Erfpacht en opstal - Thuisblad van Matthias E. Storme

© M.E. Storme Erpfacht en opstalrecht - 43 -
vennootschap, dan wordt de verkrijging wel als winst belast 106 . Ook wanneer het
opstalrecht bij overeenkomst vervroegd beëindigd wordt, gaat het nog steeds om een
verkrijging door natrekking 107 .
De fiscus probeert daarom soms partijen van simulatie te betichten - vaak in gevallen waar
het opstalrecht wordt toegekend aan de vennootschap van de grondeigenaar en er geen
vergoeding bedongen is. Omgekeerd zal een vergoeding overeengekomen bij vervroegde
beëindiging, terwijl er op de einddag geen vergoeding was voorzien (in afwijking van art. 6
Opstalwet), door de fiscus soms als een verkoop van het gebouw worden belast; de
rechtspraak is hierover verdeeld 108 . Het is daarom aangeraden om duidelijk te bepalen dat
de vergoedign de vervrogede beïndiging van het opstalrecht vergoedt en niet de verkrijging
van de eigendom van de opstallen als dusdanig.
Is het opstalrecht van rechtswege beëindigd (bv. door het verstrijken van de termijn), is er
geen rechtshandeling of akte nodig om zulks vast te stellen. Is er betwisting, en beslist de
rechter dat het erfpachtrecht is beëindigd, dan kan het vonnis worden gekantmeld en is ook
geen andere akte nodig 109 .
2° Verbintenisrechtelijke gevolgen van de beëindiging
a) Zelfstandig opstalrecht
Anders dan bij erfpacht heeft de opstalhouder in beginsel wel recht op vergoeding van de
door hem gedane werken, gebouwen, betimmeringen, beplantingen e.d. (art. 6 Opstalwet).
De eigenaar kan de wegname ervan niet vorderen (om zo aan vergoeding te ontsnappen). In
de praktijk wordt deze vergoeding veelal uitgesloten bij overeenkomst. De regel is immers
aanvullend 110 (tenzij er dwingende regels zijn voor de hoofdovereenkomst ten aanzien
106 Cass. 18 mei 2001, AFT 2001, 480 n . R.BOGAERTS = Arr. Cass. 2001, 937 = F.J.F. 2001, 639 = Pas.
2001, 903 = RW 2002-03, 1437 = TFR 2001, 969.
107 Hof Gent 26 maart 2004, NJW 2004, 1170. Zie ook nog L. WEYTS, "Opstal toegestaan aan een
vennootschap. Een onzeker registratierecht ?", Liber amicorum Frans Bouckaert, UP Leuven 2000, 335 v.
108 Zie D. MICHIELS, NFM 2006, (191) nr. 26-28; SAGAERT & SOMERS, T.Not. 2008, 90; B.
CARMELIET, Intercontact 2008, p. (89) 92 v. De meeste rechtspraak aanvaardt dat enkel het vast
registratierecht verschuldigd is, zo Hof Brussel 5 oktober 2007, FJF 2008/18 p. 455; Hof Brussel 27
september 2006, FJF 2007/144 p. 463; Hof Gent 26 maart 2004, FJF 2007/56 p. 183; Hof Antwerpen 29
september 2005, RGEN 2006 p. 17. Een herkwalificatie als verkoop vinden we daarentegen in Rb. Hasselt 8
januari 2003, T.Not. 2003, 279.
109 Rb. Dendermonde 16 januari 2004, TBBR 2006, 234.
110 Brussel 26 mei 1975, Rev. not. b. 1976, 320, noot P.C.