Toolbox deontologie bij de politiediensten.pdf - Algemene Directie ...

instantie of persoon. Mengvormen zijn ook hier mogelijk (Maesschalck en Ornelis,
2003).
Bij de uitwerking van deze rapporteringsstructuur houdt men best steeds voor ogen dat het de
bedoeling is van de regeling om de mogelijkheid te bieden onregelmatigheden te rapporteren,
zodat de organisatie het probleem kan oplossen zonder dat het een publiek schandaal moet
worden. De regeling dient dus eerder als managementinstrument ter verbetering van het
overheidsfunctioneren, dan als een zware, formeel-juridische rapporteringsprocedure. De nadruk
ligt op de efficiënte en flexibele afhandeling van de klacht en de zoektocht naar een oplossing.
Vandaar ook dat het aangewezen is om verschillende rapporteringskanalen te voorzien.
Ten tweede voorziet een klokkenluidersregeling ook in een bescherming tegen represailles.
Represailles tegen klokkenluiders kunnen van velerlei aard zijn, gaande van nauwere supervisie
op de uitvoering van het werk, minder interessant of zwaarder werk tot gedwongen ontslag (of
‘gedwongen vrijwillig’ ontslag) én machtaanwending om zo te verhinderen dat de klokkenluider
elders een gelijkaardige functie kan uitoefenen.
Het is niet eenvoudig om represailles te voorkomen. De meer ernstige represailles zijn goed
observeerbaar en kunnen in die zin vrij effectief voorkomen worden door een juridische
bescherming. Daarbij is het wel aangewezen dat de bewijslast bij de overheid en niet bij de
klokkenluider ligt (Maesschalck en Ornelis, 2003). Moeilijker is het om subtielere represailles en
pesterijen te voorkomen, al biedt de recente bescherming in het kader van de wet ter
bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk 263 hier al
enige soelaas. Dit zal nog versterkt worden als deze wordt gecombineerd met een bescherming
in het kader van een klokkenluidersregeling.
De meest effectieve manier om represailles te voorkomen is natuurlijk door een
cultuurverandering. Als bona fide klokkenluiders in de organisatie ook als dusdanig gezien
worden en gewaardeerd worden voor hun engagement ten aanzien van het algemeen belang,
zullen represailles veel minder aanvaard worden en zal de sociale controle als een effectieve rem
de kans op represailles verminderen. Een dergelijke cultuurverandering bereiken, is geen
sinecure, maar ook niet onmogelijk. Wet- en regelgeving ter bescherming van klokkenluiders zijn
een eerste belangrijke stap, aangezien ze het signaal geven dat de administratieve en de
politieke top klokkenluiders hoog inschatten en gebruik willen maken van hun informatie. De
tweede stap bestaat erin de klokkenluidersregeling in te bedden in een globaal integriteitsbeleid.
Vooral de stimulerende instrumenten creëren een cultuur waarin open over integriteitsproblemen
kan worden gepraat, en dus ook over de problemen die de klokkenluider wou aanklagen en over
de represailles die hij of zij sindsdien misschien heeft ondervonden.
263
Wet 11 juni 2002 betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk,
B.S. 22 juni 2002.
176