van euripides regie robert woodruff - Toneelgroep Amsterdam

van euripides regie robert woodruff

olverdeling op de achterzijde
van
euripides
regie
robert woodruff
dramaturgie
corien baart
vertaling
gerard koolschijn
scenografi e
dries verhoeven
kostuums
wojciech dziedzic
compositie
gene carl
licht
henk danner
choreografi e
saar magal
coproductie
opera studio nederland
nei
assistentie regie niels pieterse
assistentie scenografi e pascal leboucq
assistentie dramaturgie kimberly major (stage)
assistentie compositie mark harperink
muzikaal repetitoren maarten helenius, irana sisoyeva
musici bandopname jacqueline hamelink, wiek hijmans,
eduard regteren altena
hoofd techniek & productie götz schwörer
productieleiding martin taminiau
techniek arist richartz, sander van elteren (1e inspiciënten),
marc bender, valentijn berkhout, niko bovenberg, wouter
breepoel (stage), peter pieksma, pieter ploeg, pieter roodbeen
kostuumatelier farida bouhbouh, wim van vliet (coördinatie),
micheline d’hertoge (kleedster)
castingadviezen acteurs hans kemna
castingadviezen vocalisten hans nieuwenhuis
kap & grime roswitha evenwel
fotografi e jan versweyveld
grafi sch ontwerp jan versweyveld en sara van gelder
publiciteit pauline van kordelaar
druk ssp amsterdam
met dank aan danny bruinsel, stijn buiter, guy coolen, hans dowit,
winfried maczewski, renske pool, wim selles, anke teunis
a in
a
a
ul
a
ul
de oorlog en het meisje
De voorstelling duurt ca 1u45 en heeft geen pauze.

De broers Agamemnon en Menelaos trek­
ken met een omvangrijke legervloot naar
Troje om de geschaakte Helena, echtgeno­
te van Menelaos, terug te halen. De Griekse
vloot wordt opgehouden in Aulis door een
windstilte. De godin Artemis houdt een
gunstige wind tegen zolang Agamemnon
zijn eigen dochter Ifigeneia niet offert.
Onder het voorwendsel van een huwelijk
met Achilles wordt Ifigeneia naar Aulis ge­
haald. Haar moeder Klytaimestra ontdekt
het bedrog en confronteert Agamemnon
met zijn voornemen zijn eigen dochter te
vermoorden. De krijgsmacht op de achter­
grond wordt intussen ongeduldig en eist
het offer.

Atreus, koning van Mykene, was de vader
van Agamemnon en Menelaos. Hij was de
kleinzoon van Tantalos, wiens geslacht werd
vervloekt door de goden. Ifigeneia in Aulis
van Euripides beschrijft een episode uit de
beruchte geschiedenis van deze familie.
Koning Atreus werd van zijn macht beroofd
en vermoord door een zoon van zijn broer
Thyestes. De zonen van Atreus, Agamemnon
en Menelaos, vluchtten daarop naar het hof
van de Spartaanse koning Tyndareos. Deze
hielp Agamemnon weer op de troon van My­
kene en bood hem zijn dochter Klytaimestra
als vrouw aan. Agamemnon vermoordde haar
eerste echtgenoot en het pasgeboren kind
van het echtpaar. Samen kregen Agamem­
non en Klytaimestra vier kinderen: Ifigeneia,
Elektra, Chrysothemis en Orestes.
Menelaos kreeg de halfzus van Klytaimestra,
Tyndareos’ dochter Helena als bruid toege­
wezen. Dit, nadat alle vorstelijke huwelijks­
kandidaten voor de koning hadden gezworen
de rechten van haar toekomstige echtgenoot
te zullen verdedigen.
Op de bruiloft van Fthia’s koning Peleus
en de zeenimf Thetis (later de ouders van
Achilles) ontstond tussen de aanwezige
godinnen ruzie om een gouden appel die
voor de mooiste werd uitgeloofd. De keus
was aan de Trojaanse prins Paris. Hij wees
als mooiste godin Afrodite aan omdat zij hem
als beloning de mooiste vrouw van de wereld,
Helena, beloofde. Paris schaakte Menelaos’
echtgenote. Trouw aan hun eed besloten de
Griekse vorsten voor Menelaos’ rechten op te
komen en Troje aan te vallen.

euripides
485-406 v.Chr.
Euripides was de jongste van de drie grote
Griekse tragediedichters, na Sofokles en
Aischylos. Van zijn bijna honderd toneelstuk­
ken zijn er achttien overgeleverd, op één
na geschreven tijdens de Peloponnesische
regie
robert woodruff
De Amerikaanse gastregisseur Robert
Woodruff regisseerde een reeks succes­
volle ensceneringen van klassiekers waar­
onder Oidipous, Medea en Julius Caesar.
Woodruff doceert sinds 1997 regie en
Oorlog. In deze lange en bloedige oorlog
tussen de aristocratische landmacht Sparta
en de democratische zeemogendheid Athe­
ne bleef geen enkele Griekse stadstaat neu­
traal. Geschat wordt dat meer dan de helft
van de burgers is omgekomen in de periode
tussen 432 en 403 v.Chr.. Dat Euripides
geïnspireerd werd door deze niet aflatende
acteren aan Columbia University en aan de
Yale School of Drama. Van 2002 tot 2007
was hij artistiek directeur van het American
Repertory Theatre (ART) in Boston. ART
combineert een repertoiretheater van toon­
aangevende regisseurs met een opleidings­
centrum voor acteurs en theatermakers. In
2006 maakte TA samen met dit theater de
obsessie voor strijd van de Grieken, blijkt uit
de stukken die hij in die dramatische periode
schreef. Hij uitte zijn verachting voor een
samenleving van retoriek zonder waarden,
bevelhebbers zonder moed en voor de
massa die zich laat leiden door de eerzucht
van welbespraakte machtzoekers. Vlak voor
zijn dood schreef hij Ifigeneia in Aulis, waarin
voorstelling Hemel boven Berlijn. Woodruff
zoekt in zijn voorstellingen naar onverwach­
te contrasten in spel, beeld en geluid om
een geheel nieuw licht te werpen op cano­
nieke teksten. Ifigeneia in Aulis toont voor
hem vooral een ontluisterend beeld van een
samenleving in moreel verval; het afschuw­
wekkende verhaal van een vader die zijn
hij de kortzichtigheid, het egoïsme en de
noodlottige onbenulligheid van elk menselijk
streven benadrukte.
Het werk van Euripides, Sofokles en Aischy­
los is vertaald door Gerard Koolschijn. De
tragedies over Agamemnon en zijn familie
zijn verzameld in de bundel Eén familie,
acht tragedies.
eigen dochter vermoordt om een oorlog
die op dubieuze gronden gerechtvaardigd
wordt. ‘Het gaat hier niet om de wind, de
goden, of de mythologie. Het gaat hier om
politiek, om de harde realiteit van oorlog­
voering, om wat geweld met mensen doet.’

scenografie
dries verhoeven
In de scenografie van Dries Verhoeven is de
windstilte geen meteorologisch of mythisch
verschijnsel, maar een situatie van pure
stilstand, een vacuüm waarin de staat van
zijn kan worden opgemaakt. Duizenden
muziek
gene carl en
opera studio nederland
Componist Gene Carl werkt voor deze
productie samen met vocalisten van Opera
Studio Nederland. Opera Studio Nederland
soldaten wachten in het legerkamp: gefrus­
treerd, vol testosteron en vechtlust. Dit
wachtende leger is in Ifigeneia in Aulis een
stuwende kracht. Verhoeven liet zich hier­
voor inspireren door het beroemde Chinese
terracottaleger; een grote verzameling
kleipoppen die in de fantasie van de kijker
kan veranderen van kanonnenvlees in een
biedt een kleine groep zeer getalenteerde,
jonge operazangers hulp bij de eerste
stappen in de beroepspraktijk. Het koor in
Ifigeneia in Aulis bestaat uit jonge vrouwen
van het eiland Chalkis die naar Aulis zijn ge­
komen om de machtige Griekse legervloot
te aanschouwen. Deze toeristen proberen
moorddadige massa. Het steeds groter
wordende angstbeeld dat Agamemnon zich
van die massa vormt, zet hem aan tot zijn
gruwelijke daden.
Het legerkamp van Verhoeven refereert
aan de hedendaagse oorlogsindustrie.
Het tijdelijke karakter van het kamp wordt
benadrukt; zoals bij een onderzoek op de
aanvankelijk de gebeurtenissen in een my­
thologisch perspectief te plaatsen, een ver­
klaring te vinden, een houvast, maar worden
gaandeweg meegezogen in de wreedheid
van de situatie. Die ontwikkeling vormde het
uitgangspunt voor Carls composities. Dori­
sche, Frygische en Lydische melodieën en
plaats delict of in een distributiecentrum is
alles demontabel en mobiel. Als vormgever
ontwerpt Verhoeven regelmatig spraak­
makende toneelbeelden voor anderen. Als
theatermaker maakt hij ervaringstheater. Hij
won de VSCD mime prijs 2008, omdat zijn
voorstellingen ‘uiterst krachtig zijn in hun
sensitieve en vormgegeven ervaring’.
harmonieën verwijzen naar de oudheid,
de vocale partijen zijn vrijer geïnterpreteerd.
De koorteksten zijn geïnspireerd op de klank
van het klassieke Grieks. De verschillende
liederen belichamen ieder een eigen klank­
wereld en worden door instrumenten met
een meedogenloze puls voortgestuwd.

de mythe van oorlog
Myth… is simply a way of controlling,
of ordering, of giving a shape and a signifi-
cance to the immense panorama of futility
and anarchy which is contemporary history.
T.S. Eliot
De werkelijkheid is gecompliceerd. In de
cha os van het dagelijks leven bieden mythes
patronen om te kunnen bepalen wat belang­
rijk is en wat niet, wat goed is en wat slecht.
Zolang het ‘kwaad’ ons aanvalt en ons leven
binnendringt, we ons niet veilig voelen,
accepteren we alle motieven om uit te halen
naar echte en ingebeelde vijanden die onze
normen en vrijheden bedreigen. Angst is een
krachtige motor voor ons allesoverheersen­
de verlangen naar veiligheid. Gevoelens van
vervreemding en ontheemding kunnen wor­
den onderdrukt door een gezamenlijk mars
tegen de vijand die onze cultuur of de identi­
teit van de groep bedreigt. De mythe van
oorlog creëert een misleidend waanbeeld:
oorlog wordt gevoerd voor een hoger doel.
Het doel is om de gemeenschap te laten
zien dat wat heilig is wordt bedreigd. De my­
the van oorlog maakt de wereld begrijpelijk,
een zwart­wit tableau van wij en zij. Het ver­
drijft zelfkritische gedachten en genereert
een warme, familiale verbondenheid met
onze buren, onze gemeenschap, onze natie.
We buigen voor het grote doel. We zijn één.
Maar oorlog is een god, zoals de oude
Grieken wisten, en de aanbidding ervan
vraagt menselijke offers. De mythe van
oorlog geeft zin aan gewelddadig doden.
De meeste mensen accepteren oorlog
zolang het geplooid kan worden in een
geloofssysteem dat het lijden noodzakelijk
maakt voor een hoger doel. Mensen zoeken
immers niet alleen veiligheid en geluk, maar
ook betekenis. Ondanks de destructie en
de offers geeft het mensen waar zij in het
leven naar verlangen: zin, betekenis, een
reden om te leven. Oorlog is een verleidelijk
elixer; het geeft vastberadenheid en de kans
om edel te zijn, dapper, heldhaftig, nodig,
betekenisvol…
De mythe van oorlog construeert een kunst­
matige werkelijkheid. De samenleving ope­
reert onder een nieuwe morele code: de
dood van de medemens wordt geaccep­
teerd als het logische gevolg van datgene
waarvoor gevochten wordt. Oorlogen die
hun mythologie verliezen voor het grote
publiek zijn gedoemd te mislukken, want
oorlog is dan slechts wat het in werkelijkheid
is: georganiseerd geweld. Het doel dat men
wil bereiken met het omarmen van de mythe
wordt nooit bereikt. Oorlog creëert nooit de
veiligheid of de harmonie waar mensen naar
verlangen. En als de retoriek rond de oorlog
is verstomd, resten ons de heroïsche doden,
de beroofde moeders, vaders, echtgenoten
en kinderen van de gesneuvelden. Wat ge­
beurt er met degenen die de grootste offers
brachten…?
Je kunt een kind uit de oor­
log halen, maar hoe haal je
de oorlog uit een kind?
De humanitaire organisatie
War Child investeert in een vreedzame
toekomst voor kinderen die getroffen zijn
door oorlog. War Child zet creatieve en
sportieve programma’s in die gericht zijn
op het samenbrengen van kinderen die
door de oorlog uiteen gedreven zijn. Ook
leren kinderen om te gaan met hun agres­
sie en hun verleden te verwerken. TA en
War Child werken samen aan een edu­
catief programma voor jongeren rondom
Ifigeneia in Aulis.
www.warchild.nl

amsterdam stadsschouwburg (020 624 23 11) try­outs wo 8, do 9, vr 10, za 11, première
zo 12, di 14, wo 15 okt | utrecht stadsschouwburg (030 230 20 23) ma 20 okt | den haag
koninklijke schouwburg (0900 345 67 89) di 21 okt | heerlen parkstad limburg theaters
(045 571 66 07) do 23 okt* | ijmuiden stadsschouwburg velsen (0255 51 57 89) za 25 okt |
amersfoort de fl int (033 422 92 29) wo 29 okt* | goudse schouwburg (0182 51 37 50) vr 31
okt | haarlem stadsschouwburg (023 512 12 12) za 1 nov | den bosch theater aan de para-
de (0900 3372 72 33) di 4 nov* | zoetermeer stadstheater (079 342 75 65) vr 7 nov* | alkmaar
de vest (072 548 99 99) za 8 nov | gent ntgent/schouwburg (+32 92 25 01 01) wo 12*, do 13*
nov | rotterdamse schouwburg (010 411 81 10) vr 14 nov | amsterdam stadsschouwburg
08 09
het temmen van de feeks
liefde tussen beul en slachtoffer
van william shakespeare
regie ivo van hove
8 okt t/m 20 dec 08
selectie topstukken 08|09
ifi geneia in aulis première
de oorlog en het meisje
van euripides
regie robert woodruff
coproductie opera studio nederland
8 okt 08 t/m 31 jan 09
angels in america
het leven naakt
van tony kushner
regie ivo van hove
5 t/m 22 feb 09
kreten en gefl uister première
op sterven na dood
van ingmar bergman
regie ivo van hove
coproductie desingel antwerpen
18 mrt t/m 22 apr 09
tamtam
thuis in de stad
twee weken toneelgroep amsterdam
in stadsschouwburg amsterdam
1 t/m 16 mei 09
rocco en zijn broers première
een nieuw europa met oude
problemen
van luchino visconti, pasquale festa
campanile, massimo franciosa, giovanna
cecchi, enrico medioli, vasco pratolini
regie ivo van hove
productie toneelgroep amsterdam /
ruhrtriennale
1 t/m 16 mei 09
ensemble barry atsma, kitty courbois, jacob derwig, roeland fernhout, renée fokker, fred goessens,
janni goslinga, marieke heebink, fedja van huêt, hans kesting, hugo koolschijn, hadewych minis,
chris nietvelt, celia nufaar, frieda pittoors, alwin pulinckx, halina reijn, eelco smits, karina smulders,
leon voorberg | gastacteurs stef aerts (stage), johan van assche, mohammed azaay, kristof van
(020 624 23 11) di 18 t/m vr 21*, za 22, di 25 t/m vr 28* nov 08 | apeldoorn orpheus (0900 123
01 23) vr 9 jan | breda chassé theater (076 530 31 32) za 10 jan | groningen stadsschouw-
burg (050 368 03 68) ma 12, di 13 jan | tilburg schouwburg (013 543 22 20) do 15 jan |
maastricht theater aan het vrijthof (043 350 55 55) za 17 jan* | leeuwarden de harmonie
(058 233 02 33) di 20 jan | hoorn schouwburg het park (0229 29 10 00) wo 21 jan |
antwerpen desingel (+32 32 48 28 28) vr 23, za 24 jan | eindhoven parktheater (040 211
11 22) zo 25 jan* | amsterdam stadsschouwburg (020 624 23 11) di 27 jan t/m za 31 jan 09
* inleiding of nagesprek | wijzigingen voorbehouden
antonioni-project première
fi lmtrilogie over het moderne leven
van michelangelo antonioni
regie ivo van hove
coproductie holland festival
11 t/m 20 juni 09
ta-2 platform talentontwikkeling
mightysociety6 première
concept, tekst & regie eric de vroedt
powered by toneelgroep amsterdam
6 jan t/m 7 mrt 09
antigone – kreon – oidipous
première
autopsie van een familie
van sofokles
regie thibaud delpeut
productie toneelgroep amsterdam /
toneelschuur producties
27 mrt t/m11 apr 09
www.toneelgroepamsterdam.nl
info@toneelgroepamsterdam.nl
Prinsengracht 437, 1016 HM Amsterdam
t: (020) 531 84 84
subsidiënten sponsor
boven, elsie de brauw, tijn doctor, tamar van den dop, lien de graeve, marwan kenzari (stage),
wouter van oord, oscar van rompay, dennis rudge, thomas ryckewaert (stage), elise schaap (stage),
cigdem teke, rené van zinnicq bergmann e.a. musici ward deketelaere, yves goemaere,
hannes nieuwlaet, christiaan saris, mattijs vanderleen, harry de wit

ifigeneia in aulis
agamemnon roeland fernhout
menelaos tijn docter
ifigeneia karina smulders
klytaimestra chris nietvelt
achilles marwan kenzari
oude man marieke heebink
koor
ellen van beek
madieke marjon
an de ridder
rosanne van sandwijk
laila sbaiti
karin strobos
britt truyts