Kinderopvang in Nederland. Organisatie en financiering. - AIAS

Hoofdstuk 2
Geschiedenis van de kinderopvang
Kea Tijdens en José Houweling
'Volksherstel is gezinsherstel'. Met deze leus ondersteunt de overheid na de tweede
Wereld Oorlog het gezinsideaal van de voltijdse huisvrouw en de kostwinnende man.
Dit is een betrekkelijk adequaat ideaal gezien de omstandigheden. Immers, de naoorlogse
geboortegolf, de slechte huisvesting, het tekort aan essentiële artikelen en de
gebrekkige voorzieningen betekenen voor gehuwde vrouwen dat zij veel tijd moeten
besteden aan hun gezin en hun huishouden. Bovendien is er vrijwel geen werk voor
vrouwen, want de werkgelegenheid in deze wederopbouwperiode is vooral te vinden in
de industrie en de bouw, dus in sectoren met weinig vrouwenarbeid. Het gezinsideaal
wordt in 1947 verwezenlijkt door de mannenlonen niet meer, zoals tot dan toe, te baseren
op individuele prestatie maar op gezinsbehoefte (Tegelaar 1972). Gehuwde mannen
worden kostwinner, gehuwde vrouwen worden huisvrouw. Het 'werken-trouwenstoppen'
model is dominant: vrouwen werken tot ze trouwen en stoppen dan met hun
betaalde arbeid.
Het gezinsideaal houdt ook in dat moeders altijd thuis horen te zijn om hun kinderen
op te vangen en te verzorgen. In feite is er een 'aanwezigheidsplicht' (Moree 1992).
Kinderopvang, zoals wij dat nu kennen, komt in de jaren vijftig dan ook niet voor. Er
zijn wel kinderdagverblijven, maar deze zijn nadrukkelijk bedoeld voor moeders die
overdag niet in staat zijn voor hun kinderen te zorgen, bijvoorbeeld omdat ze 'uit
werken' moeten of omdat ze in een 'achterstandssituatie' verkeren. In Nederland zijn er
enkele tientallen van zulke kinderdagverblijven, die ook wel bewaarplaatsen worden
genoemd. Ze worden deels gefinancierd uit de Armenwet, deels door liefdadigheid en
deels uit bijdragen van ouders, meestal moeders.
In de jaren zestig treden voor het eerst spanningen op in dit maatschappelijk verzorgingsarrangement.
Wat er precies gebeurt wordt in dit hoofdstuk beschreven. Achtereenvolgens
komen de ontwikkelingen in de jaren zestig, in de jaren zeventig en in de
jaren tachtig aan de orde. In het volgende hoofdstuk zullen we de ontwikkelingen in de
jaren negentig bespreken.
11