Delier (acute verwardheid) - UMC St Radboud

Delirium/delier
(acuut optredende
verwardheid)
UMC St Radboud Patiënteninformatie

In deze folder leest u wat een delirium is, welke verschijnselen van
een delirium zich kunnen voordoen, informatie over de behandeling
en tips voor patiënten en hun omgeving. Waar in deze folder ‘hij’
staat, kunt u uiteraard ook ‘zij’ lezen.
Wat is een delirium?
Bij een delirium is er sprake van verwardheid veroorzaakt door een
lichamelijke ziekte. Een delirium kan wijzen op een ernstige ziekte,
maar dat is niet noodzakelijk. Mensen op hoge leeftijd kunnen soms
al door een overvolle blaas verward raken. Bij mensen die (ernstig)
ziek zijn komt een delirium, net als koorts, regelmatig voor.
Een delirium kan verschillende oorzaken hebben zoals infecties,
ziekten aan het hart of de hersenen en/of het ondergaan van grote
operaties. Vaak is sprake van een combinatie van oorzaken. Ook
kan medicijngebruik, stress, angst, te weinig slaap of plotseling stoppen
met alcohol bijdragen aan het ontstaan van een delirium. Een
delirium komt dus ook regelmatig voor bij mensen die geen of nauwelijks
alcohol drinken. Het is een tijdelijke stoornis die soms grote
gevolgen kan hebben. Denk daarbij aan ondervoeding, immobiliteit,
vallen en een langere ziekenhuisopname.
Mensen met een delirium weten meestal zelf niet dat ze verward
zijn, maar hun omgeving des te meer. Voor de naasten is het delirium
meestal een grote schok. De verwardheid neemt over het
algemeen af als de lichamelijke toestand verbetert. De periode van
verwardheid kan variëren van enkele uren tot weken. Soms is het
mogelijk dat het herstel van het delirium niet volledig is en dat er
restverschijnselen overblijven zoals geheugen- en concentratiestoornissen.
Of iemand volledig herstelt hangt af van de ernst en de
1

ehandelbaarheid van de lichamelijke aandoening, de leeftijd en de
conditie van de patiënt.
Verschijnselen
De acute verwardheid uit zich meestal in onrust, (zoals steeds aan
lakens trekken/plukken, uit bed willen stappen, aan infusen trekken),
bewustzijnsverandering, moeite met oriënteren, niet goed kunnen
concentreren, vergeetachtigheid, taalstoornissen of uitgesproken
traag gedrag met nauwelijks een reactie op prikkels uit de omgeving.
De patiënt kan de werkelijkheid anders ervaren. Hij ziet of hoort dingen
die er niet zijn, zoals beestjes of stemmen of andere geluiden.
Voor uw familielid zijn die beestjes of geluiden echt. We noemen dit
hallucinaties. Omdat hij de controle over zichzelf en zijn omgeving
kwijt is, kan hij angstig zijn. Dit kan leiden tot achterdochtig of zelfs
agressief gedrag.
De verschillende verschijnselen van een delirium komen niet bij
iedereen voor. Ze kunnen per persoon, in ernst en ook per dag (en
zelfs over de dag verspreid) verschillen. Meestal is de verwardheid
in de avond en nacht erger.
Een delirium is een vervelende ervaring voor zowel de patiënt als
zijn naasten. Het is daarom belangrijk om het risico op een delirium
te onderkennen en maatregelen te nemen om een delirium te voorkomen.
In het UMC St Radboud screenen wij dagelijks onze patiënten op
symptomen van delirium en patiënten worden indien nodig behandeld.
2
Behandeling
• De arts probeert zo snel mogelijk de oorzaak van het delirium
vast te stellen en deze te behandelen.
• De verpleging past de benadering van de patiënt aan door meer
structuur te geven en gerust te stellen. Dit gebeurt met behulp
van oriëntatiepunten zoals een kalender, een klok en vertrouwde
spullen van thuis en door het opstellen van een dagprogramma.
Op sommige afdelingen zijn vrijwilligers werkzaam die hierbij
ondersteunen.
• Vaak worden medicijnen voorgeschreven als iemand verward
en onrustig is en daardoor dingen doet die gevaarlijk zijn of
een goede behandeling in de weg staan. In sommige gevallen
(bijvoorbeeld als iemand zelf aan infusen, slangen of tubes trekt
en zichzelf schade kan toebrengen) kan het noodzakelijk zijn om
te fixeren (vastbinden). Dit is een maatregel die we alleen in het
uiterste geval toepassen en met u bespreken.
Soms zijn er noodsituaties waarin we dit fixeren acuut toe moeten
passen en pas op een later tijdstip met u kunnen bespreken.
Omdat uw familielid het vastgebonden zijn als onprettig kan
ervaren, proberen we dit fixeren zo kort mogelijk te laten duren.
Drie maal daags wordt beoordeeld of deze tijdelijke maatregel
nog noodzakelijk is. Om deze ingrijpende maatregel te voorkomen,
kan aan de naasten worden gevraagd om bij de patiënt
aanwezig te zijn (ook in de nacht).
• Meerdere keren per dag controleert de verpleegkundige of er
nog sprake is van een delirium.
3

Tips voor patiënten en hun naasten
• Meld als eerder sprake is geweest van een delirium.
• Wees eerlijk over het gebruik van alcohol, nicotine en slaapmedicatie.
• Zorg dat bril, contactlenzen en gehoorapparaat beschikbaar zijn
en ook worden gebruikt.
• Meld veranderingen in de gedachtegang of het gedrag van uw
naaste bij de verpleging.
• Breng enkele vertrouwde zaken van thuis mee, zoals een foto
met familieleden of huisdieren, een eigen kussen, wekker of horloge,
favoriet tijdschrift.
• Spreek duidelijk af wie het aanspreekpunt is voor de patiënt (wie
kan er gebeld worden bij onrust).
Begeleiding (naasten)
• Bezoek is erg belangrijk. Door de aanwezigheid van bekenden
kan uw naaste zich veiliger en rustiger voelen. Te veel bezoek
kan echter verwarrend en beangstigend zijn. Probeer met elkaar
en met de afdeling af te spreken wie wanneer op bezoek komt
en hoe lang (maximaal met twee personen tegelijk).
• Blijf uw naaste steeds maar weer uitleggen waar hij is, waarom
hij daar is en welke dag het is.
• Spreek rustig en in korte, duidelijke zinnen. Stel eenvoudige
vragen. Ga na of uw naaste begrepen heeft wat u heeft gezegd.
Indien dit niet lukt, blijf het niet herhalen wanneer u merkt dat uw
naaste er onrustig van wordt.
• Overleg met de verpleging of uw naaste uit bed kan om in een
stoel te zitten.
• Als uw naaste dingen ziet of hoort die er niet zijn, is het beter
wanneer u daar niet in meegaat, maar hem ook niet tegen-
4
spreekt. Probeer wel duidelijk te maken dat uw waarneming
anders is. Maak er geen strijd van. Praat over het gevoel dat uw
naaste erbij heeft of leid uw naaste af door over bestaande personen
en echte gebeurtenissen te praten.
• Vertel wanneer u weggaat wanneer u terugkomt of wie er na u
komt en schrijf dit op.
• Het kan zijn dat uw naaste zich later niet veel meer van de
opname kan herinneren. Het bijhouden van een dagboek kan
de leegte in het geheugen opvullen. U kunt enkele foto’s aan dit
dagboek toevoegen.
• Aarzel niet om eventuele vragen voor te leggen aan de verpleging.
Tot slot
Na herstel van de lichamelijke problemen herstelt het delirium zich
meestal. Het kan voorkomen dat concentratieproblemen en geheugenproblemen
(iets) langer aanhouden. Sommige patiënten herinneren
zich niets meer van het delirium als ze er van hersteld zijn.
Andere patiënten die dit wel herinneren kunnen hier allerlei reacties
op hebben, bijvoorbeeld angst voor het ziekenhuis of schuldgevoel
over hun gedrag tijdens het delirium. Slaapproblemen en somberheid
zijn andere mogelijke gevolgen van een delirium. Het is zinvol
dit bespreekbaar te maken bij uw (huis)arts of verpleegkundige.
5

Noteer uw vragen

Adres
Bezoekadres
Dagcentrum NNGR
UMC St Radboud Oost
Reinier Postlaan 4, route 913
Nijmegen
Postadres
UMC St Radboud
913 Dagcentrum NNGR
Postbus 9101
6500 HB Nijmegen
Telefoonnummer
024 - 366 50 50
06-2012-4838
© UMC St Radboud
overname van (gedeelten uit)
deze tekst is uitsluitend
mogelijk na schriftelijke
toestemming van
productgroep Communicatie
WWW.UMCN.NL