Kinderopvang in Nederland. Organisatie en financiering. - AIAS

van twee- tot vierjarigen plaatsvindt in speelzalen, opdat ze kontakt met leeftijdsgenootjes
kunnen leggen. Centraal thema in deze discussies is of kinderopvang er is
voor de kinderen of voor de moeders. De VVAO, die met de oprichting van peuterspeelzalen
beide doelen nastreeft, merkt al snel dat ze bij subsidieverzoeken aan de
gemeente meer succes heeft met het argument dat ze speelzalen wil oprichten voor
kinderen dan met het argument dat het goed is voor de moeders.
De overheid houdt zich in de jaren zestig verre van kinderopvang. Via de gemeenten
financiert ze de kinderdagverblijven uit de Armenwet, die vanaf 1965 wordt vervangen
door de Algemene Bijstandswet. De kinderdagverblijven worden verder gefinancierd
uit ouderbijdragen en liefdadigheidsacties. Deze acties worden in de jaren zestig steeds
vaker als ouderwets beschouwd en ze vervallen langzamerhand als financieringsbron.
Over al die particuliere initiatieven om speelzalen en crèches op te richten, laat de overheid
zich niet uit. Wel subsidieert ze vanaf 1967 het landelijk bureau van de Centrale
Vereniging voor Kinderdagverblijven en vanaf 1969 de genoemde 'proefkreche' in Amsterdam.
Ondanks hun verschillende invalshoeken verenigen de kinderdagverblijven en
de peuterspeelzalen zich in 1970 in de Werkgemeenschap Kindercentra in Nederland
(WKN), die ondermeer adviezen uitbrengt aan de overheid.
2 De jaren zeventig, crèche-acties en groei peuterspeelzalen
Op het keerpunt van de jaren zestig en zeventig zorgen feministische vrouwenorganisaties
voor een keerpunt in de publieke aandacht voor kinderopvang, zo blijkt bij Van
Rijswijk-Clerkx (1981). Begin 1970 presenteert Dolle Mina zich met een openluchtcrèche
en een maand later is er een heuse 'crèche-oproer' in Amsterdam naar aanleiding
van de inperking van de toelatingseisen voor kinderdagverblijven. Vrouwenorganisaties
organiseren aan het eind van dat jaar enkele actiedagen, waarin veel aandacht is voor
kinderopvang. Het weekblad Margriet ondersteunt de actie met een reeks artikelen en
ook de overige pers is zeer geïnteresseerd. De boodschap is duidelijk: er moet goede
kinderopvang komen om moeders in staat te stellen buitenshuis te werken. Het
ontbreken van opvangvoorzieningen en de hoge kosten, die verbonden zijn aan
individuele oplossingen, zijn volgens de feministische organisaties de reden dat vele
gehuwde vrouwen niet op de arbeidsmarkt blijven. Zij denken daarbij sterk in termen
van voltijdbanen en dus van hele-dagopvang. Deeltijdarbeid komt dan nog nauwelijks
voor en pas later zal blijken dat veruit de meeste moeders met jonge kinderen een
deeltijdbaan hebben en dat ze dus vooral deeltijdse opvang wensen.
Echter, de tijd blijkt nog niet rijp te zijn voor zulke opvattingen over het buitenshuis
werken van moeders met jonge kinderen, want in de jaren hierna verschuift de aandacht
in de discussies weer van de behoeften van moeders naar de behoeften van kinderen. In
14