Toolbox deontologie bij de politiediensten.pdf - Algemene Directie ...

DEEL III INTEGRITEITSBELEID BINNEN DE GEÏNTEGREERDE
POLITIE: DE CONTEXT
1. BESCHRIJVING CONTEXT GEÏNTEGREERDE POLITIE
In de decennia voor de politiehervorming kenmerkte het Belgische politiewezen zich in sterke
mate door de historisch gegroeide, maar problematische verhouding tussen de gemeentepolitie,
Rijkswacht en gerechtelijke politie, die zich op het terrein concretiseerde door tal van problemen.
Elke beleidsmaatregel die daaraan trachtte te verhelpen, werd begrepen in relatie tot de
onderlinge machtsverhoudingen tussen de betreffende politiediensten (Pyl en Liners, 2007).
Tot in de eerste helft van de jaren ’80 bestond het politielandschap in België uit de
gemeentepolitie, gerechtelijke politie en de Rijkswacht. In het politiebeleid werd een traditioneel
politiemodel met een focus op ‘crime fighting’ centraal gesteld. Hoewel het politielandschap in dit
decennium met meerdere gewelddadige gebeurtenissen te maken kreeg (o.a. bomaanslagen
CCC en roofovervallen Bende Van Nijvel), werd het politiestelsel niet gedestabiliseerd, maar kon
het zijn positie versterken en de ‘law and order’ benadering rechtvaardigen (Van Outrive, e.a.,
1992).
In de tweede helft van de jaren ’80 brachten een aantal gebeurtenissen (gewelddadige
onderdrukking mijnstakingen in ’86-’87 door de Rijkswacht, arrestatie van verscheidene
rijkswachters, verdenking betrokkenheid van deze rijkswachters bij de Bende van Nijvel en
andere criminele activiteiten) het vertrouwen in de verschillende politiediensten en het geloof in
hun integriteit aan het wankelen. De verkiezingen van december 1987 brachten de socialisten na
zes jaar oppositie weer aan de macht. Zij deden heel wat beleidsvoorstellen, die finaal de
convergentie van de drie politiediensten zouden vergemakkelijken: demilitarisering van de
Rijkswacht, maatregelen om de parlementaire controle op politie- en inlichtingendiensten te
verscherpen, etc. (Van Outrive e.a., 1992). De onderzoekscommissie ‘Bende van Nijvel’ werd, na
twee jaar eerder voorgesteld te zijn, geïnstalleerd. Deze commissie stelde vast dat de onderlinge
relaties tussen de verschillende politiediensten, maar ook de relaties met justitie aanleiding gaven
tot conflicten en wantrouwen. Dit leidde tot het gebruik van methoden die balanceerden op de
rand van het wettelijke of die zelfs die grens overschreden door een gemis van regelgeving rond
deze methodes (Goossens, 2001).
De bevindingen van deze commissie, maar ook de initiatieven van de toenmalige Minister van
Binnenlandse Zaken, leidden tot de regeringsmededeling van 5 juni 1990 betreffende de
ontwikkeling van een programma inzake ordehandhaving veiligheid van de burgers en
beteugeling van misdrijven, beter gekend als het Pinksterplan, dat een ambitieuze lijst van
64