Psychische Klachten (PDF) - UMC Utrecht
Psychische Klachten (PDF) - UMC Utrecht
Psychische Klachten (PDF) - UMC Utrecht
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Psychische</strong> <strong>Klachten</strong><br />
Informatie voor werknemers en leidinggevenden<br />
Ik
en overspannen...<br />
ik ben even de w<br />
Ik ben depressief...<br />
ik heb het helemaal gehad...<br />
ik ben even de weg kwijt<br />
mijn batterij moet opgeladen worden<br />
Ik zie het niet meer zitten...<br />
Ik ben overspannen<br />
mijn batterij moet opgeladen worden<br />
ik heb het helemaal gehad<br />
Ik ben depressief<br />
Ik ben depressief<br />
ik ben even de weg kwijt..<br />
Ik zie het niet meer zitten! Ik be<br />
overspan<br />
Ik ben depressief...<br />
Ik ben<br />
ik ben even de weg kwijt..<br />
mijn batterij moet opgeladen worden
Inhoudsopgave<br />
• Inleiding<br />
Informatie voor de werknemer<br />
• Belasting<br />
• Belastbaarheid<br />
• Overbelasting<br />
• Verschijnselen<br />
• Wat kunt u zelf doen<br />
• Welke rol speelt het werk<br />
• Wat kunt u van de bedrijfsarts en/of bedrijfsmaatschappelijk<br />
werkende verwachten<br />
• Wat kunt u van uw behandelaar verwachten<br />
Informatie voor leidinggevenden<br />
• Wat betekent de richtlijn psychische klachten voor<br />
de leidinggevenden<br />
• Preventie<br />
• Verzuimbegeleiding<br />
• Communicatie<br />
Ik ben overspannen...<br />
Ik ben depre<br />
ik heb het helemaal g<br />
ik ben even de weg kwijt<br />
mijn batterij moet opg<br />
Ik zie het niet meer zitten...
Inleiding<br />
De richtlijn is opgesteld met het doel om werkende mensen<br />
met psychische klachten optimaal te begeleiden. Deze begeleiding<br />
is noodzakelijk om te voorkomen dat de klachten<br />
leiden tot langdurige arbeidsongeschiktheid.<br />
Aan de richtlijn is veel onderzoek vooraf gegaan; hij is beoordeeld<br />
door huisartsen, psychologen en andere deskundigen.<br />
De bedrijfsartsen en bedrijfsmaatschappelijk werkenden die<br />
deze richtlijn toepassen, zijn daarvoor speciaal getraind.<br />
Door het toepassen van de richtlijn geven zij de best mogelijke<br />
begeleiding.<br />
Deze folder gaat over psychische klachten bij werkende<br />
mensen. Hij beschrijft belasting, belastbaarheid, overbelasting<br />
en over de begeleiding die u kunt verwachten bij (dreigende)<br />
uitval. Hij is bedoeld voor werknemers en leidinggevenden en<br />
opgesteld volgens de nieuwe landelijke richtlijn voor het<br />
handelen van de bedrijfsarts ten aanzien van werknemers<br />
met psychische klachten.<br />
e het niet meer zitten...<br />
ik heb het helemaal gehad...<br />
mijn batterij moet<br />
verspannen...<br />
opgelad<br />
Ik ben depressief...
en worden<br />
Informatie voor de werknemer<br />
Belasting<br />
Het leven stelt voortdurend bepaalde eisen aan de mens.<br />
Werk is in veel gevallen het levensgebied waar die eisen en<br />
verplichtingen het meest duidelijk geformuleerd zijn.<br />
Naast deze verplichtingen kan men nog de belasting ondervinden<br />
van levensgebeurtenissen en problemen.<br />
Voor een prettig functioneren is het nodig dat er een zeker<br />
evenwicht bestaat tussen de eisen die worden gesteld aan de<br />
ene kant en de mogelijkheden om aan die eisen te voldoen<br />
aan de andere kant. We kunnen ook spreken van belasting<br />
en belastbaarheid, omdat de eisen van het leven de mens<br />
belasten. Er is sprake van overbelasting als de belasting<br />
gedurende enige tijd groter is dan de belastbaarheid.<br />
De belasting door het leven is onder te verdelen in 3 categorieën:<br />
1 Verplichtingen<br />
Hieronder wordt alles begrepen wat iemand regelmatig<br />
moet doen. Verplichtingen jegens werk en huishouden.<br />
Maar ook zaken als vrijwilligerswerk, het volgen van een<br />
cursus, het uitvoeren van een verbouwing, het verrichten<br />
van werkzaamheden voor een vereniging of club.<br />
Verder kan men ook denken aan verplichtingen jegens<br />
familie, vrienden en buren. Het hoeft niet alleen te gaan<br />
om onaangename en/of opgelegde verplichtingen; ook<br />
een teveel aan op zich prettige verplichtingen kan resulteren<br />
in overbelasting. Overbelasting kan het gevolg zijn<br />
van een teveel aan verplichtingen.<br />
2 Levensgebeurtenissen<br />
Hierbij gaat het om gebeurtenissen die slechts één keer of
hooguit enkele malen in een mensenleven optreden.<br />
Te denken valt aan bijvoorbeeld het ernstig ziek worden<br />
van een geliefd persoon, een verhuizing, een echtscheiding<br />
of werkloos worden. Het kost extra energie om<br />
over die schok heen te komen, om de gebeurtenis te<br />
verwerken en om het evenwicht te herstellen. Niet alleen<br />
droevige gebeurtenissen maar ook blijde, geven een extra<br />
belasting. Overbelasting kan het gevolg zijn van (te veel)<br />
levensgebeurtenissen in korte tijd.<br />
3 Problemen<br />
Net als verplichtingen en levensgebeurtenissen, horen<br />
problemen bij het leven. Problemen kosten altijd extra<br />
energie, want u moet ze ofwel oplossen ofwel verdringen<br />
of omzeilen. Een mens kan allerlei problemen hebben,<br />
grote en kleine en op allerlei gebieden.<br />
Bijvoorbeeld: problemen met uzelf of met anderen,<br />
problemen met het werk of<br />
met officiële instanties,<br />
huisvestingsproblemen,<br />
financiële of maatschappelijke<br />
problemen, etc.<br />
Overbelasting kan het<br />
gevolg zijn van een teveel<br />
aan problemen.<br />
mijn batterij moet opgeladen<br />
ik heb het helemaa<br />
Ik ben overspannen...<br />
Ik<br />
Ik zie het niet meer zitten...<br />
ben depressie
worden<br />
f...<br />
Belastbaarheid<br />
Wat u aan belasting kan hebben, wordt grotendeels bepaald<br />
door uw aanleg en uw geestelijke en lichamelijke ontwikkeling.<br />
De belastbaarheid is niet voor iedereen even groot.<br />
Met het ouder worden, neemt de belastbaarheid geleidelijk af.<br />
In bepaalde levensfasen, waarbij zich in het lichaam belangrijke<br />
veranderingen voltrekken, is de belastbaarheid ook<br />
verminderd, bijvoorbeeld tijdens de puberteit, de overgang,<br />
de zwangerschap, de kraamperiode en de dagen voor de<br />
menstruatie. Een tijdelijke vermindering van de belastbaarheid<br />
kan ook het gevolg zijn van slaapgebrek, medicijngebruik,<br />
alcoholgebruik en/of ziekte. Overbelasting kan een<br />
gevolg zijn van een (tijdelijk) verminderde belastbaarheid.<br />
Overbelasting<br />
l gehad...<br />
Voor een prettig functioneren is het belangrijk dat er een<br />
zeker evenwicht bestaat tussen belasting en belastbaarheid.<br />
Kortdurende overbelasting kan geen kwaad, omdat u over<br />
reserves beschikt om dit op te vangen. Wanneer echter de<br />
overbelasting blijft aanhouden, raken de reserves uitgeput.<br />
Dan ontstaat er een situatie waarin u zowel lichamelijk als<br />
geestelijk kan instorten onder de druk van de overbelasting.<br />
De weegschaal is uit balans, uit het evenwicht.
Verschijnselen<br />
1 Verschijnselen van stress met als psychische klachten:<br />
rusteloosheid, lusteloosheid, gespannenheid, angst, slecht<br />
slapen, dromen, emotionele onstandvastigheid, prikkelbaarheid,<br />
overgevoeligheid voor geluiden en drukte en als<br />
lichamelijke klachten: hoofdpijn, duizeligheid, nekpijn,<br />
maagklachten, pijn op de borst, hartkloppingen, buikklachten,<br />
etc…<br />
Deze verschijnselen zijn op te vatten als een alarmreactie.<br />
Het lichaam waarschuwt dat er een bepaalde mate van<br />
overbelasting is ontstaan.<br />
2 Verschijnselen van lichamelijke en geestelijke uitputting:<br />
moeheid, futloosheid, grote slaapbehoefte, verlies aan<br />
initiatief, verlies aan interesse, concentratiestoornissen,<br />
geheugenstoornissen, etc…<br />
Ik ben overspannen<br />
mijn batterij moet opgeladen worden<br />
ik heb het helemaal gehad...<br />
en depressief<br />
ik ben even de weg kwijt...<br />
ie het niet meer zitten!
Wat kunt u zelf doen?<br />
• Probeer wat meer rust te nemen. Zeg verplichtingen, waaraan<br />
u zich maar enigszins kunt onttrekken, af.<br />
• Maak keuzes.<br />
• Beperk uw prive activiteiten zoveel mogelijk tot die welke<br />
u ontspanning kunnen geven, bijvoorbeeld wandelen,<br />
fietsen, zwemmen, tuinieren.<br />
• Neem geen grote klussen ter hand die al een tijdje zijn<br />
blijven liggen, maar doe kleine, overzichtelijke klusjes die<br />
u in een rustig tempo kunt verrichten.<br />
• Forceer uzelf niet in uw activiteiten. Stel geen hoge eisen<br />
aan uzelf.<br />
• Eis niet van uzelf dat u voor een bepaalde datum weer<br />
opgeknapt bent.<br />
• Heb geduld met uzelf.<br />
• Schaam u niet voor uw gevoelens en gedachten. Deze zijn<br />
onderdeel van het natuurlijke verwerkingsproces dat u<br />
doormaakt.<br />
• Accepteer dat u overbelast bent. Het is geen schande en<br />
geen teken van minderwaardigheid. Ieders belastbaarheid<br />
is beperkt.<br />
• Voel u niet schuldig over het feit dat u thans niet in staat<br />
bent uw normale taken (volledig) te vervullen. Maak van<br />
uw overspannenheid niet een nieuw probleem.<br />
• Laat uw hele situatie op u inwerken: Heb ik de laatste tijd<br />
te veel hooi op mijn vork genomen? Heb ik teveel problemen?<br />
Wat is er de laatste tijd allemaal gebeurd?<br />
• Sommige gebeurtenissen vragen pas maanden later om<br />
verwerking. Praat er regelmatig over met uw partner en/of<br />
met anderen.<br />
• Sta uzelf toe na te denken over het verleden, wat er<br />
gebeurd is en hoe het allemaal zo gelopen is.
Welke rol speelt het werk<br />
Het werk kan op diverse manieren een rol spelen in uw<br />
situatie. Allereerst kan het de oorzaak zijn van uw overbelasting.<br />
Te denken valt aan een hoge werkdruk, ruzie met<br />
baas of collega, een reorganisatie e.d.<br />
Aan de andere kant kan het ook zo<br />
zijn dat uw overbelasting in de<br />
privésituatie is ontstaan, met een<br />
dusdanige invloed op uw gezondheid<br />
dat werken voor u enige tijd<br />
niet haalbaar is.<br />
Een derde mogelijkheid is dat,<br />
ondanks een hoge belasting, het<br />
werk juist een prettige afleiding is,<br />
die uw belastbaarheid vergroot.<br />
Dit is vaak het geval als er een prettige<br />
werksfeer heerst.<br />
Denkt u eens na hoe het werk in uw situatie geplaatst kan<br />
worden. Bespreek dit vervolgens met uw leidinggevende<br />
en/of bedrijfsarts.<br />
In ieder geval is het zo dat het werk altijd een grote rol blijft<br />
spelen in uw situatie. U zult in de verzuimbegeleiding<br />
geholpen worden met het nadenken over en omgaan met uw<br />
werksituatie. U zult geholpen worden met het nemen van<br />
beslissingen omtrent het werk. Hoe onderhoudt u contact<br />
met het werk? Wanneer wilt u terug naar uw werk?<br />
Moeten zaken worden aangepast? Wilt u liever ander werk<br />
zoeken? Zowel uw leidinggevende als de bedrijfsarts en<br />
bedrijfsmaatschappelijk werkende zullen hierover met u<br />
praten en samen met u naar oplossingen zoeken.
Wat kunt u van een bedrijfsarts en<br />
bedrijfsmaatschappelijk werkende<br />
verwachten<br />
Meestal zal het zo zijn dat u zich ziek meldt en dat u vervolgens<br />
van de bedrijfsarts een uitnodiging krijgt voor het<br />
spreekuur. U kunt echter ook, voordat u zich ziek heeft<br />
gemeld, bij stressklachten zelf een afspraak maken bij de<br />
bedrijfsarts of de bedrijfsmaatschappelijk werkende.<br />
Wat kunt u verwachten op het spreekuur?<br />
In eerste instantie krijgt u vragen over uw klachten. Waarom<br />
heeft u zich ziek gemeld, hoe lang bestaan de klachten al,<br />
wat zijn de oorzaken en wat heeft u er zelf al aan proberen te<br />
doen. Dit kan uitsluitend mondeling zijn, maar het kan ook<br />
voorkomen dat u gevraagd wordt om één of meer korte vragenlijstjes<br />
in te vullen. Als eenmaal het probleem duidelijk is,<br />
zult u van de bedrijfsarts of de bedrijfsmaatschappelijk werkende<br />
een toelichting krijgen op de verdere gang van zaken.<br />
Het is gebleken dat mensen met psychische klachten in een<br />
zo vroeg mogelijk stadium geholpen moeten worden bij het<br />
overwinnen van de problemen om een langdurige arbeidsongeschiktheid<br />
te voorkomen. U kunt dus op korte termijn<br />
een vervolgafspraak verwachten. Verder krijgt u in de loop<br />
van het traject verschillende opdrachten mee naar huis die u<br />
kunnen helpen om weer greep te krijgen op uw situatie.<br />
Het werk zal al snel weer een onderwerp van gesprek worden.<br />
Zodra u door de eerste, moeilijke fase heen bent, zult u merken<br />
dat u weer in staat bent na te denken over (eventueel<br />
gefaseerde) werkhervatting. Door middel van gerichte<br />
opdrachten krijgt u inzicht in factoren die een probleem voor<br />
u vormen. In overleg met bedrijfsarts, bedrijfsmaatschappelijk
werkende en uw leidinggevende kunnen deze factoren<br />
worden aangepakt. Ook zal het voorkomen dat u met<br />
ondersteuning de problemen zelf kunt aanpakken.<br />
De bedrijfsarts zal via spreekuurberichten aan uw leidinggevende<br />
aangeven in welke fase u verkeert en welk einddoel<br />
verwacht wordt. Aan de hand van deze berichtgeving kan de<br />
leidinggevende gericht contact met u onderhouden en al in<br />
een zo vroeg mogelijk stadium eventuele knelpunten<br />
bespreekbaar maken.<br />
Terugvalpreventie<br />
Ik ben overspannen<br />
Ik ben depressief<br />
Aan het eind van het traject zal worden<br />
besproken hoe u in de toekomst herhaling<br />
kunt voorkomen. U zult leren<br />
signalen bij uzelf te herkennen die<br />
wijzen op een dreigende overbelasting.<br />
Ook op het werk zal worden gekeken of<br />
bepaalde zaken veranderd moeten<br />
worden, om de kans op herhaling te<br />
verkleinen.<br />
mijn batterij moet opgeladen worden<br />
ik heb het helemaal geh<br />
ik ben even de weg kwijt...<br />
k zie het niet meer zitten!
ad...<br />
Wat kunt u van de behandelaar<br />
verwachten<br />
Huisarts<br />
Als medicijnen noodzakelijk zijn voor uw herstel, kunt u<br />
hiervoor terecht bij uw huisarts. Ook als de problemen voornamelijk<br />
in de privésfeer liggen of in het verleden hun oorzaak<br />
vinden, is een bezoek aan de huisarts belangrijk. Als de<br />
oorzaak in het werk ligt, zal de bedrijfsarts of de bedrijfsmaatschappelijk<br />
werkende de rol op zich nemen van begeleider<br />
van u als werknemer (of medewerker).<br />
De rol van begeleider houdt ook in dat wordt gekeken of alle<br />
inspanningen van u, van uw leidinggevende en van de huisarts<br />
hetzelfde doel nastreven, namelijk: herstel en terugkeer<br />
in het arbeidsproces.<br />
Toestemming<br />
De bedrijfsarts zal uw toestemming vragen om met de huisarts<br />
te overleggen, met als doel te voorkomen dat u tegenstrijdige<br />
adviezen krijgt.<br />
Verwijzen<br />
De bedrijfsarts kan u verwijzen naar uw huisarts en/of naar<br />
de bedrijfsmaatschappelijk werkende.<br />
De bedrijfsmaatschappelijk werkende kan indien nodig<br />
verwijzen naar een psychologisch adviesbureau voor nader<br />
diagnostisch onderzoek en advies. Het advies kan bijvoorbeeld<br />
bestaan uit een behandelvoorstel en/of uit een aanpassing<br />
op het werk.
Informatie voor leidinggevenden,<br />
personeels- en organisatieadviseurs<br />
en andere betrokkenen<br />
Wat betekent de richtlijn <strong>Psychische</strong> <strong>Klachten</strong> voor leidinggevenden<br />
De richtlijn <strong>Psychische</strong> <strong>Klachten</strong> stelt dat de bedrijfsarts,<br />
samen met de werknemer, een begeleidingsplan maakt. Een<br />
dergelijk plan bestaat uit een drietal fasen, die gedurende een<br />
bepaald tijdspad doorlopen moeten worden. Middels taken<br />
en opdrachten werkt de werknemer zo gericht aan het herstel.<br />
Pas als de taken behorende bij een bepaalde fase zijn volbracht,<br />
kan de werknemer door naar de volgende. Voor iedere<br />
fase staat in de richtlijn een gemiddelde tijdsperiode<br />
genoemd. Hoewel individuele verschillen mogelijk zijn,<br />
geven de genoemde periodes een indruk over de duur en het<br />
te verwachten verloop. De taak van de bedrijfsarts is om de<br />
werknemer tijdens dit proces te begeleiden en om het tijdspad<br />
te bewaken.<br />
De bedrijfsarts zal via spreekuurberichten aangeven in welke<br />
fase betrokkene verkeert en welk einddoel verwacht wordt.<br />
Aan de hand van deze berichtgeving kan de leidinggevende<br />
gericht contact onderhouden met de betrokkene en al in een<br />
zo vroeg mogelijk stadium eventuele knelpunten bespreekbaar<br />
maken.<br />
Samenvattend zijn bij overspanning de volgende fasen te onderscheiden:<br />
1 De crisisfase, waarin gewerkt wordt aan begrip en acceptatie,<br />
rust en ontspanning. Duur: 3 weken.<br />
2 De fase van probleem- en oplossingsinventarisatie,<br />
waarbij de problemen en de oplossingsrichtingen in kaart<br />
worden gebracht. Duur: 6 weken.
3 De fase van hervatten van het normale leven,<br />
waarin alle aspecten van het 'normale' leven worden<br />
hervat. Duur: 9-12 weken.<br />
Preventie en de rol van de leidinggevende<br />
Het succes van een organisatie hangt nauw<br />
samen met het functioneren van de werknemer.<br />
De leidinggevende heeft er dus alle<br />
belang bij te investeren in de inzetbaarheid<br />
van zijn werknemers. In een actief preventief<br />
beleid staan het bevorderen van de<br />
gezondheid en inzetbaarheid van werknemers<br />
en het verbeteren van de arbeidsomstandigheden<br />
centraal. Wees als leidinggevende<br />
alert op signalen die kunnen duiden op dreigende<br />
overbelasting zoals:<br />
• frequent verzuim<br />
• het werk niet af kunnen krijgen<br />
• als hoog ervaren werkdruk<br />
• opbouw van een stuwmeer aan vakantiedagen<br />
• personen met een perfectionistische inslag<br />
• personen die geen nee durven zeggen<br />
Probeer voor zoveel mogelijk afwisseling in het werk te zorgen.<br />
Geef de werknemer de mogelijkheid om het werk zoveel<br />
mogelijk zelf in te delen en geef voldoende support.<br />
Waarborg een regelmatig contact tussen werknemer en leidinggevende,<br />
bijvoorbeeld d.m.v. jaargesprekken en tussentijdse<br />
evaluatiegesprekken. Dergelijke gesprekken kunnen<br />
aanwijzingen geven voor het bestaan van stressfactoren.<br />
In deze contacten moet de leidinggevende zich richten op<br />
factoren in het werk en de mogelijkheid bieden voor aanpassingen<br />
in de werksituatie.<br />
De leidinggevende is de belangrijkste persoon om een situatie
te creëren waarin het voor de werknemer makkelijk is om<br />
terug te keren in zijn werk. Er moet een zodanig werkklimaat<br />
ontstaan, dat iedere individuele werknemer zich gemotiveerd<br />
en uitgedaagd voelt om het beste van zichzelf te geven.<br />
Het kan daarom van belang zijn te weten hoe het met het werkklimaat<br />
gesteld is en of er verbeteringen mogelijk zijn.<br />
Aanpak <strong>Psychische</strong> Belasting en de digitale versie daarvan biedt<br />
de leidinggevende een handvat om met de medewerkers stapsgewijs<br />
de oorzaken van psychische belasting in kaart te brengen.<br />
De oorzaken kunnen op afdelingsniveau, teamniveau of<br />
individueel niveau liggen. Op grond van de diagnose kunnen<br />
vervolgens met elkaar passende interventies worden gekozen.<br />
Op deze manier worden de knelpunten structureel aangepakt.<br />
Informatie over het werkboek is te verkrijgen via de Personeelsconsulenten,<br />
de Arbodienst en de intranetsite van het ziekenhuis.<br />
Verzuimbegeleiding<br />
Ondanks alle maatregelen die u als leidinggevende getroffen<br />
heeft om uitval te voorkomen, valt het niet uit te sluiten dat<br />
een werknemer ten gevolge van psychische klachten kortere<br />
of langere tijd verzuimt. De werkgever heeft regels opgesteld<br />
voor ziekteverzuim en verzuimbegeleiding. De belangrijkste<br />
persoon in de verzuimbegeleiding is meestal de directe chef.<br />
Een zo spoedig mogelijke werkhervatting is zeer belangrijk.<br />
Uit onderzoek blijkt dat, naarmate de periode van arbeidsuitval<br />
langer duurt, de kans op blijvende arbeidsongeschiktheid<br />
groter wordt. De eerste 6 weken zijn in de verzuimbegeleiding erg<br />
belangrijk. Tijdens deze weken moet er alles aan worden<br />
gedaan om de zieke werknemer zo spoedig mogelijk, gezond<br />
en wel, terug te krijgen op het werk en om de oorzaken van<br />
de uitval, voor zover mogelijk, weg te nemen.<br />
Ik
Communicatie<br />
Sociaal medisch overleg<br />
In het sociaal medisch overleg (smo, soms smt genoemd)<br />
bespreekt de leidinggevende met de bedrijfsarts, de bedrijfsmaatschappelijke<br />
werkende en met de personeelsadviseur en<br />
eventueel andere betrokkenen de voortgang van het herstel<br />
en hervattingsproces. Naast informatie over de duur van de<br />
ziekte, over de mate van arbeidsongeschiktheid en over de<br />
relatie van ziekte met het werk, vindt overleg plaatst over de<br />
manier waarop de reïntegratie het beste gestalte kan krijgen.<br />
Ik ben overspannen<br />
mijn batterij moet opgeladen worden<br />
ik heb het helemaal gehad...<br />
ben depressief<br />
ik ben even de weg kwijt...
Ik ben overspannen...<br />
eg kwijt<br />
d...<br />
...<br />
en depressief<br />
n...<br />
..<br />
Ik ben depressief...<br />
ik heb het helemaal gehad...<br />
ik ben even de weg kwijt<br />
mijn batterij moet opgeladen worden<br />
Ik zie het niet meer zitten...<br />
Ik ben overspannen<br />
ik heb het helemaal geh<br />
Ik ben depressief<br />
Ik ben depressief<br />
ik ben even de weg kwi<br />
ik ben even de weg kwijt<br />
Ik ben overspannen...<br />
Ik ben depressief...
ad...<br />
jt...<br />
...<br />
...<br />
Samenstelling en ontwikkeling<br />
<strong>Psychische</strong> <strong>Klachten</strong> © is een uitgave van het Arboconvenant Academische Ziekenhuizen.<br />
Participanten<br />
AMC, AZG, azM, Erasmus MC, L<strong>UMC</strong>, <strong>UMC</strong> St Radboud, <strong>UMC</strong> <strong>Utrecht</strong>,<br />
VU medisch centrum, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,<br />
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, ABVAKABO FNV,<br />
AC/AFZ, CMHF, CNV Publieke Zaak, SoFoKleS.<br />
ontwerp JanssenVos communicatie