Lees publicatie (pdf) - Speakers Academy

Hwo’diyin
‘Waar de goden de aarde aanraakten‘
Wim van Passel maakte onlangs met zijn vrouw Jeannette een
indrukwekkende trip door tien Nationale Parken in het westen van
de USA. Vanuit het oogpunt van landschapsschoon: wonderschoon
en onvergetelijk! Ook het contact met de locale bewoners (zowel
met arm als rijk) ervoeren zij als een uitermate prettige ervaring.
Op de volgende pagina’s leest u een fragment uit hun reisverslag
geïllustreerd met prachtige foto’s van Wim van Passel.
tekst en fotografie: wiM van passel

Wim van Passel fotograaf FOTOGRAFIE
Bij het inchecken op Schiphol worden we even
terzijde geroepen door twee keurig geklede
en voorkomende jonge mannen: waar we
naartoe gaan? Wat we daar gaan doen en
wie we gaan ontmoeten? Als dit alles voor onze eigen
veiligheid is: prima toch? Dan de Deltavlieger in en
op naar de States. Via een tussenlanding in Cincinnati,
waar we de broekriem moeten uithalen (is weer eens
wat anders dan aanhalen) en de schoenen uit, ruikt
het letterlijk & figuurlijk al lang niet meer zo fris,
maar we vliegen zonder vertraging door naar Frisco
en spenderen onze eerste vrije avond in Amerika
in... een Ierse Pub. Harde muziek en onverwacht
veel schuimend bier rondom ons. De natuur moet
nog 24 uur wachten. Redelijk hotel, de eigenaar is
een uitermate vriendelijke kerel en we besluiten op
zijn advies de volgende dag vroeg te beginnen met
een lekker fris rondritje. Interessante rondrijder,
wat voor de hand liggende humor weliswaar, maar
ook leerzaam. Na de Golden Gate, Alcatraz en de
schitterende Victoriaanse huisjes die de grote brand
overleefd hebben, dumpt hij ons op Fisherman’s Warf,
waar we met uitzicht op de honderden kibbelende
zeeleeuwen een verrukkelijke vismaaltijd geserveerd
krijgen. Niks hamburgers, niks fastfood, gewoon
AcA de m Y E- M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6
een prima lunch voor een redelijke prijs. Via de van
levenslust overlopende Chinese wijk slenteren we
tussen de wolkenkrabbers weer naar ons hotelletje.
Op de terugweg nog even het thuisfront e-mailen!
De volgende ochtend de Blazer oppikken bij Alamo,
ons autoverhuurbedrijf en dan: karren maar! Op
naar Yosemite. Goede wegen, niet al te druk, geen
agressie onderweg, maar wel een flink eind rijden.
Na aankomst in onze leuke lodge hebben we nog
mooi tijd om de “Giants” goedenacht te gaan wensen.
En plots besef je waarom je zonodig naar de andere
kant van de wereld moest reizen; eenzame, statige,
eeuwenoude bomen, 85 meter hoog en drieduizend
jaar oud. Toen deze dennenappels wortel schoten
liepen onze voorouders hier in Europa nog met
een dierenvelletje rond hun blote kont met ijzer en
’n paar stenen te klungelen, woonden we in grotten
en meenden de mammoeten nog dat de mens een
beschermde diersoort was. Ik hou m’n adem in.
Trage, eerbiedwaardige reuzen kijken minzaam
op me neer. Het gehele woud ademt een sfeer van
veiligheid en rust. Bij een omgewaaide kwajongen
ben je jezelf pas echt bewust van die 9 mtr. diameter
en 30 mtr. stamomtrek. Bij de nog niet omgewaaide
bomen voel je veiligheid, soms herken je ook een
beetje wanhoop, met al die scherpe zijarmtakken.
Tussen de wortels lummelen een paar schitterende
bosherten, neusgaten open en dicht om liefde of angst
te ruiken. Ook zij wanen zich veilig onder de mantels
van deze goede geesten. Met tegenzin gaan we terug.
Het avondlicht trekt een staalkaart van sprookjesachtig
tintverschillen over de achter elkaar liggende
heuvels. De eerste de beste avond in de natuur
maakt reeds onomstotelijk duidelijk waarom de
oorspronkelijke bewoners; Hopi en Navajo-indianen
dit gebied al duizend jaar geleden heilig verklaarden.
Simpelweg omdat deze sfeer een mystieke, wellicht
heilige geladenheid uitstraalt.
Terug in onze lodge vraagt Jeannette hoe laat de
supermarkt de volgende ochtend open gaat. Wel,
hier praten we niet over wanneer een winkel open
is, maar wanneer hij even níét open is. Tussen
s’nachts twaalf en s’ morgens vijf uur blijkt ie even
dicht. Niet zo moeilijk! Eerst nog even dineren. Ons
“white sheet” restaurant wil wel, maar kan niet. We
hadden net zo goed in een MacDonalds kunnen gaan
zitten. Champignons zijn mooi gesneden, de soep zal
aandachtig geroerd zijn en de koe liefdevol gedood
voordat z’n billen werden gebraden, maar goed koken
is iets anders. Maar onze buiken zijn vol voor we gaan
liggen. De volgende ochtend lekker vers voedsel. Fris
ontbijt op het balkon en een veelbelovende picknick
in de zojuist aangeschafte tempex ijsbox.
AcA de m Y M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6

Overal staan ijsmachines. Zigzaggend klimmen we
naar Glacier Point. Tussen de vele medebezoekers
door is het uitzicht groots. Halfdome is ver weg
en nog steeds groot. Te ver weg om echt je ogen te
kunnen sluiten en te ruiken wat je voelt. Ergens in
de verte, aan de overkant van de enorme Canyon
is wellicht vroeger ooit een waterval geweest. Weer
beneden aangekomen blijken ook de Bridal Vail Falls
tijdens haar wittebroodsweken drooggelopen, maar
we vinden een heerlijke zonnige picknickplaats aan
de oever van de rivier, met brutale grondeekhoorntjes
die aan onze schoenzolen knabbelen als je niet
oplet. In de bocht van het in dit jaargetijde bijna
opgedroogde stroompje rimpelen duizend gouden
golfjes in het tegenlicht onder de laaghangende
takkenslierten van de zilveren bergberken. De kleine,
gele blaadjes ritselen alsof duizenden kleine, tedere
handjes ons vriendelijk wenken. Hier heerst vrede op
aarde. We wandelen naar het beroemde Wanaheehotel
en drinken in de schaduw van haar eeuwenoude
stenen.
Onze eerste chocolate-fudge zal ons tot morgenvroeg
alle verdere eetlust ontnemen, zo machtig. Maar zeg
niet dat ie niet lekker was! Via El Capitano terug naar
onze lodge. Het is mooi geweest voor vandaag.
Volgende ochtend zelfde weg terug naar beneden,
langs kleintje Kapiteintje en aan de andere kant weer
omhoog, op naar de Tiogapas, nog nét niet gesloten
in dit late jaargetijde. Schitterende tocht. Hoe hoger
we klimmen, des te ruiger het landschap. Grote grijze
granieten rotsformaties. Elke steen mooi helder
gespikkeld. Ik houd van deze duizend tinten grijs.
Bovenin een kraakhelder meertje, windstil, geen
geluid. Verstild versteend. Hier tintelt de poolpoëzie
weer door m’n hoofd. Hier voel ik me geboren en
hier wil ik sterven, alleen nog niet vandaag. Kou en
stilte; eenzaamheid op het randje van draagbaarheid.
Mooi, helder, rijp verdriet. Mijn god wat is de aarde
mooi als wij mensen er af blijven. Op een grote, stille,
matgouden weide ligt een ingegraven nijlpaardrug
van 700 meter lang en 50 meter hoog. Zo glad als
een kiezelsteen. Miljoenen jaren polijstwerk van de
ijskoningen.
Het weer slaat om. We dalen af naar MonoLake,
waar het bij aankomst een beetje begint te regenen.
Je kunt niet alles hebben. Maar ook nu, in dit futloze
licht, blijven de zoutreuzen indrukwekkend. Kleine
vogeltjes met lange snavels trippelen door het ondiepe
tussenwater. Hele graspollen zijn als het ware met
zout beijzeld. Het grauwe licht maakt alles kouder en
scherper. Door ons verwende verwachtingspatroon
enigszins teleurgesteld rijden we in de verkeerde
richting verder. Godzijgeloofd-engeprezen: tegen de
tijd dat we onze vergissing bemerken en omgedraaid
zijn, liggen er bleekgouden vlekken op de oever aan
de overzijde van het meer, boven een voorgrond van
een immens, dramatisch, blauwgrijs, drooggevallen
kiezelstrand. Als we niet terug hadden moeten
rijden, dan hadden we dit gemist! Het is koud en
grauw, we gaan ons hotel zoeken. Momoth, richting
Death Valley. Maar eerst zal het late licht ons nog
betoveren. Een avondhemel in de kleur van op een
middeleeuwse pijnbank gestold bloed, vettig rode
houtkleur, met kleine felle, scherpe scheuten knalgele
angst en pijn. Het lijden van jaren en het ziet er uit
alsof het nog lang niet voorbij is. We slapen in een
namaak Zwitsers Chalet. De jongen doet z’n best en
de matrassen zijn perfect. S’ morgens ‘n staand ontbijt
van nutteloze donuts, met geknoeide poedersuiker
op je stropdas.
We gaan ons geestelijk ernstig voorbereiden op
Death Valley. We hebben nog een paar pittige miles
voor de boeg. Perfecte wegen, de zon komt op,
dalende wouden lossen op tot eindeloze graslanden.
Dan weer omhoog, de woestijn in. Adembenemende
kleuren van bloeiende proppen geel crêpepapier met
daarachter wild gebarende Yuccatrees. Een klein
eindje verder een scheur in de bodem, messcherp,
honderden meters diep en honderden kilometers
lang. Op de rand doen twee blauwzwarte raven hun
best me boven deze afgronden tot meevliegen te
provoceren. We volgen de weg tot de rand en dan
overzien we de valei. Althans: we zien ’n bergachtige
overkant in de nevelige, lichtgrijze verte. Daartussen
ligt niets dan alleen een kaarsrechte lichtere lijn: de
autoweg. Beneden blijkt meer te liggen: nadat een
coyote ons vol onbegrip langs de kant van de weg
staat aan te staren (wat doet die idioot met die rare
deksel op z’n kop hier?) stoppen we bij de Pink Sand
AcA de m Y E- M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6 AcA de m Y E- M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6
Dunes. Al zijn wij, Nederlanders, natuurlijk lichtelijk
verwend als ’t om duinlandschappen gaat; deze
zandbak mag er ook zijn. Mooie gezandstraalde
boomskeletten, op een ruim bemeten bed van roze
zandgolfjes, aan de horizon afgedekt met verblauwde
bergranden. Kon slechter. We rijden iets dat op een
autosloperij lijkt voorbij, niet wetend dat we hier –
Stove Pipe Wells- vannacht moeten gaan slapen.
We lunchen in Furnace Creek, ons eerste Adobebouwwerk,
met een fantastisch uitzicht over de
zandbak en zoutpot. Na de lunch vervolgen we in
schitterend tegenlicht naar Badwater. Het wisselende
wolkendek trekt een patroon van contrastrijke
strepen over de eindeloze, glinsterende zoutvlakte.
De hoge bergen op de achtergrond zijn inmiddels
Pruisischblauw. Het geheel verliest haar herkenning
en verwordt tot een schilderij met zilver en blauw.
Op de rotswand, hoog boven ons, staat het zeeniveau
met een streep aangeven: we zouden 85 meter onder
water zitten als hier water had gestaan. Maar er staat
hier geen water want het is hier ongezond warm, al
heel lang. Op de horizonzon blinkt de sneeuw op de
omringende bergtoppen. Op de terugweg schieten
we een zijspoor in en stappen langs “Artist Pallet”. Het
lijkt alsof hier grote papieren zakken met pigment in
een regenbui nat zijn geworden, verslapt, gescheurd
en de inhoud in hoopjes nonchalant over de grond
gestrooid. Terra, loodwit, chromaatgeel, sepia, you
name it, het ligt hier allemaal en ontneemt me de

AcA de m Y M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6
adem. Maar het grote kleurenfeest van vandaag
moet nog beginnen. Precies aan de andere zijde van
deze bergrug ligt Zabrisky Point, en er straalt een
zonnetje tussen de wolken door, dus die moet ooit
nog ondergaan ook, of ie wil of niet. Via Furnace
Creek rijden we naar Zabrisky en daar heeft zich
reeds een handjevol Sjamaanse zonaanbidders voor
’t avondgebed samengetrokken. Niet voor niets: het
uitstekend gekozen uitzichtpunt geeft links zicht
op een landschap dat er uitziet als een reusachtig
stuk goudbruin golfplaat. Ter rechterzijde zijn de
veelkleurige aardlagen angstig onder vijfenveertig
graden tegen de wand omhoog gekropen. Plots knalt
het laatste zonlicht tussen twee wolklagen door en
projecteert een smalle strook goudgeel en rood licht
over dit buitenaardse landschap. Zo er ‘n god bestaat,
dan kan hij verrekte knap schilderen. Dit landschap
is pure verrukking. Dit licht is ter aarde knielen en
nederig zijn. Deze kleuren zijn zonder mededogen.
Zo moest het zijn, als sinds mensenheugenis en
daar veranderen wij niets aan. De rillingen lopen
nog over onze rug terwijl het bedtijd wordt. Terug
naar hetgeen we eerst voor
een autosloperij aan zagen,
maar een comfortabel
motel blijkt te zijn. Waar
waarschuwingsborden voor
schorpioenen je vanzelf je
schoenen aan doen houden.
Hier ontdekken we ook wat
“refillen” betekend en de
overjarige cowboy achter de
bar doet niet moeilijk als ik
‘m na drie Cola ook nog met
‘n bierglas kom provoceren. Goed bed, korte nacht.
Uitstekend idee ook, dat van die doggy-bags. Kun je
s’ morgens met je avondeten verder ontbijten.
We klimmen Death Valley uit en vinden een paar
honderd kaarsrechte kilometers dwars door de
woestijn naar Zion, waar we in stralend najaarslicht
de grote gleuf weer induiken. Het duurt even voor we
in de gaten hebben wat er hier weer met de aardkorst
is misgegaan, maar als tot ons doordringt wat we
zien, zijn we wederom stil; diep, dieper, diepst. Maar
de zon moet nog gaan zakken en aan de overzijde
boven gekomen gaan we voor de lol nog een keertje
naar beneden: “bergtoppen in brand” bekijken.
De omringende wanden staan royaal in de fik. Het
licht is vuurrood en de wanden oneindig hoog.
Wij, kleine mensjes, hier in de diepte, betekenen
niets meer, kunnen niet eens meer spreken van
ontroering. Vanzelfsprekend dat die indianen dit
gebied heilig verklaarden. Als ze in Rome elke
puntmuts heilig mogen verklaren, dan hebben deze
indianen oneindig veel meer recht hiervoor in stille
adoratie ter aarde te neigen. In duisternis klimmen
we weer naar boven, waar het nog volop licht blijkt.
Bij de lage zonnestand van dit late uur zijn nu in het
gesteente alle sedimentlagen goed waarneembaar.
In elk klein dalletje heeft het laatste water de benige
boompjes goud gekleurd. Op de hoogvlakte treffen
“De omringende
wanden staan
royaal in de fik”
AcA de m Y E- M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6
we een zootje verdwaalde buffels op de heldere
horizon. De oude bullen zijn het leven moe, de
jonkies daarentegen dartelen daartussen alsof de
tijd nooit voorbij zal gaan. Kinderkoppen worden
in jeugdige roekeloosheid in de lucht geworpen en
de zwarte achterlijfjes bonken in tegenlicht tegen de
ijle hemel. Zo was moeder natuur dus voordat de
blanken kwamen. Vanavond willen Jeannette & ik
er een wassette bij. Het motel is prima, het voedsel
uitstekend en de verlichting te fel voor een formica
tafelblad. De “refill” soep staat keurig op de rekening,
er zit blijkbaar een kijkgaatje in de keukenmuur.
Volgende ochtend bijtijds terug de afgrond in. Al
zal er in deze tijd van het jaar niet veel sneeuw meer
te smelten zijn, de bergbeek is nog steeds ijskoud
en staat tot kloothoogte. Iedereen draagt heel hoge
lieslaarzen, behalve wij. Maar doorwaden moet en
die “Silly Dutchies” hebben na 23 poolreizen een
harde reputatie hoog te houden. Schoenen uit dus,
broekspijpen opstropen en het smeltwater in. De
boulders op de ongelijke boden doen zo’n hardnekkige
pogingen ons onderuit te
halen, dat aandacht voor kou
naar het tweede plan wordt
verwezen en zo konden ook
wij wederom de schoonheid
van het onbetreden pad
ervaren: loodrecht oprijzende
wanden, hier en daar luchtig
bespikkeld met roekeloze
bergbeklimmers, beschenen
door fijn najaarsochtendlicht.
Indrukwekkende tocht en
eenmaal terug smaakte de Amerikaanse hap op een
zonovergoten terras wederom uitstekend.
S’ middags iets soortgelijks; wandelen, maar dan door
een landschap dat een paar honderd meter bóven
die rivier ligt. Schitterende natuur, ongelooflijke
uitzichten. Langzaam begint zich in mijn grijze
massa een beeld af te tekenen van waar ik nu weer in
verzeild geraakt ben: een gigantische stuk voormalige
zeebodem; 3 kilometer sediment, dat laag voor
laag herkenbaar is gebleven. Vervolgens zijn die
honderdduizenden laagjes sediment en paar miljoen
jaar terug door onnoembare krachten omhoog
getild en zo ontstond een geweldige woestijn aan
de voet van de Rocky Mountains. Maar de enorme
hoeveelheid (smelt)water uit dat hooggebergte moest
ook weer ergens terug naar zee kunnen stromen, en
heeft om die reden lukraak enkele relatief smalle,
diepe gleuven in die woestijnvlakte uitgeslepen.
Door die krassen in de aardkost lopen we hier nu
te ploeteren. Wat er links en rechts uitziet als een
bergwand, is in feite steeds een grillige, vochtige gleuf
in een gortdroge en bloedhete hoogvlakte. En omdat
die slijtsporen relatief “jong” zijn, is de vorm van dit
jeugdige gesteente adembenemend mooi. Woest,
ongenaakbaar, onberekenbaar! Het maakt ons klein.
De zon komt op en we karren richting Bryce, dat zich
2 ellenlange en kaarsrechte woestijnwegen verderop

AcA de m Y M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6 AcA de m Y M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6

evind. Een volle dag rijden, waarbij pas op het eind
de eerste voorproefjes in de omringende rotswanden
in beeld komen. Veelbelovend! Bryce Canyon is
eigenlijk geen Canyon, maar de rand van een enorme
aardkorstdepressie. Met gemiddeld 250 dagen
sneeuw lachen de ongelooflijk fraaie rotspartijen ons
vandaag met vrolijk rode wangetjes sneeuwvrij toe in
het heldere zonlicht. De oude indianen noemden dit
de plaats waar ”oude mannen met elkaar spreken” of
zoiets. Welnu: duidelijker kun je dit natuurverschijnsel
waarschijnlijk niet omschrijven. Ik stel me dit gebied
in maanlicht voor: reusachtige zuilen, Löss-achtig
geel-roodbruin gesteente in de meest bizarre, maar
tevens wonderschone vormen. Hier kun je van alles
worden behalve depressief. Zó mooi, zo perfect in
evenwicht. Zó veelvormig en dát zonder herhaling.
Na in de ochtend eerst een rit met de auto langs de
diverse uitzichtpunten gemaakt te hebben, willen we
de lunch gebruiken om die eerste emoties te kunnen
verwerken; de beelden in m’n bovenkamer op een
rijtje te kunnen zetten. Al mochten Jeannette & ik
veel landschapsschoon zien in ons leven, dit slaat alle
records! Even afstand nemen dus.
In het sfeervolle restaurant brengt een dame met
een stem als Woody Woodpecker en een spreeksnelheid
als een overjarige 78 toeren LP. maar dan op
33 toeren afgedraaid, ons de zoveelste hamburger. Ik
ben bang dat alleen het verwijderen van de batterij
uit haar achterwerk haar tot stilzwijgen kan brengen,
want we willen nu zo graag even rustig beseffen wat
we vanochtend allemaal gezien hebben. Na de lunch
een pittige voettocht! We dalen af om Queens Garden
door te wandelen en dat bleek een prima idee. Zelf
tussen deze wereldwonderen door klauteren is
altijd nog iets anders dan er op afstand langs rijden.
Honderden meters dalen, en evenzoveel klimmen,
door een sprookjeswereld van enorme steenzuilen
en spectaculaire rotsformaties. De drukte valt mee
in deze tijd van het jaar en we wanen ons alleen
in dit landschap vol levenswijsheid en goddelijke
emoties. Hoe verder we lopen, des te stiller we
worden. Natuurlijk zal dit alles geografisch plausibel
zijn, maar we hebben vandaag geen behoefte aan
verklaringen. Veel liever begrijpen we waarom die
oude indianen dachten dat de goden hier de aarde
hebben aangeraakt. Dit landschap heeft ook een sterk
buitenaardse sfeer. De structuur van het gesteente,
de details, de kleuren van fel oranje naar vurig
rood, afgewisseld met verfijnd transparant, mystiek
albast. De veelvoud aan vorm is onvoorstelbaar, de
verblauwende vergezichten zijn schitterend in het
steeds later wordende licht. In het donker rijden
we terug naar ons Mormonenmotel en daar krijg ik
nog even gratis een Mormonenbijbel mee voor in
mijn Mormonenbed; in het Nederlands natuurlijk,
want het woord Gods kent bij deze uitermate
vriendelijke, gastvrije mensen geen taalbarrière. We
eten een stevige steak in een zo goed als uitgestorven
cowboytent langs de weg, met in de hoek een grote,
zingende cowboy-hoed, daaronder een overjarige,
melancholieke, trage countryzanger. Verzoeknumers
dus!
Volgende dag op naar Capitol Reef. Door eindeloze,
schitterende noord Russisch aandoende berkenbossen,
staande zilvertwijgjes eigenlijk, afgewisseld door
droevige vergezichten met een verstilt meertje in de
verte, rijden we voorwaarts. De in Bryce gekochte
CD “Sacrified Songs” met authentieke Hopi-muziek
complementeert de stemming; this land is your land,
this land was our land! Hoe bitter! Heden ten dagen
is er niet ‘t kleinste hopie voor de Hopi! Ons nieuwe
dorp blijkt verlaten, geen mens, geen auto te zien! Of
toch? Alle beschikbare wagens uit de verre omtrek
hebben zich voor de locale kerk verzameld. Het blijkt
zondag vandaag. Volledig vergeten. Verderop vinden
we een broodjestent, kopen de man een halve meter
en met herinneringen aan het jeugdsentiment van ’t
vroegere snoepwinkeltje laten we alles wat we lekker
vinden tussen de twee helften bruinbrood proppen.
Op naar een zonnige picknickplek. Die vinden we,
een half uur later, in een warm najaarszonnetje,
midden in een goud-geel-vergeten boomgaard,
omringd door de ongekend stijle wanden van Capitol
Reef. In slaap gezongen door een duet van een zacht
ruisend, kriskras door dit dal stromend beekje en
het ritselen van honderdduizend boomblaadjes,
knappen we in gouden licht een uiltje tussen de
veilige kronkelwortels van een honderden jaren oude
magische eik. Dan trekken we te voet de “Grand
AcA de m Y E- M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6 AcA de m Y E- M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6
Wash” in, een kloof, die weliswaar vanmiddag droog
staat, maar geen enkele hoop biedt in natte tijden.
Links, rechts, voor, achter; overal honderd meter
hoge, steile wanden, gladgepolijst door miljoenen
jaren water en ijs. M’n longen vullen zich met
wedergeboorte. Mijn god, wat is dit land mooi en wat
een slim idee van die Quakers en Mormonen om hier
het leven gewoon opnieuw uit te proberen. Net op tijd
terug voor een spectaculaire zonsondergang zitten
we op een schichtige rotsformatie op het spektakel
te wachten. Het reliëf van het ruige landschap schept
een onverdeeld genoegen in licht en schaduw. Tere
bessenstruikjes staan in dun avondlicht terwijl de
omgeving al volledig door een lange schaduw is
getemperd. Alsof de schepping hier met haar eigen
spotlights aan ’t spelen is, staat aan de overzijde een
rotskasteel in de fik. Diep onder de indruk rijden we
terug naar ons hotelletje, waar niets te eten blijkt.
Aan de overzijde van de koude snelweg ligt een
verlate ballentent, maar met uitstekende spaghetti.
De volgende ochtend is het gouden licht alweer vroeg
terug op de honderd meters hoge rotswanden op de
overkant. Lang zou ik hier nog kunnen blijven, maar
Arches wacht en we hebben nog geen vermoeden van
dat volgende natuurwonder. Arches; wat hierover
nog te schrijven na Bryce? Bloedrood gesteente. Van
de voormalige hoogvlakte staan alleen nog wat zuilen
(fallussen ziet Jeannette er in) overeind. En overal
bogen, dubbele bogen, drie dubbele bogen. Alles
eromheen weggeërodeerd tot er een ongelooflijke
boog van vaak rode steen overbleef. En ook die zal

vroeg of laat in elkaar donderen. Onbeschrijflijk.
Een overtuigende berusting in het natuurlijk
evenwicht. Na een middagdutje in Moab (gezellige
rommelplaats) terug voor de zonsondergang het park
in. Briljant tegenlicht, alles vlammend rood, mooie
contrasten. Niet te beschrijven: kijken, vastleggen
en absorberen, dat is al wat ons hier rest. Langs de
snelweg, in een drukke Italiaanse tent, gebruiken
we in de frisse najaarsschemer de avondmaaltijd.
Uitstekend voedsel, ondanks het feit dat ik me als
onvolprezen veelvraat de laatste dagen alleen nog
maar op kindermenuutjes stort! Nergens ter wereld
waren mij de maaltijden groot genoeg. Hier kan
ik ze niet meer op! Ondertussen kruipen de meest
bizarre trucks van links naar rechts over ons podium.
Chroom, wit, zwart, met hele kuddes wildsteigerende
mustangs beschilderd. We krijgen nauwelijks tijd
om te eten. Het ene stoplicht is nog niet op groen
gesprongen of aan de overzijde
dient zich alweer een volgende
karavaan aan.
S’ morgens op naar Canyon de
Chelly (spreek uit: de Sjéé), het
volgende heiligdom. Na een
uitstekende voorlichtingsfilm
en een overheerlijke picknick
in het gras, beginnen we aan
de afdaling. Ver weg in de
diepte ligt het “witte huis”. In
een door de tijd in de enorme
steile rotswand uitgesleten
holte zijn honderden jaren
geleden primitieve rotswoningen
gebouwd. We moeten
een flink stuk omlopen om
aan de afdaling te kunnen
beginnen, maar daarna krijg je
dan ook waar voor je geld: The Chelly is nog steeds het
centrum van de Indianencultuur, en al afdalend snap
je waarvoor alles hier heilig is. Het aloude patroon:
een diepe, grillige gleuf in een vlakke, dorre woestijn.
Diep beneden is het wispelturig meanderende beekje
omzoomd door kleine lage gouden boompjes, met hun
wortels in het spaarzame water zorgen ze voor fruit.
Daartussen liggen frisgroene akkertjes met goudgele
maïs. Hier gaven de Hopi hun nomadenbestaan op
en gingen nederzetten. En nog steeds weiden de
indianen hier hun geitenkuddes. In de verte nadert,
al die honderden meters klimmend, een eeuwenoud
indianewefke, onder ’t klauteren ál wol spinnend. Als
Jeannette toestemming vraagt voor een paar foto’s
wijst ze dat resoluut van de hand totdat ik m’n dollars
laat zien. Ze zet haar brilleke af, knutselt wat aan haar
haar, strijkt met beide handen haar slobbertrui glad
over de borsten op haar navel en trekt vervolgens haar
allercharmantste glimlach. Het is dat ik al getrouwd
ben, maar anders! Ontwapenend mens, ondanks
haar minstens 150 jaar. En nog voldoende soepel in
de heupen om dagelijks met haar geiten in dit aardse
gat af te dalen voor wat geitenweiderij en vervolgens
aan de overzijde weer naar boven te kuieren. Kriskras
“De simpele
wetmatigheid van
de oernatuur toont
zich wonderschoon,
in levende vorm
en kleur”
AcA de m Y E- M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6
door schitterende panorama’s afdalend, komen we
onder in het dal. De rotswoningen liggen nu boven
ons en daar weer boven strekt zich de driehonderd
meter hoge spiegelgladde rotswand uit. Het
kwelwater tekent reusachtige patronen op de wand.
Helaas staat er een hek rondom de huisjes en moeten
we ook nog voor ’t donker dit gat weer uit zien te
komen, wetende dat de zwaartekracht meer tijd voor
stijgingen vraagt dan voor afdalingen. Dezelfde tocht
omhoog toont een compleet nieuw perspectief. Deze
zware klim is tevens geestverrijkend, ik had ‘m nooit
willen missen. In gedachten hoor ik doorlopend oude
indianen zingend meimeren; over vroeger. Terug bij
de Chevro nog vlug even een stukje verder, naar een
uniek uitzichtspunt: twee flinke bochten dal afwaarts
ligt het weversvrouwtje; een akelig dunne, honderd
meter hoge steenspriet, die door de eeuwen vergeten
is weg te spoelen. Hier op deze rotsstaaf woonde
volgens de ongeschreven
indianenbijbel een reusachtig
spinnenvrouwtje dat de
indianen ooit geleerd heeft
hoe te spinnen en te weven.
En dát kunnen ze, die
Indianen; ongekend fraaie,
handgeweven zadeldekken,
prachtige sobere tinten
met verstilde, ingeweven
figuren. Ook vanaf dit hoge
uitzichtspunt weer ruim
zicht over het meanderende
beekje met de indiansummerboompjes
omzoomd. De
simpele wetmatigheid van
de oernatuur toont zich
wonderschoon, in levende
vorm en kleur.
Vroeg uit de veren en op naar Monument Valley.
Halverwege koffie, onder the “Twins”, twee schitte -
rende hoge rotszuilen als reusachtige toezichthouders
langs de kant van de weg. De dienstdoende kassaindianen
lijkt me oud genoeg om z’n moerstaal niet
vergeten te zijn en ik vraag hem hoe hij een plaats
waar de goden de aarde aanraakten zou noemen in
Hopi-Taal. Hij snapt ogenblikkelijk wat ik bedoel,
maar verwijst me naar een oud vrouwtje, een kroeg
verder. Daar tref ik een Mongools Neanderthalertje
dat me geduldig aanhoord, even peinzend nadenkt
en me vervolgens vol eerbied: “Woedidzjin“
toefluistert. Ik knik met evenveel respect en vraag
haar op te schrijven. Dat kan ze niet: allereerst kan
ze niet schrijven en Hopi is een orale taal. Maar
ze roept een andere dame, met een veel te grote
studiebril nog wel, en na enig onverstaanbaar overleg
schrijft zij op wat ik al lang zocht: Hwo’diyin. In mijn
dankbaarheid vergeten we de Valley of the Gods,
maar krijgen voldoende compensatie in Monument
Valley. We lunchen onder het wakend oog van John
Wayn en bezoeken het leuke settlements museumpje.
Weer buiten kijk ik vanaf de hoogte naar het af
& aan vliegen van de kleine rondvluchtkistjes,

AcA de m Y M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6 AcA de m Y M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6

eneden, aan de overzijde van de weg. Lijkt me wel
wat, maar we hebben geen tijd. We besluiten zelf
onze rondtocht te rijden in plaats van aan te sluiten
bij de busjes-gasten. Kunnen we stoppen waar we
willen. En dat willen we, overal. Want overal zitten
overjarige vredespijprokers langs de kant van de weg:
mooie, diepe, verstilde, rijpe koppen. Gegroefde
gezichten. Honderd jaar ouder dan wij. De pijn van
’t zijn als een sierraad in hun ledere huid gegroefd.
Blauwzwarte hoogglansvlechten. Oude mannen en
vrouwen die kalm diep in mijn ogen kijken met een
blik waarvoor niets te verbergen valt en die zich over
ons banaal westeuropees gedrag niet meer wensen
op te winden. Decennia terug hebben wij hun onze
ware aard getoond: ordinaire landpikkerij. Ze kijken
naar ons met een blik van: je moet vooral doen wat
je niet laten kunt. Schitterend mooie mensen in een
adembenemend, ongerept maar inmiddels pijnlijk
landschap.
Hoe kon dit ontstaan? Een heel land is weggespoeld
op een paar ongelooflijke hoge steen-klompen na.
Ze staan als prehistorische wachters in het weidse
land. Scherp contrasterend met de staalblauwe lucht.
Three Sisters, the Chimney, noem maar op. Dan laat
de toneelmeester de buitenverlichting zakken en
voltrekt zich een ongekende lichtshow op godweet
500 vier-kante kilometer. De Grote Zaklamp zal
bloedrood worden, door het dalen van de temperatuur
zullen zich kleine, tedere condensplukjes in de lucht
vormen, zacht belicht in geelgoud en dat stokt onze
adem. Vanzelfsprekend dat die maffe indianen denken
dat god hier zelf nog aan de dimmer draait. Je moet
werkelijk van de pot gerukt zijn als je dit niet snapt
en je adem niet onwillekeurig even in houdt. Tranen
lopen over mijn wangen, alles is hier licht & schaduw,
vorm & kleur! En stilte, echte, eindeloze, religieuze
stilte. Geen leegheid, maar nietigheid. Wij mensen
zijn gedoemd eeuwige amateurs te blijven op het
gebied van het “Grote Licht”. Hier laat de schepping
dagelijks zien hoe ’t moet en dat dit wellicht ’t enigste
is dat goed is.
Achter de Three sisters wordt door een onzichtbare
hand zacht in elkaar overvloeiende strepen kleur op
het plafond gestreken, van hemelsblauw via knalrood
tot oranje-geel. Rechts hangt een sliertje kleur tegen
de donkerblauwe achtergrond, zo’n langgerekt
verticaal traag wapperend pluimpje helgekleurdfluoriserend
goudgeelrozeorangje veegje zachte
nestveertjes. Het danst op het ritme van m’n trage
denken. Twee mustangs staan in ‘n weitje met me
mee te aanbidden. Liggend op de grond, kruip ik tot
aan hun hoeven zodat ze in tegenlicht beeldvullend
in m’n zoeker zitten. Één trap en ik ben er geweest,
maar hier is alles vrede en deze dieren ruiken dat als
eerste. Stil en in volledige duisternis rijden we naar
ons nachtverblijf in het indianenreservaat; Anasazi
Inn in Tsegi. Een soort huurkazerne. Lange,
kraakheldere gangen met links en rechts kamers.
Met schitterende portretschilderwerken van een
lokale Rembrand boven ons bed; een jonge krijger
links, een jonge squaw rechts. Diepe gelatenheid
in de vredige gezichten. Felgekleurde veren in de
ravenzwarte haren. Beiden lijden ze overduidelijk.
Wie waren wij om hun vrede te verstoren? Naar
’t restaurant: aan kleine tafeltjes delen we in de
maaltijd. Dit is Indianenland, dus is alles alcoholvrij.
Natuurmensen ontberen de benodigde enzymen om
alcohol in het lichaam af te breken. Gevolg: eenmaal
te veel gedronken blijven indianen dagenlang zo zat
als een pinneke. Geen alcohol dus; nergens! Wat we
voorgeschoteld krijgen weet ik niet, maar ’t smaakt
verrukkelijk. Iets met dood beest en bonen. Rondom
ons heen weer dezelfde verweerde gezichten: veel
oudere mensen, traag van beweging maar met een
ongekende souplesse. Kalme vriendelijke voortgang.
Aan de muur overal de foto’s van hoe ’t was: grote
vraagtekens eigenlijk: waarom ’t zo moest eindigen?
Verbruinde zwart wit foto’s van mannen op paarden,
met een speer ontspannen in de hand, pluisje veren
losjes onder de punt. Ingebakerde baby’s. De wigwam
welkom opengeslagen. Ze doen me ogenblikkelijk
denken aan de volkeren van het
noordoosten van Siberië: kleine
leefgemeenschapjes, niet te
groot, niet te klein, mooi door
een Maters Familie in evenwicht
gehouden. Communes waar bezit
overbodig is en alles van elkaar.
De volgende ochtend, na een blik
in de diepe ravijn waarin het eerste
gouden dagstroompje over een
donkerblauw stroomreliëf siddert,
kiezen we voor een vroege omweg
van een paar honderd kilometer:
Niet de toeristische route naar
Page, maar even een ommetje,
langs twee Hopi-reservaten. Aldaar
gemengde gevoelens: wat
een armoede! Is dit ook het “rijke Amerika” ? We zijn
zeker welkom, maar mogen niet overal komen, alles
is heiligdom, maar de mensen zijn onvoorstelbaar
vriendelijk. Een diep respect voor alles wat de natuur
geeft is overheersend: wind, regen, het licht, de aarde,
maïskorrels. We praten met een oude pottenbakster.
Over haar grote liefde: klei uit de grond onder haar
voeten, de vormen uit haar knokige handen gekneed
en het vuur uit de hemel samengebald. Graag
hadden we haar kunstwerk gekocht. Graag hadden
we één keer teveel betaald, maar het zou in scherven
zijn voor we thuis zijn, zo fragiel, zo dun en teder
wordt scheppingsdrang hier tot tijdloze schoonheid
gekneed. In Page blijkt het slecht weer. We zijn terug
in de bewoonde wereld en schuilen in een veel te
dure rondvaartboot op Lake Powel en vervolgens
in een veel te dure eettent-met-schitterend-uitzicht.
Dat de enige beschikbare snack bij het Budweiserapperatiefje
veel te duur is, kan ik nog billijken, maar
dat ik er drie dagen van aan de schijterij zal blijven
vergeef ik ze nooit! Prima motel, prachtig uitzicht
over Lake Powel en Glen Canyon, maar we zitten
duidelijk in tijdnood! We rijden de volgende ochtend
naar Antilope Canyon en wachten daar de Indiaanse
“Stilte, echte,
eindeloze,
religieuze stilte.
Geen leegheid,
maar nietigheid”
AcA de m Y E- M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6 AcA de m Y E- M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6
gidsen af voor het volgende heiligdom. Duurt wel
even maar daar komen ze uit het stof te voorschijn
met hun oude gammele pick-ups. Na betaling van
een fors bedrag klimmen we in de achterbak en gaat
’t er tegenaan. Jeannette d’r eierstokken hangen zowat
rond haar oren als we voor een enorme rotswand tot
stilstand komen en met enig wantrouwen uitstijgen.
Wat hebben we hier te zoeken? Toch, er blijkt een
smal spleetje in de rotswand te zitten en eenmaal aan
de duisternis gewend openbaart zich het wonder:
Deze zigzaggende rotsspleet is circa 60 meter diep.
Bovenin een centimeter of dertig breed en op de
bodem, waar wij staan, amper anderhalve meter. Het
daglicht sijpelt als ’n serpentineachtige nachtmerrie
in allerlei kleuren langs de duizenden sedimentlagen
naar beneden. In volslagen duisternis m’n camera
tegen de rotswand drukkend, laat ik de sluiter op
goed geluk seconden lang open staan. Het resultaat is
verbluffend. Abstracte kleureffecten tekenen zich in
de omringende zwartheid af. Dit zeshonderd meter
lange natuurfenomeen mag
alleen tijdens langdurige droogte
bezocht worden. Boven ligt
immers een grote trechter en als
het begint te plenzen stroomt het
water van honderden vierkante
kilometers in een oogwenk
deze spelonk binnen en neemt
alles op haar weg mee naar de
diepte van Lake Powel. Niet echt
aanlokkelijk! Maar zelden zag ik
zo’n ongekend mooie eenvoud!
Terug in de indiaanse achterbak,
vervolgens in onze Chevy en
op naar ons laatste park: Grand
Canyon. Daar aangekomen
blijkt die veel te groot voor mijn
waarnemingsvermogen. De over- zijde is nauwelijks
te zien en deze ravijn is zó diep dat de bodem als het
ware “wegvalt”. En het is er loeidruk! Teveel Japanners
op een kluitje. We maken een verveelde wandeling en
gaan vermoeid naar onze luxe lodge, eten en naar bed.
Na Bryce, The Chelly, Arches, National Monument en
Antilope Canyon is alles nu een beetje een afknapper.
Dat ligt niet aan Amerika, maar aan ons. We zien te
veel, meer dan we emotioneel kunnen bevatten. We
besluiten de volgende ochtend de vroegmis te volgen.
Om vijf uur komt de zon op in deze woestijn en als
we vóór die tijd net een beetje onder de rand van de
canyon gaan staan, moet dat een mooie hemelvaart
kunnen opleveren. Maar we zijn er wederom
niet alleen en het is verfoeilijk koud. Rond het
noordpoolgebied zijn Net & ik wel wat gewend, maar
hier zijn we er niet op gekleed en de Jappen staan zo
te kleumen dat ik er ook druk van op m’n blaas krijg.
Maar dan komt Het Grote Licht! M’n god wat een
schoonheid! En wederom ervaar ik in al m’n vezels
waarom die Indianen dit alles heilig hebben verklaard.
Er bestaat geen andere keuze; dit is heilig! We gaan
ontbijten, wandelen, picknicken en weer wandelen.
Desalniettemin blijft Grand Canyon voor mij “Much

AcA de m Y M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6
to Grand”. Op “Hermits rest” na, de bouwstijl, de
openheid, het uitzicht; hier had ik best nog ff willen
blijven. We willen geen rondvlucht meer. We lijden
aan een ernstige vorm van Memory-overflow! Niets
aan te doen. Volgend ochtend met de car dwars door
de woestijn, naar ons laatste spektakel voor we terug
vliegen: Las Vegas. Na een dagje wakkerblijven op de
eindeloze, kaarsrechte snelweg, alleen onderbroken
door een klein, maf “Route SixtySix” nederzettinkje,
passeren we de Hooverdam en werpen vertwijfeld
een blik op het reusachtige stuwmeer daarachter. 480
kilometer indianenheiligdom is hier zonder enige
inspraak onder water gezet. Zo dadelijk zullen we zien
waarvoor: dan rijden we de bergen uit en ontvouwd
zich een enorme woestijn voor onze ogen, met in het
midden een kleine kwajongensstreek: Las Vegas!
Las Vegas is een voormalige Mormonen nederzetting.
Maar ‘t bleek zo’n ongastvrij gebied dat de Mormonen
hun geloof in god dreigden te verliezen en dus
liever vertrokken. Een stelletje gangsters meenden
vervolgens ver genoeg van de wet verwijderd te
zijn om zich eens lekker uit te kunnen leven en zo
geschiede tot op heden. Wat is Las Vegas? Welnu,
stel voor: je bent vier jaar en hebt een onuitputtelijke
blokkendoos. Je kunt daarmee allerlei sprookjeskastelen
bouwen in de meest fantastische kleuren.
Geen torentje te hoog, geen ophaalbruggetje te dol.
Één groot sprookje! Je bouwt en je bouwt en je bouwt
totdat de zon onder gaat en je plots overal ook nog
kerstboomlampjes wil. Maar waar zit ’t stopcontact?
Juist ja: de Hooverdam dus! Indianenheiligdom?
Ach, die wilde hebben lang genoeg ongestraft in hun
goden mogen geloven: ik wil m’n kerstboomlampjes
nú en daarmee uit! Ceasars Palace, één van de 60 grote
hotels, maakt per etmaal 1 miljoen dollar netto winst!
Zoiets kun je toch niet aan je neus voorbij laten gaan
omwille van wat melancholieke indianen? Hadden
we hun land net zo goed niet kunnen afpikken! Vijf
uur hielden Jeannette & ik ’t vol. Na drie verdiepte
weken puur natuur lukte ’t echt niet langer hier. God
bless America; ik hoop ’t voor ze, maar hier vrees ik
‘t ergste!
We wandelen langs een bouwplaats, afgezet met ‘n hek,
honderden meters lang! Je weet wel; zo’n raamwerk
van buis met daartussen ruitjesgaas gespannen. Wat
zit er nu toch in al die gaasjes? Zo vroegen wij ons
af. Naderbij gekomen bleek in elk ruitje een soort
visitekaartje te zitten van stripteasedanseresjes.
Honderdduizenden blote dames! Amerika is ‘n land
waarin écht blijkbaar alles kan. Las Vegas = namaak:
Colloseum, Arc de Triomph, Venetië, compleet met
gondelaars, nog ’n Eifeltorentje er bij. Leuk scherp
achtbaantje rondom het imitatievrijheidsbeeld. Alles
van beton & kunststof. Niet op ware grote, maar
op de grootte van de halve waarheid. Na een uurtje
wandelen voel je jezelf steeds bedroefder worden. Blij
dat we morgen vroeg terug mogen, in ieder geval weg
van hier! Maar de ongekende mogelijkheden blijken
nog lang niet voorbij!
Na nog wat onbegrijpelijke agressie vliegen we
de volgende ochtend heel vroeg terug. Zelfde
flauwekul bij ‘t inchecken: schoenen uit, riem uit
de broek. Blij dat ik geen pacemaker heb, had ik ‘m
ook uit moeten doen. Veel wandelende kleerkasten
met wantrouwende ogen. Maar dan, thuis; bij het
ontwikkelen van m’n 51 mtr. panoramafilm blijkt
het daarop met zoveel zorg, geduld en liefde aangebrachte
beeld bijna geheel verdwenen. Onderzoek
door het Kodak-laboratorium in London maakt
duidelijk dat de Amerikaanse veiligheidsdienst mijn
kamerakoffer –speciale stickers en douanesloten ten
spijt- op een veelvoud aan X-ray heeft getrakteerd
en alleen de twee films in m’n camera’s zijn in leven
gebleven, vanwege hun metalen camerahuisomhulsel.
Telefonisch paniekoverleg met de ambassade; no
comment! Verder geen woord! Een paar dagen later
opnieuw geprobeerd: zelfde resultaat: No Comment!
Een net, vriendelijk en persoonlijk briefje aan de
Amerikaanse Ambassadeur in den Haag blijft
domweg onbeantwoord. Een tweede herinnering
idem. Al m’n met zoveel genegenheid opgenomen
panorama’s werden uit slordigheid, desinteresse en
blinde arrogantie overstraalt. In Amerika kan
alles, zeggen we dan. Ja inderdaad, Alles!
Wim van Passel / Tijdloze Momenten
Met dank aan Paul de Backer van Tiogatours. Zonder
zijn deskundige adviezen hadden we nog niet half
zoveel gezien!
Tien jaar terug besloot van Passel na jarenlange ervaring als eigenaar en directeur
van Vanpassel Foto BV om de schoonheid van de laatste, ongerepte oernatuur
op de gevoelige plaat vast te leggen. Inmiddels heeft hij meer dan 25 reizen en
expedities gemaakt en bezit hij wellicht de grootste collectie grootformaat po-
laire natuurfotografie. Van Passel is te boeken voor zeer boeiende lezingen over
natuur en fotografie. Voor meer informatie: wimvanpassel@speakersacademy.nl
‘Wat wij fotografen niet ogenblikkelijk vastleggen, verdwijnt voor altijd.’ (Henri Cartier-Bresson)
AcA de m Y E- M AG A ZI N E voorJa ar 20 0 6