Erfpacht en opstal - Thuisblad van Matthias E. Storme

© M.E. Storme Erpfacht en opstalrecht - 45 -
a) Ondergrondse bouwwerken
Het opstalrecht kan inderdaad ook betrekking hebben op ondergrondse gebouwen of
werken 113 . Vb. ondergrondse parking, benzine- of andere tanks e.d. onder andermans
grond.
Voor mijnbouw geldt er een aparte wetgeving.
b) Kabels en leidingen 114
Het opstalrecht kan een rol spelen om te vermijden dat kabels of leidingen (denken we bv.
aan dure glasvezelkabels) door verticale natrekking eigendom worden van de
grondeigenaar. Dit is maar van belang voor zover de kabels niet uit hun aard aan die
natrekking ontsnappen (wat het geval is indien ze roerend blijven, bv. omdat enkel de
wachtbuizen onroerend worden, niet de gemakkelijk eruit verwijderbare kabels; of indien
men zou oordelen dat de horizontale natrekking voorrang heeft op de verticale, waardoor
de kabels nagetrokken worden aan de onroerende installatie van waaruit ze vertrekken
("paddestoel-theorie"); ook is er soms een wetsbepaling die zonder verdere uitleg bepaalt
dat de operator eigenaar blijft van de kabels (bv. in de Telecommunicatiewet). Speelt de
verticale natrekking normaal wel, dan kan ze doorbroken worden door een opstalrecht toe
te kennen. Om te vermijden dat dit voor een vaste termijn wordt gevestigd van max. 50
jaar wordt het opstalrecht accessoir gemaakt aan een erfdienstbaarheid (zij het een
erfdienstbaarheid van openbaar nut, zij het een civielrechtelijke erfdienstbaarheid).
Problematisch was tot voor kort de opvatting dat geen zakelijke rechten kunnen worden
toegekend op het openbaar domein. Minstens voor het gemeentelijk openbaar domein is
intussen decretaal uitgeklaard dat dit wel kan voor zover niet kennelijk onverenigbaar met
de bestemming van het openbaar domein (art. 191 Vlaams gemeentedecreet). Er zijn
intussen een reeks richtlijnen van de Vlaamse overheid voor erfpacht- en
opstalovereenkomsten op goederen van de overheden 115 .
c) Versterking van de positie van de echtgenoot of partner niet-grondeigenaar
1° Bij gehuwden
De “afstand van natrekking” door een van de echtgenoten ten voordele van de
113 H. DE PAGE, Traité p. 579; A. VAN OEVELEN, in Oude en nieuwe rechtsfiguren, p. 54; V.
SAGAERT, "Het zakenrechtelijk statuut van nutsleidingen in het Belgische recht", TPR 2004, (1351 v.) nr. 9.
114 Zie uitvoerig V. SAGAERT, TPR 2004, 1 v.
115 Op http://binnenland.vlaanderen.be/patrimonium/erfpacht_opstal.htm, met modellen van akten.