Erfpacht en opstal - Thuisblad van Matthias E. Storme

© M.E. Storme Erpfacht en opstalrecht - 34 -
c) Zgn. afstand van natrekking en kwalificatie ervan
Op grond van de numerus clausus van zakelijke rechten heeft het Hof van cassatie 83 beslist
dat er geen plaats kan zijn voor een "afstand van natrekking" buiten de vestiging van een
opstalrecht om (Dit was niet zo vanzelfsprekend, omdat de regels van de natrekking
volgens de tekst van het BW niet van dwingend recht schijnt te zijn: bij nader toezien is de
natrekking wel van dwingend recht, maar is bij roerende natrekking niet dwingend
geregeld aan wie der partijen de zaak in zijn geheel toekomt). Dit betekent twee dingen :
- de voorwaarden voor zo'n afstand (en de tegenwerpelijkheid ervan aan derden) zijn die
van de vestiging van een opstalrecht;
- de gevolgen zijn beperkt tot die van een opstalrecht, met name de maximumduur (50 jaar,
behoudens bij een afhankelijk opstalrecht).
De afstand van natrekking wordt dus gekwalificeerd als een opstalrecht, zelfs indien de
overeenkomst zou stellen dat het niet om een opstalrecht gaat 84 .
NB. Soms wordt beroep gedaan op oudere cassatierechtspraak om het tegendeel vol te houden. Maar alvast
het daartoe ingeroepen arrest van 13 mei 1970 houdt het tegendeel niet in: in die zaak heeft het Hof ging het
om de vraag wie t.a.v. de fiscus als eigenaar gehouden was tot onroerende voorheffing in een zaak waarin de
eigenaars van het erf eerst onderhands een opstalrecht voor 30 jaar hadden toegekend aan een vennootschap
(met recht op vergoeding van de door de vennootschap opgerichte gebouwen bij het einde ervan)en
vervolgens het erf hadden verkocht met het beding dat de verkoop plaatsvond onder voorbehoud van dat
opstalrecht dat voor 30 jaar was toegekend. Het Hof van beroep oordeelde, dat uit het feit dat enerzijds de
opstalvestiging onderhands was gebeurd enerzijds en anderzijds de verkoop de gebouwen niet omvatte, de
verkopers jegens de fiscus nog steeds te beschouwen waren als eigenaar van de gebouwen tot de koper
eigenaar zou worden mits afkoop van de gebouwen bij het einde van het opstalrecht; de voorziening in
cassatie werd verworpen 85 .
Voor de "afstand van natrekking" tussen echtgenoten ten voordele van de
huwelijksgemeenschap, zie de nadere bespreking verder.
Sommige auteurs verdedigen de stelling dat op grond van art. 553 BW in fine er toch in
bepaalde omstandigheden een eeuwigdurende splitsing van het eigendomsrecht mogelijk
83 Cass. 19 mei 1988, R. Not. 1988, 473 = Arr. Cass. 1987-88, 1230 = RW 1988-89, 572.
84 Hof Brussel 2 juni 1958, JT 1959, 352 = Pas. 1959 II 92 = RGEN 1961, 334 nr. 20.373 = R.Prat.N. 1960,
13; A. VAN MUYLDER & J. VERSTAPPEN, T.Not. 1992, 282 vn. 5; R. CARTON de TOURNAI & A.
MERTENS de WILMARS, Rép. Notarial II p. 80-85 nr. 89; D. MICHIELS, T.Not. 2007, (213) 214.
85 Cass. 13 mei 1970, Arr. Cass. 1970, 854.