse betrokkenheid van de medewerkers is een goede keuze, omdat dat zij de praktijk op een heel 

doorleefde en kindvriendelijke wijze kunnen overbrengen. Het geeft een realistische kijk op de werking, met 

alles erop en eraan. Door deze manier van werken maken de begeleiders zich de visie meer en meer eigen, 

oefenen zij zich in het spreken in grotere groepen, krijgen zij de kans om hun beroepsfierheid te tonen en 

kunnen ze hun werkervaringen op een doorleefde en gevoelsmatige wijze overbrengen. De ervaring is dat deze 

manier van betrokkenheid van de medewerkers een inspirerende en verfrissende invloed heeft. 

Het is een extra verantwoordelijkheid waarbij leidinggevenden met een vast kader (o.m. ICT-‐materiaal, 

powerpoints) ondersteuning bieden bij de voorbereiding. Ook de aanwezigheid van een collega-‐begeleidster en 

collega-‐verantwoordelijken tijdens de uiteenzetting geeft een houvast en verhoogt de zelfzekerheid van de 

spreker. 

Naast externen die naar de Knuffelboom XL komen, is er tevens een samenwerkingsverband met een school, 

waar de pedagogische visie vanuit de praktijk ook in ‘opleidingsverband’ wordt uiteengezet aan toekomstige 

kindbegeleiders. Bedoeling is dat de studenten praktijkverhalen kunnen beluisteren die de haalbaarheid van de 

Zig-‐Zag-‐visie beklemtonen. Deze verhalen brengen begeleiders van de Knuffelboom ter plaatse op de school. 

Om inspanningen van het team op verschillende terreinen te valoriseren en om anderen te inspireren met de 

ervaringen en goede praktijkvoorbeelden uit het project Zig-‐Zag, werkt de Knuffelboom XL samen met het 

tijdschrift KIDDO. Dit is een pedagogisch tijdschrift voor de kinderopvang met abonnees in Vlaanderen en 

Nederland. KIDDO belicht de pedagogische praktijk van het omgaan met kinderen en ouders in al haar 

facetten, op een onderlegde maar voor iedereen toegankelijke manier. 

Concreet gaat het om de samenwerking voor de rubriek ‘Okiddo’, een rubriek met inspirerende spelprikkels en 

activiteiten voor medewerkers in kinderdagverblijven, initiatieven voor buitenschoolse opvang of 

opleidingscentra. Elke leefgroep komt daarbij aan bod. In 2010 verschenen reeds twee artikels: in Kiddo 7 

‘Kribbelen en schrijven’ en in Kiddo 8 ‘Doosjes, daar zit muziek in’. De andere leefgroepen komen aan bod in 

2011. 


Ook voor andere artikels kan er samenwerking zijn tussen KIDDO en de Knuffelboom. Zo heeft een interview 

plaatsgevonden met de logistiek medewerkers over de betrokkenheid van kinderen bij dagelijkse thema’s zoals 

eten en poetsen. Dit artikel is te vinden in het eerste nummer van 2011. 


3. Persoonlijke verhalen 

Begin 2011 organiseerden we persoonlijke interviews met elke begeleider, logistiek medewerker en 

leidinggevende over hun ervaringen met Zig-‐Zag na twee jaar te hebben geparticipeerd aan het 

begeleidingstraject. Hieronder vindt u een samenvatting van hun persoonlijke verhalen. 

3.1. Leidinggevenden 

We laten achtereenvolgens de coördinator, Ann Van De Cauter, en de moduleverantwoordelijken, Kelly Neels, 

Evi Voet en Jan De Vulder, aan het woord. 

3.1.1. Coördinator 

Het Zig-‐Zag-‐project geeft een duidelijk pedagogisch kader. Je lost de sturende rol als volwassene en je kijkt naar 

het individuele kind. De inspiratie uit Italië geeft richting aan de visie van de opvang. Het ‘sterke kind’ is een 

abstract begrip, je gaat op zoek naar een vertaling, je experimenteert en ontwikkelt stap voor stap inzichten. 

Vertrekkend vanuit dit sterke kindbeeld raak je alle aspecten van de kinderopvang. Je creëert een kader en je 

schrijft een pedagogisch kwaliteitsvol beleid uit. Een leidinggevende motiveert het team, je stelt het 

veranderingsproces bespreekbaar en je ondersteunt hen bij de uitvoering van acties. Het project ondersteunt 

het team bij het nadenken over hun pedagogisch handelen. Positieve en negatieve feedback geven zijn beiden 

belangrijk, maar je hebt een evenwicht nodig om tot een kritische reflectie te komen. Je blijft door dit project 

een lerende organisatie. 

De kinderopvang speelt een belangrijke rol voor kinderen en hun familie. Samen met ouders zorg je voor het 

kind. Aan de hand van de pedagogische documentatie maak je de opvang transparant voor ouders en breng je 

een dialoog over opvoeden op gang. 

Het project associeer ik met ‘verwondering’. Een sterke basis om met jonge kinderen te werken. 

Organisatorisch heeft het Zig-‐Zag-‐project een grote impact. Je plant kindvrije uren in, je organiseert op 

regelmatige basis teamvergaderingen. De inzet en de motivatie van begeleiders om met kinderen en hun 

families te werken wordt door dit project heel zichtbaar. 

Het project heeft ook budgettair een grote impact. Je investeert in externe ondersteuning, studiedagen en 

aankoop van materialen. 

Het Zig-‐Zag-‐project geniet veel belangstelling van de buitenwereld. Er komen regelmatig opleidingscentra of 

medewerkers uit de kinderopvang op bezoek. Het zijn telkens, afwisselend, leidinggevenden en begeleidsters 

die het bezoek te woord staan. Deze opdracht zou je kunnen zien als een extra taak enerzijds, maar de 

presentaties ondersteunen het team bij het nadenken over en het verwoorden van het Zig-‐Zag-‐project. 

Het kinderdagverblijf werkt ook mee bij het uitvoeren van activiteiten die gepubliceerd worden in het 

tijdschrift KIDDO (©VBJK) en de Knuffelboom wordt een belangrijke stageplaats voor opleidingscentra. 

Wat doet Zig-‐Zag met mij persoonlijk? 

“Ik ben volledig gepassioneerd betrokken bij dit project. Het project brengt alles in beweging. Het is een 

dynamisch veranderingsproces. Het project biedt handvatten om een visie te concretiseren, om 

standpunten in te nemen en duidelijke richtlijnen te geven. Als leidinggevende neem je standpunten in, je 

durft leiding geven.” 

Wat is mijn droom met Zig-‐Zag? 

Binnen een tijdsspanne van 10 jaar is de methodiek van het pedagogisch documenteren geïmplementeerd bij 

alle begeleiders. We hebben een goede methode om nieuwe werknemers op een vlotte manier mee te nemen 

in het verhaal van pedagogische documentatie. Nieuwkomers voelen en zien de visie van de opvang. 

Reflecteren is een cyclisch proces, dat een onderdeel van het werk vormt. 


3.1.2. Moduleverantwoordelijken 

Ervaringen met het project 

Het project biedt goede handvatten om naar de kwaliteit van de opvang te kijken. Als nieuwe medewerker krijg 

je een duidelijk kader van waaruit alles groeit. Als leidinggevende heb je een houvast om jouw team te coachen 

binnen veranderingsprocessen. Samen met de begeleiders reflecteer je over de werking en iedereen zal voor 

zichzelf nadenken over zijn eigen pedagogisch handelen. Ook als leidinggevende is het een leerproces in hoe 

naar kinderen kijken, hoe pedagogische documentatie integreren in de werking, hoe teams ondersteunen bij 

het in praktijk brengen van de visie, … 

Het project heeft ook een impact op jouw persoon. Visie en ervaringen vertaal je naar andere contexten en je 

neemt deze mee naar huis, naar je persoonlijke levenssfeer. 

Leidinggevenden zien veel verandering in de werking op pedagogisch vlak, er is een hele weg afgelegd: 

bijvoorbeeld op vlak van ‘bezig’ zijn met kinderen, activiteiten, naar buiten trekken met kinderen, gebruik van 

verschillende ruimtes, het geloof in het sterke kind, … Begeleiders zien meer de mogelijkheden van en voor 

kinderen. Je ziet begeleiders veel tijd en energie investeren in Zig-‐Zag en je merkt dat ze fier zijn over wat ze 

doen en de weg die ze hebben afgelegd. 

Leidinggevenden zijn ervan overtuigd dat er nog veel groeipotentieel is, dat begeleiders en organisatie nog 

kunnen en zouden moeten groeien in het werken met en doorleven van deze visie. 

Documenteren voor kinderen, team en ouders 

Je ziet kinderen groeien, je volgt hen in hun groeien aan de hand van vele observatievormen. De vele verhalen 

ondersteunen leidinggevenden om met het team gesprekken over kwaliteit aan te gaan. De communicatie met 

ouders over pedagogische thema’s is sterk uitgebreid. De communicatie en contacten met ouders zijn 

overheen de jaren sterk veranderd. Begeleiders gaan meer en diepgaander in gesprek met ouders. 

Pedagogische documentatie speelt daarin een grote rol. 

Rol als moduleverantwoordelijke binnen dit project 

Als leidinggevende heb je het mandaat om veranderingen te bespreken, maar ook een standpunt in te nemen. 

Vanuit een visie kan je enkele principes voorop plaatsen. Het uitzetten van krijtlijnen in het pedagogisch beleid 

is een belangrijke taak voor leidinggevenden. Het geeft houvast en duidelijkheid aan begeleiders bij hun 

dagelijks werk en aan leidinggevenden om medewerkers te ondersteunen bij het integreren van de visie in de 

praktijk. Dit is voor het leidinggevend team een zoekproces geweest dat niet altijd makkelijk is. Maar door niet 

alles op voorhand voorop te stellen en de experimenten en ervaringen van begeleiders mee te nemen in die 

zoektocht, is er bij leidinggevenden het gevoel dat de visie en krijtlijnen doorleefd zijn. Zelf honderd procent 

achter de visie staan is van belang, je geeft dit immers door aan je team. Personeelswissels doorbreken soms 

een dynamiek, eens te meer realiseer je dat veranderingen stap voor stap zullen gebeuren. 

Het begeleiden van de teams bij het project is een belangrijke taak, waar je zelf ook veel van leert. Daarnaast 

ondervind je steun van de externe begeleiding die jou en je teamleden verder doet nadenken, bevestiging en 

feedback of nieuwe input kan geven. Het geeft je een veilig gevoel te weten dat er ook altijd iemand is van 

buitenaf die je op allerlei manieren kan ondersteunen, door te overleggen, samen te zoeken, een 

voorbeeldfunctie op te nemen, … 

Een belangrijke factor is daarnaast nog de kansen en steun vanuit het beleid van de voorziening: middelen en 

tijd worden ingebouwd. De samenkomsten zijn nodig om het reflectieproces gaande te houden. 

Coachen van het team 

Het team motiveren om te experimenteren en initiatieven op te starten gaat goed. Het Zig-‐Zag-‐project zorgt 

ervoor dat mensen nieuwsgierig zijn naar het creëren van nieuwe ervaringen voor kinderen. De begeleidsters 


doen weinig beroep op de leidinggevenden bij het uitvoeren van een specifieke Zig-‐Zag-‐opdracht en invullen 

van een bijhorende fiche. 

De rol van een leidinggevende is nog niet altijd duidelijk. Als leidinggevende heb je handvatten nodig om 

enerzijds feedback te geven aan de begeleid(st)ers tijdens de formele teammomenten, maar anderzijds 

feedback tijdens de meer dagelijkse informele contacten. Je zoekt een evenwicht tussen jouw rol als 

leidinggevende en jouw rol als ondersteuner en vertrouwenspersoon voor begeleiders bij de reflecties over het 

eigen pedagogisch handelen. Je vindt het soms jammer dat een aantal kansen te weinig benut worden in de 

leefgroepen. Als leidinggevenden worstel je soms met de vraag of je daar iets van zou zeggen. Het is een 

constant evenwicht zoeken tussen bevestigen in wat begeleiders doen en opmerkingen geven of vragen stellen 

om verder te groeien en te verbeteren. Het is belangrijk je team kapstokken te geven, te geloven in je team en 

zelf ook veel op de werkvloer te zijn. 

Meerwaarde van het Zig-‐Zag-‐project 

Je praat gemakkelijker over de visie van de opvang. Je kan jouw pedagogische opdracht uitdrukken in krachtige 

kernbegrippen. Je handelt bewuster, je bent nieuwsgieriger en je leert voortdurend bij. De pedagogische 

documentatie maakt jouw werk zichtbaar. Naar de buitenwereld kan je echt trots zijn op jouw werk. 

3.2. Begeleiders en logistiek medewerkers 

Hier brengen we een samenvatting van de verhalen van begeleiders en logistiek medewerkers, geclusterd 

volgens een aantal thema’s die bij de persoonlijke gesprekken aan bod kwamen. 

Leerervaringen, veranderingen en persoonlijke groei 

Medewerkers geven aan dat Zig-‐Zag een grote verandering heeft gebracht in de werking. Begeleiders die eerst 

in andere kinderdagverblijven gewerkt hebben kunnen de verschillen scherp verwoorden. Ze stellen dat het 

werken vanuit de filosofie van Zig-‐Zag de kinderen centraal stelt, dat de verbondenheid met en de interesse 

voor de kinderen sterker is. De samenwerking met ouders is goed en krijgt steeds aandacht. Verschillende 

begeleiders geven ook aan dat het werk voor begeleiders minder stressvol is in de Knuffelboom dan in andere 

kinderdagverblijven. 

We vatten samen wat begeleiders en logistiek medewerkers ons vertelden over de veranderingen in de 

Knuffelboom en hoe die voor hen echt aanvoelen als leerervaringen en persoonlijke groei. 

Je kijkt op een andere manier naar kinderen. Je observeert kinderen meer vanuit de interesse voor het kind en 

je verwerkt de interesses van kinderen in je aanbod. Het inspelen op waar kinderen mee bezig zijn, maakt dat 

je meer bewust activiteiten gaat uitzoeken. Vroeger deden we gewoon iets, eender wat. Vroeger zou je 

gewoon een activiteit beginnen en zien wat er gebeurt. Nu zal je nadenken wat je wilt doen, hoe, waar en met 

welke kinderen. En dan laat je kinderen experimenteren. Kinderen krijgen meer vrijheid tijdens begeleid spel. 

Je observeert en denkt na over een mogelijke volgende activiteit. Vaak gaat dat om kleine dingen waar je 

vroeger niet bij stilstond. De aandacht voor activiteiten voor baby’s is ook een belangrijke evolutie, net als de 

aard van de aangeboden materialen en de manier waarop je ze aanbiedt. Activiteiten en zeker 

knutselactiviteiten benader je minder resultaatgericht, je houdt minder vast aan je eigen ideeën. Binnen Zig-‐ 

Zag kijk je naar wat het kind echt wil en kan. Je geeft hen de kans zelf te ontdekken en plezier staat voorop. 

Opgelegde werkjes en werken naar eindresultaten die bepaald zijn door volwassenen, zoals inkleurprenten, 

kunnen het spelplezier bij kinderen wegnemen. Ook het werken in kleinere groepjes voor spel is een 

belangrijke verandering die maakt dat het rustiger is en je meer echt met kinderen kan bezig zijn en hen 

observeren. 

Het geloof in het sterke kind beïnvloedt je werk sterk. Zig-‐Zag leert je over wat kinderen allemaal kunnen en 

dat we als volwassenen kinderen te snel onderschatten en te vaak dingen meteen in hun plaats gaan doen. Je 

betrekt kinderen veel meer bij dagelijkse zaken waar ze erg van genieten. En ook als begeleider is dit genieten. 

Soms sta je versteld, ervaar je een ‘wauw-‐gevoel’ bij het zien van wat kinderen allemaal doen en kunnen. 

Buitenstaanders kunnen het vaak moeilijk geloven wanneer je erover vertelt. 


Vanuit de opleiding ging er veel aandacht naar zorg. Zig-‐Zag helpt je kijken naar de interesses van het kind en 

hierop in te spelen. Je gaat als begeleider nu veel gerichter kijken. Leren op de werkvloer is boeiend, dit 

verschilt sterk van de gekregen opleiding. Je ontwikkelt ideeën en leert samen met kinderen, ouders en het 

hele team. Er is bijvoorbeeld meer overleg en samenspraak onder collega’s over de kinderen en wat we doen 

met en ten aanzien van hen. Je neemt de ervaringen en de kijk naar kinderen mee naar huis. De vele 

ervaringen in de opvang maken van jou een bewuste opvoeder. 

Vele begeleiders hebben aangegeven persoonlijk gegroeid te zijn in hun job. Die persoonlijke groei wijten ze 

aan het werken aan een gemeenschappelijk project en een duidelijke visie en het accent dat wordt gelegd op 

reflectie: “ik ben gegroeid, want ik sta meer stil”, “je gaat veel meer nadenken over alles wat je doet”. Een 

aantal begeleiders benoemen ook zeer specifiek waar ze zelf grote sprongen in hebben gemaakt en volgens 

hen heeft dat sterk met Zig-‐Zag te maken. Nog een aantal uitspraken van begeleiders om dit alles te illustreren: 

“Vroeger vonden we alles meer vanzelfsprekend, nu sta je er meer bij stil, want je hebt geleerd dat het ook 

anders kan, je denkt na over hoe het anders kan.” 

“Als ik naar buiten ga en ik zie een streep in de lucht van een vliegtuig, vroeger had ik daar geen aandacht 

voor, nu wel. Ik merk het op en ga er met kinderen over praten. Je bent meer met alles bezig, zoals de 

omgeving als je wandelt.” 

”Binnen Zig-‐Zag heb je oog voor kleine dagelijkse momenten.” 

“Ik heb het gevoel dat ik de signalen van kinderen sneller begrijp.” 

“Ik ben nu opener en ga meer dingen doen en durven en initiatief nemen.” 

“Ik ben nu niet meer geremd om aan ouders dingen uit te leggen, niet meer bang om iets verkeerd te 

zeggen.” 

“Ik kan belevenissen en activiteiten gemakkelijker vertellen aan ouders, zeker met enkele foto’s bij de 

hand.” 

“Ik kan met trots over mijn job en het project vertellen aan vrienden.” 

“Ik ben kritischer geworden in het kijken naar ‘wat is goede kinderopvang?’.” 

Beleving van Zig-‐Zag, ervaringen bij de opstart en nu 

De medewerkers geven aan dat Zig-‐Zag een interessant project is. De start werd door iedereen als moeilijk 

ervaren. Het voelde onzeker en onwennig. Dit verandert: nu is er vertrouwen en een goed beeld van wat Zig-‐ 

Zag is. De interviews maken duidelijk dat tempo’s ook verschillen. Een aantal begeleiders geeft aan nog 

zoekende te zijn, nog regelmatig te twijfelen of acties wel binnen de visie van Zig-‐Zag passen. De meesten 

hebben het gevoel hun weg wel gevonden te hebben en geven tegelijk aan dat het een leerproces blijft. 

We vatten kort samen wat begeleiders en logistiek medewerkers vertelden over hoe zij Zig-‐Zag beleven. 

“Het is boeiend, wat elke dag leer je van de kinderen, de ouders en van collega’s. Zij kijken soms anders en 

daar kan je bij stil staan.” 

Het blijft een boeiend project: je blijft nieuwsgierig naar kinderen, het laat je groeien in je job, je blijft leren, er 

is meer plezier voor kinderen en begeleiders, kinderen kunnen je blijven verrassen, het verhaal van kinderen 

documenteren is leuk, … 

“Zig-‐Zag is een leuk project, er rust minder druk op ons en de kinderen. Nu ik weet wat het inhoudt, voel ik 

me hier goed bij.” 


De opstart is moeilijk. In het begin kan je niet altijd goed begrijpen waarover dit project juist gaat, dit sterke 

kindbeeld was in het begin moeilijk te doorgronden. De vele kleine acties maken het gaandeweg verstaanbaar. 

In het begin is het tasten in het duister. Het is iets vreemd en je weet niet altijd wat er van jou verwacht wordt. 

Het is wennen en zoeken, want je bent het niet gewoon. Je moet een knop omdraaien, een klik maken in je 

hoofd en dat kan even duren. Nu voelt Zig-‐Zag vertrouwd, we hebben meer vertrouwen in dat wat we doen 

goed is. Hoewel het nu aanvoelt als gewoon en vanzelfsprekend, is het toch nog vaak moeilijk om de 

methodiek steeds te vertalen naar alle momenten van de dag en voor alle leeftijden. 

Logistiek medewerkers geven aan dat ze het fijn vinden betrokken te worden bij het project. Je krijgt een 

nauwer contact met kinderen, ouders en begeleiders. Daar geniet je van. Je ervaart plezier in het mee 

nadenken en doen. Zig-‐Zag motiveert je in je job. 

Knelpunten en moeilijkheden 

Hoewel Zig-‐Zag positief en leerrijk wordt ervaren, geven begeleiders ook knelpunten aan. 

De schriftelijke documentatie wordt bijna door iedereen als moeilijk ervaren. Daar worden vooral volgende 

redenen voor gegeven: je denkt er niet aan en/of het neemt te veel tijd in beslag. Je vindt niet de tijd om dat 

goed te doen. Beschrijven wat je ziet en hoort en schrijven over wat je daarbij denkt, is voor veel begeleiders 

geen evidentie. Sommigen stellen ook de vraag of dit echt nodig is. Ook het nemen van foto’s vraagt veel tijd, 

maar dit wordt minder als een probleem ervaren. Een aantal mensen ervaren het werken met computer als 

een struikelblok. De cursus die daarover werd georganiseerd is in die zin positief. 

Het nadenken over en vinden van vervolgplannen die inspelen op wat je hebt gezien bij kinderen aan interesse 

en beleving ervaren velen nog steeds als moeilijk. Soms zoek je het te ver, zit je vast in je denken, … Soms zijn 

vervolgacties eerder toevallig dan bewust gepland. 

Het wegvallen van vaste thema’s was voor sommigen aanvankelijk erg moeilijk, ook in de communicatie met 

ouders. Nu zouden slechts enkelen hier opnieuw voor kiezen. 

Meerwaarde van het Zig-‐Zag-‐project voor de kinderen 

Alle medewerkers zijn het erover eens dat deze manier van werken een meerwaarde is voor de kinderen. 

Sommigen spreken zelfs over een ‘supermeerwaarde’. Waarom vinden zij dit? 

“Zig-‐Zag maakt dat je meer echt met kinderen bezig bent en kinderen voelen zich daardoor 

gewaardeerd.” 

Je ziet meer welbevinden en betrokkenheid bij kinderen. Ze krijgen meer kansen en mogelijkheden: buiten op 

stap gaan, niet verplicht worden om bepaalde activiteiten te doen, meer zelf kiezen, er wordt ingespeeld op 

wat hen boeit, in aanraking komen met verschillende materialen, kunnen experimenteren, … De aandacht voor 

de zelfredzaamheid en zelf mogen ontdekken geeft kinderen vele ontdekkings-‐ en experimenteerkansen en 

maakt dat ze veel meer ervaringen opdoen en daarvan leren. Je vertrouwt kinderen in hun initiatieven en je 

merkt dat kinderen ook trots zijn op zichzelf als ze slagen in hun opzet. Kinderen krijgen de kans om deel te 

nemen aan dagelijkse weerkerende ‘zorg’-‐taken. Er gaat vanuit de kinderen veel interesse naar de handelingen 

van de volwassenen en de kinderen bootsen de volwassenen snel na. Zig-‐Zag maakt deze acties mogelijk. 

Meerwaarde van het Zig-‐Zag project voor de ouders 

Het project is ook een meerwaarde voor ouders. Documenteren brengt het gesprek met ouders op gang. 

Ouders vertellen naar aanleiding van de foto’s over belevingen van hun kinderen thuis. Ze tonen veel interesse 

voor de foto’s en verhalen. Ouders weten zo waar hun kinderen mee bezig zijn, ze zien en horen hoe 

begeleiders omgaan met kinderen, wat er allemaal voor en met kinderen wordt gedaan in het 

kinderdagverblijf. Dat geeft hen vertrouwen. 


Af en toe nemen ze een spelidee mee naar huis. Je geeft onder impuls van Zig-‐Zag meer pedagogische info in 

plaats van voornamelijk praktische info. De dagelijkse verhalen vertellen meer over de manier waarop het kind 

zijn dag heeft beleefd. Ouders horen graag de verhalen waarin hun kind sterk en goed in is. Er is meer echt 

contact met de ouders. 

Meerwaarde van het Zig-‐Zag-‐project voor het team 

Begeleiders en logistiek medewerkers ervaren Zig-‐Zag niet alleen als een meerwaarde voor kinderen en ouders, 

maar ook voor henzelf als persoon en als team (zie ook leerervaringen en persoonlijke groei). 

Zig-‐Zag geeft je als medewerker nieuwe uitdagingen en de kans om te experimenteren. Je kan genieten van 

wat je zelf en je collega’s doen met kinderen. Er rust minder druk op jou als begeleider, onder andere door de 

verticale groep en doordat je niet werkt vanuit vaste schema’s. 

Zig-‐Zag brengt het alledaagse in beeld. Je ontwikkelt een interesse voor kleine ervaringen en belevingen van 

kinderen, alle details worden belangrijk. Je leert kinderen beter kennen. Vaak gaat het daarbij om hele kleine 

dingen, maar ze maken je beeld van een kind gevarieerder. Als begeleider ben je een belangrijke volwassene 

voor de kinderen. Zig-‐Zag doet nadenken over waar je kinderen mee in contact brengt, hoe je hen de wereld 

toont, wie kinderen zijn, … 

Zig-‐Zag doet je intens samenwerken met collega’s, je wordt een echte teamspeler. Je praat veel over 

pedagogiek, over jouw eigen handelen, je geeft elkaar spontaan feedback. Je luistert naar elkaar en je staat 

open voor andere ideeën. Je kan bijleren van elkaar. De vormingen bijvoorbeeld brengen de acties van andere 

collega’s naar voor en dit is inspirerend. 

Het project zorgt ervoor dat je handvatten hebt om over pedagogiek en opvoeding te praten met ouders. Je 

kunt over de visie van de opvang praten, je kan motiveren waarom je bepaalde handelingen uitvoert. Je geeft 

ouders een goed gevoel. 

Randvoorwaarden die het project ondersteunen 

Een aantal medewerkers gaan hier op in tijdens de persoonlijke gesprekken en benoemen volgende aspecten 

als belangrijk: 

-‐ samenwerking in team en leren van elkaar (over modules heen) 

-‐ alle begeleiders staan open voor de visie en willen zich daartoe engageren 

-‐ middelen als tijd, ruimte, materiaal, nodige technische hulpmiddelen 

-‐ je inspanningen worden gezien en erkend 

-‐ samenkomsten met het team, de mogelijkheid krijgen tot overleg in kindvrije uren 

Werkwijze binnen het begeleidingstraject en de rol van de externe begeleiding 

Medewerkers gaan hier zowel in op de teambegeleidingsmomenten als op de vormingsdagen. Enkele mensen 

benoemen ook expliciet het perspectief van een buitenstaander (pedagogisch begeleider) als zinvol: net omdat 

die persoon extern is, ziet die soms andere dingen. Het is iemand die je verder op weg kan zetten, ervaringen 

van andere groepen binnenbrengen en vragen kan stellen die je doen nadenken over iets waar je anders 

misschien niet zou bij stil staan. 

De teambegeleidingsmomenten zijn reflectiemomenten, momenten om te leren, elkaars mening te horen, 

andere ideeën op te doen, zaken op te frissen, … De bijeenkomsten zijn goed omdat je dan echt de tijd en 

ruimte krijgt om stil te staan. Het is nodig om dergelijke kindvrije overlegmomenten te hebben als team. Soms 

voel je wat stress opkomen bij het naderen van een overlegmoment, dit heeft vaak te maken met het invullen 

van de fiche. Soms heb je toch het gevoel dat je weinig tijd hebt om alles grondig op te volgen. Het project 

installeert een discussiecultuur, dit is nieuw en zorgt soms voor persoonlijke spanningen. Toch zorgt het project 


ervoor dat je heel erg betrokken bent bij de dingen die je doet met kinderen en ouders. De overlegmomenten 

zijn interessant, maar nemen niet de bovenhand. 

De vormingsdagen en teambegeleidingsmomenten zijn nodig en zinvol om de reflectie te ondersteunen. 

Zonder dergelijke initiatieven zou het in de praktijk brengen van de visie en het reflectieproces meer 

verwateren en kan je minder leren van anderen. Ook de opdrachten dragen daartoe bij. 

Competenties van een begeleider 

Hieronder geven we weer wat de visie van de medewerkers is op competenties die een goede begeleider 

kenmerken. Zij linken dit ook aan het Zig-‐Zag-‐project. Als begeleider moet je oog hebben voor iedereen en vele 

zaken kunnen combineren. Enkele mensen benoemen ook expliciet dat hun job erg belangrijk is, want je legt 

mee de basis voor het verdere leven van deze jonge kinderen. 

Als begeleider moet je open staan voor samenwerking. Je wordt binnen Zig-‐Zag een teamspeler. Je ontwikkelt 

een grote zelfstandigheid, je neemt initiatieven, je gaat zelfstandig aan de slag met een kleine groep kinderen. 

Je bent bewust van jouw professionele taak, je respecteert de ideeën van een ander, vermits je heel veel praat, 

overlegt en samen plannen maakt. Open staan voor vernieuwing en bijleren zijn belangrijke competenties voor 

begeleiders. 

Contact aangaan met ouders is een belangrijk cluster van competenties. Je ontwikkelt een sociale vaardigheid 

om met ouders over hun kind te praten. Het is belangrijk dat je probeert met elke ouder een goede band op te 

bouwen en dat je je kan inleven in het perspectief van de ouder. 

Als competenties in het omgaan met kinderen komen verschillende zaken naar voor: kijken, noteren en foto’s 

maken, kinderen begeleiden, leuke acties ondernemen, communiceren, nieuwsgierig zijn naar de acties van 

kinderen en die proberen te begrijpen en erop in te spelen, kinderen het gevoel geven dat je er bent, 

inlevingsvermogen, kinderen centraal stellen, oog hebben voor veiligheid, geborgenheid en huiselijkheid, ... 

Documenteren 

Binnen het project Zig-‐Zag neemt documenteren een centrale plaats in. We vroegen medewerkers expliciet 

naar hun kijk hierop en hoe zij dit beleven. Het is duidelijk dat dit doorgaans positief wordt benoemd en 

ervaren, hoewel de tijd die dit vraagt vaak wel als moeilijkheid wordt ervaren. Dit geldt bij uitstek voor de 

schriftelijke documentatie, zoals reeds hierboven aangehaald. 

Het werken met foto’s is positief. Het is een krachtig middel om met ouders in contact te treden en het gesprek 

op gang te brengen. De foto’s ondersteunen de gesprekken: ze geven je meer gespreksstof en maken het 

makkelijker om naar de ouders toe te gaan en te praten over activiteiten, de interesses en de groei 

(ontwikkeling) van hun kind. Ouders zijn er erg in geïnteresseerd en het blijft bovendien belangrijk om zelf de 

aandacht te vestigen op de documentatie in je contacten met ouders. Het is je taak als begeleider om zelf te 

zeggen dat er nieuwe documentatie is. Ook voor kinderen is het leuk om de foto’s te bekijken en als begeleider 

geeft het je ook de kans om te zien wat collega’s hebben gedaan en beleefd met kinderen. Het nemen van 

foto’s en maken van collages neemt extra tijd, maar is wel de moeite waard. 

De foto-‐taal wordt gaandeweg beter. Je leert om door de lens van een camera te kijken, je kijkt dan anders, je 

wil iets vastleggen met één foto. Als je de foto’s dan afdrukt, zie je nog meer details. Je selecteert enkele foto’s 

uit een reeks en je vertelt een verhaal. Je observeert beter en meer, je kent de kinderen veel beter. Je kan 

leren van documenteren. 

De schriftelijke documentatie, de fiches en het dagschema, zijn minder positief. Je ervaart het als een extra, 

vindt de tijd niet om in te vullen, weet niet goed wat in te vullen. Bij sommigen wordt dit snel ingevuld voor de 

teambijeenkomst, waardoor er niet echt van geleerd wordt (terwijl dit net de doelstelling is). Anderen 

benadrukken wel dat je af en toe moet schrijven om dingen niet verloren te laten gaan (zeker bij de start van 

het project), dat het je kan helpen bij nadenken over je werk, maar vooral een probleem is van tijd. 


Wat is Zig-‐Zag voor mij? 

We vroegen medewerkers ten slotte wat Zig-‐Zag voor hen is, welke woorden ze met het project en de visie 

associëren. Het valt op dat dit vaak een afspiegeling is van wat ze aangeven als persoonlijke leerervaringen, als 

zaken waarin ze het sterkst zijn gegroeid. Vooral volgende zaken worden naar voor geschoven: 

-‐ het sterke kind en de zelfstandigheid van kinderen 

-‐ het werken vanuit de interesses en beleving van kinderen 

-‐ documenteren (vooral als meerwaarde in de contacten met ouders) 

-‐ kijken naar kinderen, observeren 

-‐ niet resultaatgericht werken 

-‐ ontdekken en experimenteren 

Om deze persoonlijke verhalen af te sluiten nog dit: 

“Zig-‐Zag zorgt ervoor dat je fier bent op de job. Je ontdekt dat je een meewaarde bent voor de kinderen en 

hun gezin. Het is niet langer een job waar je voor kinderen zorgt en af en toe met hen speelt. Mijn 

omgeving waardeert me voor de inzet voor de job. Je lost de doelen van een activiteit en je kijkt naar de 

belevingen van kinderen.“ 


4. Verloop en stand van zaken voor elke leefgroep 

Voor meer gedetailleerde verslaggeving verwijzen we naar de verslagen die na afloop van elke teambegeleiding 

gemaakt zijn. Niet alle afspraken, acties en leerervaringen zijn hieronder immers opgenomen. Hier willen we 

vooral een globaal beeld schetsen van wat aan bod is gekomen en welke weg de groep daarin heeft afgelegd. 

4.1. De Vlindertuin 

De leefgroep van de Bijtjes is begeleid door Annelies Roelandt (VCOK), zoals dat ook het geval was in 2009. 

Moduleverantwoordelijke Kelly Neels verzorgde de begeleiding van de leefgroep van de Bloemetjes. 

4.1.1. De Bijtjes 

We gebruikten telkens de documentatie als basis om te reflecteren en plannen te maken. Zodoende waren 

vele gesprekken toegespitst op activiteiten en spel, zoals het project ‘licht en donker’, ‘geluid’ en ‘bewegen’ en 

vele voorbeelden van direct en planmatig inspelen op de interesses van kinderen, zoals de fascinatie voor 

ballen en ballonnen. Zo bespraken we bijvoorbeeld hoe kinderen verschillend reageren op gelijkaardige 

prikkels, hoe interesses van kinderen overheen de tijd kunnen verschuiven, hoe vervolgactiviteiten best zo 

dicht mogelijk bij de beleving van kinderen blijven, … 

We bogen ons ook over volgende vragen: Wat is een activiteit? Is dat anders voor begeleiders en kinderen? We 

kwamen tot de bedenking dat het begrip activiteiten moet bekeken worden vanuit de bril van kinderen en dat 

het bijgevolg niet altijd iets groots moet zijn of iets met veel materiaal. Een kriebelspelletje of mee naar de 

wasmachine is ook een activiteit voor kinderen. Het belangrijkste is dat kinderen ervan genieten, dat de 

activiteit inspeelt op hun interesses en behoeften. Misschien is het woord spel-‐ of speelprikkel beter geschikt. 

Door de praktijkervaringen van de begeleiders te bespreken was de rol van de begeleider veelvuldig onderwerp 

van gesprek. Wanneer stuur je in een bepaalde richting? Wat betekent het afstemmen van je handelen op kind 

en situatie? Hoe geven begeleiders stress door aan kinderen? Wat is je taak in het doen van een gevarieerd 

aanbod? Hoe betrekken we de logistiek medewerker ten volle in de werking? … Bovendien vroegen we elke 

begeleidster een voorwerp mee te nemen dat symboliseert wie zij is in haar job. Bewust zijn van wie je bent en 

hoe je de zaken aanpakt is een belangrijk aspect van de job. De teamleden ervaarden het benoemen van 

eigenschappen van jezelf zeker niet als evident, maar wel goed om in team te bespreken en elkaar te leren 

kennen en de relatie tussen zelfbeeld en imago verder te verkennen. 

Daarnaast kwamen ook volgende onderwerpen aan bod: 

-‐ Activiteiten voor de jongste leeftijdsgroep (aan de hand van concrete voorbeelden). 

-‐ Het belang van naar buiten gaan met kinderen, ook de jongste kinderen, en hoeveel plezier zij daaraan 

beleven (aan de hand van concrete voorbeelden). 


-‐ Oog hebben voor de zelfstandigheid van kinderen en hoe je je daar als begeleider kan over verwonderen. 

Bovendien moet het materiaal dat je aanbiedt aan kinderen ook gepast zijn, opdat ze het echt zelf zouden 

kunnen doen. Dit is zeker het geval bij de eetsituatie. 

-‐ De voor-‐ en nadelen van het dagschema om dagelijks te noteren wat je hebt aangeboden aan kinderen, hoe 

ze daarop reageerden en wat een mogelijk vervolg kan zijn. Dit geeft een mooi overzicht van wat zich allemaal 

in de groep heeft afgespeeld, hoe dat is geweest en wie daaraan heeft geparticipeerd. Je kan dit bijvoorbeeld 

benutten bij het invullen van heen-‐en-‐weer-‐boekjes. Anderzijds vind je niet altijd de tijd om het onmiddellijk in 

te vullen en heb je niet altijd ideeën voor vervolgacties. 

-‐ Samen nadenken over vervolgacties lukt beter, omdat je kan associëren op elkaars ideeën. 

-‐ Activiteiten samen met ouders (muzieknamiddag) en belang van documenteren voor ouders. Een initiatief als 

de muzieknamiddag geeft ouders de kans een stukje opvang meer van dichtbij mee te beleven en kan je 

contact met ouders verdiepen. De ‘octopus’ waar fotocollages aan ophangen is een succes en geeft aanleiding 

om meer met ouders te communiceren over visie. 

4.1.2. De Bloemetjes 

We begonnen met een kritische reflectie over onze werking. Hierbij stelden we vast dat onze sterktes lagen bij 

het opsplitsen van de groep (individualiseren), betrekken van de natuur in onze werking, kinderen betrekken 

bij de dagdagelijkse bezigheden, het observeren van de kinderen tijdens hun spel en het documenteren voor 

ouders en andere betrokkenen. We bepaalden de aandachtspunten voor 2010: het betrekken van baby’s in 

onze pedagogische werking en het optimaliseren van het schrijfwerk dat komt kijken bij Zig-‐Zag. Als doelstelling 

kozen we dat de activiteiten op voorhand worden beschreven vanuit het observeren van de kinderen, de 

planning rond de acties en een kritisch reflecteren rond het aanbod. Vervolgens is het de bedoeling om een 

vervolg te voorzien op de acties. 

Het werkjaar 2009 werd afgesloten met het project ‘beweging’ en ‘ruimte’, waarbij de baby’s ook als actieve 

participanten betrokken worden. Dit project was een aanzet voor 2010. 

In 2010 hadden we het vaak over de verschillende ruimtes. Zo kwam de buitenruimte en vooral de natuur 

centraal te staan. Er werd gepicknickt in het bos, de bloementuin werd aangelegd, er werden groenten gepland 

die achteraf ook geproefd en gesmaakt werden. We maakten de bedenking dat kinderen echt al ‘op wacht’ 

staan rond 10u om buiten te gaan. Door elke dag hetzelfde parcours af te leggen geeft dit de kinderen een 

zekere houvast en ze kennen het parcours ook heel goed. Zij geven zelf aan welke richting de begeleidsters 

moeten nemen. Buitenmaterialen werden ook mee naar binnen gebracht. Zo konden kinderen experimenteren 

met kastanjes, zand, stokjes, steentjes, … op de lichttafel en speelden ze met water, met krijtjes en zand, … 

Binnenmateriaal kan je ook buiten aanbieden (zoals de grote kussens voor een hindernissenparcours in de 

tuin). Maar ook andere ruimtes kregen meer aandacht. De ruimte onder het park werd een echt speelhuisje 

met blokken en de serre ten volle benut. 


Door op te splitsen en zich te verdelen in verschillende ruimtes wordt rust gecreëerd en kan er echt tijd 

gemaakt worden voor de baby’s. Zo was er een babymassage, werd er gespeeld met de snoezelballen, gingen 

de baby’s mee op stap in de buggy, … 

Ook stonden we stil bij het project muziek. Uit observaties bleek dat kinderen vooral graag zongen en dansten 

en ook de muziekinstrumenten waren heel erg in trek. We besloten een muziekvoormiddag te organiseren 

waarbij twee ouders muziek kwamen maken en alle andere ouders werden uitgenodigd om samen met de 

kinderen te luisteren en te genieten van de muziek. 

Op elke vergadering kwamen we steeds tot dezelfde conclusie dat het administratieve luik heel moeilijk blijft. 

We besloten om de dagplanning bij de aanwezigheden van de kinderen te voegen, omdat de begeleidsters dit 

elke dag nodig hebben en zo aan het schema herinnerd worden. Dit knelpunt kwam ook naar voor in de 

afsluitende analyse over wat al geïntegreerd is en wat minder consequent wordt opgevolgd. Wat meer 

aandacht moet krijgen in de toekomst zijn alle administratieve zaken zoals dagschema’s invullen, Zig-‐Zag-‐fiches 

maken, kindvrij uur opnemen, … Wat reeds geïntegreerd is zijn alle zaken rond voeding, activiteiten (de groep 

opsplitsen, aandacht voor verschillende leeftijden, dagelijks buiten gaan), documenteren en observeren, … 

4.2. De Wijze Eik 

Net als in 2009 was de begeleiding van de leefgroep van de Krekeltjes in handen van Caroline Boudry (VBJK). 

Wegens zwangerschap van de moduleverantwoordelijke Evi Voet, is de begeleiding van de leefgroep van de 

Kikkertjes opgenomen door Annelies Roelandt. 

4.2.1. De Krekeltjes 

Het team van de Krekeltjes kende vele veranderingen (zowel een personeelswissel, als een 

andere leidinggevende). Bij de start werd de werking binnen het Zig-‐Zag-‐project gekaderd voor de nieuwe 


medewerkers. Het team formuleerde werkpunten. De ervaringen uit 2009 binnen het project werden 

doorgegeven aan de nieuwe collega’s. Samenwerking met collega’s binnen het team werd onder de loep 

genomen. De teamleden spraken af elkaar te ondersteunen bij het invullen van de fiches, foto’s maken en 

selecteren om tot een sterk verhaal te komen. Er werd een meterschap opgestart waarbij collega’s de 

activiteiten fotograferen van een andere collega en nadien samen bespreken in hoeverre de foto’s de sfeer van 

een activiteit weergeven. 

We hadden het tijdens de bijeenkomsten over kleine acties voor alle kinderen. Het team observeert een reeks 

dagelijks weerkerende acties en plant activiteiten die nauw aansluiten bij de interesses van jonge 

kinderen. Ze noteren elke dag een item in het boek ‘leuke momenten’, deze rubriek ondersteunt hen in het 

kijken naar kinderen vanuit het perspectief van de kinderen. 

Ook de aandacht voor alle kinderen in de groep was een gespreksonderwerp. Het is belangrijk dat kinderen 

bewust aangesproken worden voor een activiteit, dat het team aandacht geeft aan activiteiten of acties voor 

de baby’s, peuters of activiteiten voor jong en oud samen. Binnen een verticale werking is het belangrijk dat de 

oudste peuters rekening houden met de jongste baby’s. 

Ook de gesprekken met ouders kwamen aan bod. Het team werkte in 2010 sterk aan de communicatie met 

ouders. Er zijn mappen met foto’s samengesteld. Deze zijn een goede start voor een gesprek met de ouders. 

Volgende thema’s kwamen aan bod tijdens de verschillende actieplannen: 

-‐ Zichtbaar maken van informatie voor ouders en kinderen: zo is er een aanwezigheidskalender waar je aan de 

hand van foto’s kan zien welke begeleidster en kinderen er die dag zijn. Foto’s van kinderen op de kastjes en 

kapstokjes geven een plek aan alle kinderen van de leefgroep. Een wolk brengt het verhaal van leuke 

momenten of uitspraken van kinderen. 


-‐ Verhogen van de betrokkenheid van kinderen tijdens de maaltijd: bij de voorbereiding van de maaltijd, het 

zelfstandig handelen tijdens de maaltijd en opruimen. Er werd veel aandacht geschonken aan het organiseren 

van een gezellige maaltijd voor de kinderen. 

-‐ Meer continuïteit tijdens de maaltijden en rustmomenten. 

-‐ Natuur en natuurbelevingen, uitstappen, wandelen en schattenjacht in de natuur. 

-‐ Optimaal benutten van alle zintuiglijke ervaringen van jonge kinderen: ruiken, voelen, zien, … alle ervaringen 

worden intens beleefd. 

-‐ Een belangrijke plek voor de boekenhoek van de leefgroep in een aanpalende gezellige, rustige ruimte. 

4.2.2. De Kikkertjes 

Het afgelopen werkjaar ging het team van de Kikkertjes regelmatig in op één van de kernaspecten binnen Zig-‐ 

Zag: de ‘reflecterende begeleider’. Reflecteren over concrete situaties maakt dat je leert en continu aan 

kwaliteit werkt, toch wordt dit vaak als niet evident ervaren. Twijfel slaat immers vaak toe en dat kan soms 

verlammend werken. Het installeren van een cultuur van continue kritische reflectie is niet gemakkelijk. Eigen 

aan zo een veranderingsproces wordt het bevragen van acties soms ervaren als controlerend of persoonlijke 

kritiek, omdat we het niet gewoon zijn. We praatten hier dikwijls over en maakten elke bijeenkomst tijd om 

twijfels en vragen te bespreken. Het team had het gevoel hierin te groeien: je gaat dingen vanuit een andere 

invalshoek bekijken, je kan leren van ervaringen en er is een verschil tussen bewust en onbewust handelen. De 

fiches gebruikten we hierbij als instrument. Samen verduidelijkten we de verschillende rubrieken met passende 

vragen die helpen bij het nadenken. 

Spel en activiteiten kwamen ook in deze groep veelvuldig aan bod op de bijeenkomsten. We bekeken wat het 

betekent om te werken vanuit de kinderen en dachten samen na over observaties om tot vervolgplannen te 

komen. Zo waren er bijvoorbeeld de projecten ‘duwen en kneden’, ‘geluid’ of ‘dozen’ waar gedurende langere 

periode werd gewerkt vanuit de interesses, fascinaties of verwondering van de kinderen. De stemmen van de 

kinderen op dictafoon opnemen en hen opnieuw laten horen bleek een schot in de roos, net als de vele 

variaties met kartonnen dozen waar de logistiek medewerker nauw bij betrokken was. 

Daarnaast werd ook uitvoerig ingegaan op dagelijkse momenten en de betrokkenheid van kinderen daarbij, 

zoals tanden poetsen, mee de bedjes verversen, eten en onthaal. Nieuwe rituelen werden zo geboren: 

begroetingsritueel met foto’s, yoga, voor de maaltijd met foto’s bespreken wat op het menu staat, het 

poetskarretje. De samenwerking met de logistiek medewerker werd verder uitgebouwd, zodat er meer 

betrokkenheid was tussen kinderen en deze persoon en het biedt extra mogelijkheden om kinderen te 

betrekken bij dagelijkse zaken waar ze erg van genieten. 

Bij het bespreken van allerlei acties kwamen twee onderwerpen ook steeds weer terug: 

-‐ Het gebruik van de beschikbare ruimte en het creëren van interessante pedagogische ruimtes voor kinderen, 

zowel binnen als buiten. Het team ondernam verschillende acties op dit vlak, zoals zaaien en planten, een 

vogelhuisje en mezenbollen om de buitenruimte voor kinderen extra boeiend te maken en dagelijks naar 

buiten gaan met kinderen. 


-‐ De rol van de begeleider ten aanzien van kinderen en hoe er geen pasklare antwoorden bestaan. Je stemt je 

houding en handelen af op wat je ziet bij kinderen en op de eigenheid van elk kind (kijken, luisteren en 

inspelen). 

Tot slot vermelden we nog dat documenteren frequent op de agenda van dit team stond. We bespraken hoe je 

niet altijd alles kan noteren of fotograferen, hoe documenteren ook altijd selecteren is. We wisselden 

ervaringen uit over het documenteren voor ouders. De essentie is het gesprek dat je aan de hand van foto’s en 

ander documentatiemateriaal kan hebben met ouders en hoe de kindbegeleider daar de katalysator voor is. 

4.3. Het Fabeltjesbos 

Net als in 2009 heeft Annelies Roelandt de groep van de Nijntjes begeleid en stond moduleverantwoordelijke 

Jan De Vulder in voor de begeleiding van de leefgroep van de Elfjes. 

4.3.1. De Nijntjes 

Bij het team van de Nijntjes stond pedagogische documentatie bijna telkens op de agenda. Zo stelden ze vast 

dat bepaalde kinderen vaker te zien waren op de foto’s dan anderen en werd actie ondernomen. 

Documentatie werd aanvankelijk te weinig teruggekoppeld naar kinderen, hoewel dit voor kinderen een 

belangrijk signaal is van waardering en iets waar ze veel plezier aan kunnen beleven. Oude documentatie werd 

voor kinderen gebundeld en er werd een memory gemaakt met foto’s van de kinderen en de groep. 

Ook de documentatie voor ouders kwam veelvuldig aan bod. Het team besprak hoe de leefgroep een betere 

plek is om documentatie met ouders te delen dan de inkomhal: je hebt meer gesprekken erover en gesprekken 

gaan veel verder dan info over eten en slapen. Bovendien zijn compacte collages die in het zicht hangen 

toegankelijker voor ouders dan een groot kijkboek bij de uitgang. Documentatie werd ook benut om een 

presentatie te geven aan ouders over het Zig-‐Zag-‐project op een avond. We bespraken de ervaringen van het 

team. 


Documentatie heeft ook een belangrijke functie voor het team. In 2010 werd er geëxperimenteerd met een 

schema om dagelijks schriftelijk te documenteren. De ervaringen hiermee werden telkens opnieuw besproken 

en het schema aangepast. Schriftelijk documenteren wordt als moeilijk ervaren: wanneer doe je het? Wat 

schrijf je? Hoe selecteer je, want je kan nooit alles documenteren? … Samen zochten we tips zoals het gebruik 

van kernwoorden, een vast tijdstip, … Het team experimenteerde ook met de combinatie van beeld en woord 

door het in de praktijk doorlopen van de cirkel van ‘kijken, luisteren en inspelen’ grondig te documenteren. 

Vertrekpunt was de fascinatie van kinderen voor balpennen en de agenda van begeleiders. Daardoor krijg je 

een goed overzicht van wat zich heeft afgespeeld. Noteren wat zich afspeelde op een ‘filmische’ manier bleek 

niet evident. 

Aan de hand van documentatie bespraken we vooral concrete spelactiviteiten en samen dachten we na over 

vervolgideeën. Documentatie toont de betrokkenheid van kinderen en begeleiders tijdens spel. We merkten op 

dat de aanleiding voor vele acties eigenlijk niet duidelijk is en pasten de fiche daarop aan om bewuster om te 

gaan met de methodiek van ‘kijken, luisteren en inspelen’. 

Materialen als pedagoog waren dikwijls onderwerp van gesprek en reflectie tijdens de bijeenkomsten in dit 

team. Het team maakte koffers voor symbolisch spel vanuit de interesse van kinderen voor echte materialen. 

Besprekingen mondden uit in het anders aanbieden van materiaal aan kinderen (kleinere hoeveelheden en 

meer gestructureerd bijvoorbeeld). Als vanzelf kwamen we terecht bij de ruimte als pedagoog: hoe benut je 

ruimte? Waar laat je welke activiteit het best doorgaan? Moet je ruimte dan herorganiseren? Wordt de 

buitenruimte voldoende benut als pedagogische omgeving voor kinderen? Hoe kunnen we de poppenhoek 

aantrekkelijker maken? … Deze en andere vragen zouden in 2011 zeker verder uitgediept moeten worden. 

De laatste bijeenkomst bij leefgroep De Nijntjes ging bijna exclusief over het middagmaal. Zowel kinderen als 

begeleiders ervaarden dit niet meer als een prettig moment, welbevinden en betrokkenheid was onvoldoende 

hoog. Samen dachten we na om daar verandering in te brengen en er werden voornamelijk acties gepland om 

de actieve betrokkenheid van kinderen te verhogen. 

4.3.2. De Elfjes 

Tijdens dit afgelopen werkjaar werd de pedagogische werking op basis van onze rode draad Zig-‐Zag verder 

uitgewerkt. Naast het werken met de kinderen, dienden we noodgedwongen de klemtoon te leggen op de 

teamwerking. Door wisselingen in team (naar aanleiding van zwangerschappen) was het noodzakelijk om de 

verworven kennis en ervaring te bestendigen en toch te blijven zorgen voor basisveiligheid voor de kinderen. 

Binnen dit team was één vaste medewerker de motor. Zij zorgde voor de inwerking van in totaal vier collega’s 

tijdens dit afgelopen jaar. Naast houvast bieden voor de kinderen, diende zij ook te zorgen voor overdracht, 

inwerking, ervaringsuitwisseling over projecten uit het verleden, activiteiten die eerder plaatsvonden en die 

een gevolg dienden te krijgen, … Voor nieuwe medewerkers lijkt dit, samen met alle andere huisregels en 

afspraken toch een heleboel nieuwe ‘leerstof’. Wat we in het verleden leerden over ‘tijd’ leek nu toch ook wel 

nuttig in de praktijkuitvoering. 


Niettegenstaande deze, toch wel plotse teamontwikkeling, is het Elfjesteam niet bij de pakken blijven zitten en 

we bespraken hun ervaringen op de bijeenkomsten. 

Naar aanleiding van een computeropleiding, waar de nadruk lag op documenteren en het verwerken van 

allerlei informatie, zoals foto’s op geïnformatiseerde wijze werden meldingen, brieven, aankondigingen naar 

ouders en andere relevante betrokkenen op de computer aangemaakt en uitgehangen in de groep. 

Documenteren naar de kinderen toe, werd ook verder geconcretiseerd. De speelgoedbakken en dozen werden 

allemaal voorzien van foto’s met materialen op. Zodoende kunnen de kinderen duidelijk zien wat aanwezig is 

en op basis hiervan keuzes maken. Daarnaast vatten we het plan op om de slaapkamertjes te individualiseren 

met foto’s van de kinderen op elke kamerdeur. Zo weten zowel ouders, kinderen, interim medewerkers als 

vaste begeleiding wie waar een eigen bedje heeft. 

We zochten naar diverse manieren om ouders en andere betrokkenen te informeren en daarbij gebruik te 

maken van documentatie. Zo werd ook ‘de wolk’ geïmplementeerd: een krijtbord waarop aangegeven staat 

wat ‘speciaal’ is tijdens de dag of week. Spel en activiteitenaanbod kwamen op deze manier ook onder de 

aandacht en waren aanleiding tot gesprek. Daarnaast werd een systeem ontwikkeld om alle kinderen te 

betrekken bij het aanbod en geen kinderen of leeftijdsgroep te vergeten of verwaarlozen: het krijtbord aan de 

deur. 

Een opvallend gegeven is toch dat de documentatie een mooi aanbod is naar ouders en eveneens 

ondersteunend werkt bij nieuwe medewerkers om in contact te treden met ouders. 

Tijdens de Zig-‐Zagmeetings werd stil gestaan bij de ‘100 talen’ en het observeren van deze talen bij de kinderen 

zowel individueel als in groepsverband. Eind 2010 werd het startschot gegeven voor het inplannen in het 

activiteitenaanbod van één van de 100 talen die tot dan ondervertegenwoordigd was: koken. In 2011 zal het 

team hier verder werk van maken en elke maand met de kinderen een kookactiviteit organiseren. 


Ook werd het welbevinden en de betrokkenheid van alle kinderen, ook rekening houdend met de 

leeftijdscategorieën, onder de loep genomen. Bij diverse besprekingen over de kinderen stond men stil bij het 

aspect ruimte en betrok men hier ook de andere pedagogen in al hun aspecten, zij het soms in beperkte mate. 

Het was alweer een deugddoend, leerrijk en verrijkend werkjaar met ervaringen vanuit observaties, plannen, 

activiteiten, processen en zoeken naar vervolg op. 


5.1. Uitdagingen voor de toekomst 

5. Zig-‐Zag in Knuffelboom XL in 2011 

Volgende uitdagingen willen we naar voor schuiven: 

- Meer aandacht voor documentatie voor kinderen en terugkoppeling daarvan. 

- Inrichting van binnen-‐ en buitenruimte verder aanpakken en maken van speelkoffers. 

- Schriftelijke documentatie inbedden in de dagelijkse praktijk. 

- Aandacht voor vaardigheden in omgaan met feedback en reflecteren. 

- Praktijkveranderingen inschrijven in het kwaliteitshandboek. 

- Hoe opvolgen en continueren? Implementatie en blijvende aandacht voor initiatieven. 

- Begeleiders verder ondersteunen in pc-‐vaardigheden en ICT-‐materiaal voorzien voor de groepen. 

- Meer aandacht voor buurtwerking. 

- Optimaliseren van de rol van de leidinggevenden op de werkvloer en de betrokkenheid van de 

coördinator. 

- Begeleiders ondersteunen in de wijze van aanbieden van materialen aan kinderen. 

- Begeleiders ondersteunen in vervolgacties plannen vanuit observaties, de cirkel van ‘kijken, luisteren 

en inspelen’ een meer stevige plaats geven in de werking. 

- Natuurproject integreren in de werking. 

- Uitstappen organiseren voor ouders en kinderen. 

- Ouders meer mogelijkheden geven om feedback te geven over de werking van de Knuffelboom XL. 

- Verder werk maken van groepsoverschrijdend werken en constructief uitwisselen en leren van elkaar. 

Uit deze lijst met uitdagingen zal het leidinggevend team van de Knuffelboom XL bepalen waar de accenten 

voor 2011 zullen liggen. Bij deze selectie zullen alle uitdagingen en opdrachten waar het kinderdagverblijf voor 

staat – ook buiten het kader van Zig-‐Zag –meegenomen worden. 

5.2. Projectvoorstel 2011 

Projectdoelstelling 

Het project Zig-‐Zag zal in 2011 verder gezet worden. Dit project wil de pedagogische praktijk in de 

kinderopvang zichtbaar en bespreekbaar maken met als doel de pedagogische kwaliteit van de opvang en het 

pedagogisch handelen van de medewerkers te verbeteren. We gebruiken daarvoor de methodiek van 

pedagogisch documenteren. Het professionele team, maar ook kinderen en ouders zijn actieve participanten in 

dit proces. De methodiek van de Noord-‐Italiaanse kinderopvang en de principes van respectvol omgaan met 

diversiteit en het idee van de reflective practitioner vormen belangrijke inspiratiebronnen in het project. 

Situering 

Het kinderdagverblijf Knuffelboom XL engageerde zich in 2009 en 2010 om na te denken over kwalitatieve 

kinderopvang. Aan de hand van casussen wordt nagedacht over de dagelijkse werking binnen de leefgroep. Een 

vervolg op het project Zig-‐Zag kan de implementatie van de methodiek mogelijk maken. 

Beoogde resultaten 

- Het team, de leidinggevenden en de coördinator van de Knuffelboom XL hebben zich een methode 

eigen gemaakt om voortdurend te reflecteren over hun dagelijkse praktijk. 

- De kinderen, ouders en het team voelen zich betrokken bij de reflectie over de dagelijkse praktijk en 

het zoeken naar kwaliteitsverbetering. 


Werkwijze 

De beoogde resultaten wensen we te bereiken via de volgende werkwijze: 

Fasering 

- Vormingsdagen die het team ondersteunen bij het implementeren van de methodiek pedagogisch 

documenteren en hun rol als begeleider. 

In 2011 zullen er twee studiedagen plaatsvinden. 

- Teambegeleiding op niveau van de begeleid(st)ers van de leefgroepen: 

De begeleid(st)ers van de leefgroepen bepalen een project waarbij ze de verschillende initiatieven in 

beeld brengen en ondersteunen met enkele kernachtige observaties en interpretaties. 

Tijdens deze teamvergaderingen reflecteren de begeleiders van de leefgroepen over hun pedagogisch 

handelen aan de hand van beeldmateriaal en observaties met betrekking tot de vooropgestelde 

acties. In 2011 zullen we het accent leggen op de competenties van de begeleider. Het BinK-‐ 

competentiemodel (VSPW Gent – 2008) en het competentiehandboek van UZ Gent kunnen daarbij 

gebruikt worden om begeleiders te laten reflecteren over de vaardigheden die ze inzetten in hun 

werk. Ook het geven en ontvangen van feedback zal een aandachtspunt zijn. Na afloop van iedere 

teamvergadering worden er nieuwe werkafspraken gemaakt. 

Per leefgroep worden er vijf van deze teambegeleidingen gepland in 2011. 

- Overleg met de betrokken leidinggevenden en coördinator: 

De leidinggevenden komen op regelmatige basis samen om het veranderingsproces binnen de teams 

in kaart te brengen. Deze handvatten, ideeën, werkpunten en methodes worden nauwlettend 

opgevolgd en gedocumenteerd om later door te stromen naar de andere leefgroepen. Het accent zal 

liggen op feedback geven en motiveren van het team binnen veranderingsprocessen en reflecteren op 

eigen handelen. 

Elke teambegeleiding wordt vooraf gegaan en gevolgd door een kort overleg tussen leidinggevende en 

pedagogisch begeleider. 

In 2011 zijn vier intervisiemomenten gepland waarop alle leidinggevenden en de pedagogisch 

begeleiders samen aanwezig zijn. 

Januari -‐ februari -‐ Teambegeleiding 1 voor elke leefgroep (eind januari) 

-‐ Voorbereiding vormingsdag 1 

Maart -‐ April -‐ Vormingsdag 1 (begin maart) 

-‐ Overleg 1 leidinggevend team (half maart) 

-‐ Teambegeleiding 2 voor elke leefgroep (eind maart, begin april) 

Mei – Juni -‐ Teambegeleiding 3 voor elke leefgroep 

-‐ Overleg 2 leidinggevend team (eind juni) 

Juli -‐ Augustus -‐ Voorbereiding vormingsdag 2 

September -‐ 

Oktober 

November -‐ 

December 

-‐ Vormingsdag 2 (begin september) 

-‐ Overleg 3 leidinggevend team (eind september) 

-‐ Teambegeleiding 4 voor elke leefgroep (begin oktober) 

-‐ Teambegeleiding 5 voor elke leefgroep (eind november) 


-‐ Rapportage 


Projectstructuur 

Het projectteam staat in voor de uitvoering, evaluatie en, indien nodig, bijsturing van het project. Het 

projectteam communiceert op regelmatige tijdstippen over de stand van zaken van het project aan de 

opdrachtgever. 

Het projectteam bestaat uit: 

Caroline Boudry (projectmedewerker VBJK) 

o projectcoördinatie 

o begeleiden van 1 team in samenwerking met een leidinggevende 

Annelies Roelandt (educatief medewerker VCOK) 

o begeleiden van 5 teams in samenwerking met een leidinggevende 

Annelies Roelandt, Caroline Boudry 

o begeleiden van het leidinggevend team Knuffelboom XL en studiedagen 

Op volgende pagina is het meer concrete planningsschema voor 2011 terug te vinden met inbegrip van de 

praktische afspraken. 


Schema voor de teambegeleidingen en studiedagen: 

Module 1 

Bijtjes 

Annelies 

Module 1 

Bloemetjes 

Annelies 

Module 2 

Krekeltjes 

Caroline 

Module 2 

Kikkertjes 

Annelies 

Module 3 

Nijntjes 

Annelies 

Module 3 

Elfjes 

Annelies 

Di 18 jan 

Do 27 jan 

S 

T 

Do 31 maart Ma 30 mei 

S 

T 

Ma 3 okt Do 24 nov 

U 

U 

D 

D 

I 

I 

E 

E 

Do 27 jan D 

A 

Do 17 maart Vrij 20 mei D 

A 

Do 6 okt Di 15 nov 

G 

G 

Ma 7 feb 

Do 24 maart Do 26 mei 

Vrij 9 sept 

Do 13 okt Do 1 dec 

Do 3 feb Vrij 18 maart Vrij 27 mei Vrij 7 okt Vrij 2 dec 

S 

S 

T 

T 

U 

U 

Di 1 feb 

D 

I 

Di 15 maart Do 19 mei 

D 

I 

Di 11 okt Di 29 nov 

E 

E 

D 

D 

A 

A 

Gesprek met Jan G 

G 

op 1 feb na 

14u30? 

Di 29 maart Di 31 mei Di 4 okt Di 22 nov 


Afspraken ivm overleg met de leidinggevende van elke module: 

-‐ Aan elke begeleiding van een leefgroep gaat een kort overleg met de verantwoordelijke van de module vooraf over stand van zaken en belangrijke info. Dit overleg 

is telefonisch. 

-‐ Na de begeleiding wordt er ook een korte nabespreking gehouden. Met elke leidinggevende wordt afgesproken hoe dat zal gebeuren: tussendoor telefonisch of 

‘live’ overleggen na de sessie. Dit gaat vooral over de rol van de leidinggevende in ondersteunen bij de acties, zichtbaar maken wat er gebeurt, … Maw het coachen 

van de leidinggevende. 

Data voor de intervisies met alle leidinggevenden: 

Twee data in het voorjaar en twee in het najaar 

-‐ woe 2 maart VM 

-‐ di 31 mei VM 

-‐ Do 13 okt VM 

-‐ do 15 dec VM 

Voorbereidingsvergaderingen voor de studiedagen: 

-‐ ma 31 jan (NM) 

-‐ datum later te bepalen, eind augustus 


Overzicht van bijlagen: 

Bijlage 1: Draaiboek studiedag in maart 

6. Bijlagen 

Bijlage 2: PowerPoint ‘documenteren, observeren en interpreteren’ studiedag in maart 

Bijlage 3: PowerPoint ‘ouders’ studiedag in maart 

Bijlage 4: Draaiboek studiedag in september 

Bijlage 5: PowerPoint Knuffelboom XL en Zig-‐Zag 

Bijlage 6: KIDDO-‐artikel ‘Kribbelen en schrijven’ 

Bijlage 7: KIDDO-‐artikel ‘Doosjes, daar zit muziek in’ 

Bijlage 8: KIDDO-‐artikel ‘Gezocht: zeer jonge M/V voor allerhande klusjes’

Zig-‐Zag Knuffelboom 2010 - VBJK

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?