Toolbox deontologie bij de politiediensten.pdf - Algemene Directie ...

Deontologie
Deontologie behelst “het geheel van gedragsregels, normen en waarden welke binnen een
bepaalde groep onder de leden leven” (Peeters, 2004). Deontologie spitst zich aldus toe op de
leden van een groep, waaronder een beroepsgroep, terwijl ethiek zich richt op alle individuen in
de samenleving (Luyten, 2006). Van alle leden van een beroepsgroep wordt verwacht dat zij zich
aan de regels conformeren. Hierbij wordt het gedrag getoetst aan een plichtenleer, beroepscode
of aan een casuïstiek voor de uitoefening van een bepaald beroep (Vos en Beentjes, 2004). Het
begrip deontologie heeft een eerder juridische connotatie, in tegenstelling tot ethiek of integriteit
die een meer filosofische connotatie hebben. In de betekenis van professionele deontologie wordt
het begrip internationaal gezien minder gebruikt dan ethiek en integriteit. In Nederland en
Angelsaksische landen gebruikt men vooral deze laatste twee begrippen.
Integriteit
Integriteit wordt in heel wat definities beschouwd als de afwezigheid van corruptie, fraude en
andere vormen van illegaal gedrag. Daarnaast definiëren diverse definities integriteit aan de hand
van concrete waarden (Maesschalck, 2005). In deze context moet het begrip integriteit echter
ruimer opgevat worden. Het is afgeleid van het Latijnse woord ‘intangere’, dat letterlijk ‘niet
aanraken’ betekent. Het verwijst aldus naar iets dat of iemand die onbesmet, ongekreukt of
ongeschonden is (Maesschalck, 2005). Heel algemeen betekent integer “in overeenstemming
met de geldende waarden en normen en de daarmee samenhangende regels” (van den Heuvel
en Huberts, 2003: 19). Integer handelen is het toepassen van algemene, ethisch geladen
waarden, normen en regels, zowel geschreven als ongeschreven, in de dagelijkse praktijk
(Maesschalck, 2005; Vos en Beentjes, 2004). Politionele integriteit, of integriteit toegespitst op de
politie, verwijst dan naar de uitoefening van de politiefunctie in overeenstemming met de
daarvoor geldende morele waarden en normen en de daarmee samenhangende (spel)regels
(Huberts en Naeyé, 2005). De gehanteerde definitie is ruim en de invulling is
organisatieafhankelijk. Deze brede benadering van integriteit wordt voornamelijk gehanteerd in
de Scandinavische en Angelsaksische landen.
Integriteit richt zich aldus op waarden en het streven naar het betere. Enkele kenmerken van
integriteit verdienen verdere uitdieping.
• Integriteit gaat verder dan het simpelweg naleven van regels (Lamboo, 2005). Juist waar
die regels ontbreken of onhelder zijn, komt het erop aan dat politiemensen in staat zijn
om te oordelen en te handelen conform de van kracht zijnde waarden en normen met
een hoge mate van verantwoordelijkheid, discretionaire ruimte en een visie over
politioneel handelen en de maatschappelijke gevolgen daarvan (Pyl, 2002c).
22