VISSEN ZWEMMEN WEER HEEN EN WEER - Stowa

STOWA 2012-37 Vissen zwemmen weer heen en weer
tes, van minder dan 100 Hz tot 2000 Hz. Van het oude gemaal Hoekpolder op ca. 100 m van
het nieuwe gemaal zijn ook geluidsmetingen bekend (Witteveen+Bos 2009 Monitoring van
vis migratie bij de gemalen Hoekpolder en Aalkeetbuitenpolder). Hoewel destijds geen achtergrondmetingen
werden gedaan (met het gemaal uit) lijkt het er na vergelijking van de
geluidspectra op 8 m van de instroom op dat het nieuwe gemaal meer geluid produceert in
de frequentiebandbreedte 900-1200 Hz en ongeveer evenveel in de frequentiebandbreedte
100-300 Hz.
Voor de evaluatie van de resultaten van de geluidsmetingen in de context van veiligheid en
verstoring van vis is het belangrijk een aantal punten te noemen met betrekking tot tekortkomingen
in de huidige stand van de wetenschap. Hoewel we voor veel vissoorten een goede
indicatie hebben van de bandbreedte voor gehoorgevoeligheid (meestal door onderzoek aan
verwante soorten) weten we voor geen enkele soort hoe dat zich verhoudt tot verstoringgevoeligheid.
Verder zijn niet alleen geluidsniveaus van belang voor mogelijke reacties van vissen,
maar ook bijvoorbeeld de spectrale verdeling van geluid in hoge en lage componenten. Ook
weten we inmiddels dat de temporele variatie in het geluid invloed heeft, waarbij men kan
denken aan homogene, continue geluiden of meer regelmatig of onregelmatig pulserende
geluiden. En als laatste punt is het belangrijk zich te realiseren dat geluidsmetingen van
pompen in het geluidslandschap van de cruciale periode voor vissen (bijvoorbeeld trektijd of
paaiseizoen) van belang zijn. Los van het feit dat variatie in motivatie van vissen hun verstoringgevoeligheid
waarschijnlijk aanzienlijk kan beïnvloeden, zal variatie in het min of meer
continue achtergrondlawaainiveau of het voorkomen van fluctuaties in verband met boot- en
sluisactiviteiten ook de invloed van de gemaalgeluiden op visbewegingen veranderen.
Gemaalgeluiden zouden op drie manieren invloed kunnen hebben op vis: 1) Bepaalde vissoorten
kunnen het geluid vervelend vinden en de daarmee gepaard gaande verstoring en vermijding
kan een inperking van het beschikbare habitat inhouden; 2) Het gemaalgeluid kan
ook voorkomen dat vissen te dicht in de buurt komen en door de pomp aangezogen worden;
Verjaging kan hiermee schade en mortaliteit verkleinen die het gevolg zouden zijn van passage
door de vijzel; 3) Het gemaalgeluid kan niet alleen de passage via de gevaarlijke vijzel
beïnvloeden, maar ook visverblijf en visbewegingen dusdanig veranderen dat het de passage
door een veilige sluis kan beperken.
Effecten van de eerste categorie: verstoring in de zin van beperking in het beschikbare
areaal is voor de hier geteste gemalen relatief beperkt vanwege de ondiepe wateren. De diepere
hoofdsloten of boezems hebben nog de meeste potentie voor verstoring omdat daar het
geluid over honderden meters hoorbaar kan zijn. De vraag blijft dan echter bij welke geluidsniveau
van welke karakteristieken vissen een gebied mijden en voor welke soorten dit zou
gelden.
Effecten van de tweede categorie: de evaluatie met betrekking tot gevaarvermindering door
afschrikking hangt ook sterk af van ontberende kennis over de afstotende werking van geluid
op vissen in het algemeen. Het is echter waarschijnlijk dat minder geluid, bijvoorbeeld bij het
nieuwe gemaal van de Kralingse plas ook minder effectief zal zijn in het weren van vis. Plonsgeluiden
veroorzaakt door turbulentie aan het wateroppervlak zouden echter ook wel eens
meer aantrekkingskracht kunnen hebben op bepaalde vissoorten die dit mogelijk herkennen
als een natuurlijke waterval of stroomversnelling.
175