Toolbox deontologie bij de politiediensten.pdf - Algemene Directie ...

en laatste stap wordt een keuze gemaakt tussen deze alternatieven. In deze laatste fase is het
proces niet meer lineair. Nu gaat het om een parallelle afweging tussen de verschillende
alternatieven: een complexe evenwichtsoefening waarbij voor elk van de alternatieven heel wat
overwegingen in rekening worden gebracht. Geïnspireerd door Cooper proberen we deze
evenwichtsoefening wat te analyseren. In essentie overweegt men, voor elk alternatief, drie
zaken.
Allereerst wordt voor elk alternatief gespecificeerd hoeveel relatief belang het hecht aan elk van
de waarden die opgesomd waren in stap 2. Dit is natuurlijk het makkelijkst voor de twee meest
evidente en uitgesproken oplossingen. Als je bijvoorbeeld beslist om te melden aan de overste,
dan geef je grote prioriteit aan “loyauteit t.o.v. de chef”, terwijl je “loyauteit ten opzichte van de
collega” op de achtergrond schuift. Bij creatievere tussenoplossingen is de oefening moeilijker
omdat het relatieve belang van de waarden subtieler is en omdat het dan vaak afhangt van hoe
men de waarden definieert. Het komt er vooral op aan om een beeld te hebben van wat de
morele kosten (i.e. welke waarden worden geschonden?) zijn bij elk alternatief en of men, in het
besef dat morele kosten per definitie onvermijdelijk zijn in een ethisch dilemma, in staat is met
deze kosten te leven.
Voor elk van de alternatieven gaat men vervolgens na welke redenen de keuze voor dat
alternatief het meest ondersteunen. Ook hiervoor kan morele verbeelding erg nuttig zijn. Cooper
adviseert om zich zo levendig mogelijk voor te stellen dat men het alternatief moet verantwoorden
aan een relevant publiek: het management van de organisatie, politieke verantwoordelijken, een
tuchtcommissie, een parlementaire onderzoekscommissie, etc. Deze oefening is erg nuttig omdat
ze helpt om een onderscheid te maken tussen drogredenen die je jezelf voorhoudt om je in te
dekken en echte redenen die ook de test van een publieke beoordeling kunnen weerstaan. In
tegenstelling tot stap 4 gaat het bij deze oefening niet om een projectie naar de toekomst. Het
doet er m.a.w. niet toe of je jezelf ook effectief ooit zal moeten verantwoorden.
Tot slot probeert men hier na te gaan of een alternatief overeenkomt met het morele zelfbeeld,
door zich op voorhand voor te stellen welke gevoelens zich zouden manifesteren bij een bepaald
alternatief: schuldgevoel, wroeging, schaamte, trots, voldoening, etc. Een erg goede oefening
hiervoor is om zich, opnieuw zo levendig mogelijk, voor te stellen hoe men zich zou voelen als de
genomen beslissing op de voorpagina van alle kranten zou staan.
Door op die manier respectievelijk de waarden, de redenen en de emoties bij elk van de
alternatieve scenario’s op te sommen en tegenover elkaar af te wegen komt men uiteindelijk tot
een beslissing. Uiteraard ligt de nadruk bij de dilemmatraining op het proces, niet op vinden van
dé ultieme oplossing. Toch is het belangrijk om minstens bij enkele van de besproken casussen
232