Een weerzien van Françoise Collin / Magda Michielsens (pdf - Sophia

20 × HANNAH ARENDT
Het nummer van over Hanna Arendt is een mijlpaal geweest in het feministische
denken over Hannah Arendt.
Ik had tijdens mijn studie filosofie “” van Arendt moeten lezen. Het
boek is van 1963 en ik ben in 1968 afgestudeerd. Ik denk dat het in 1966-1967 (eerste
licentie) was dat ik het moest lezen. Bravo dus voor mijn professor die het boek van
Arendt tot verplichte lectuur maakte. Blijkbaar had hij geen bias tegenover vrouwelijke
filosofen.
Als studente heb ik echter niet veel gehad aan Hannah Arendt. Pas met het Arendtnummer
van ging Hannah Arendt voor mij leven. Mijn belangstelling
voor haar werk is nooit meer weggegaan – hoewel ik nooit (hoeveel ik er ondertussen
ook van gelezen heb) een Hannah Arendt-fan ben geworden. Wat een detail is, maar wat
op mij indruk heeft gemaakt is de présence van Mary McCarthy in het Arendt-nummer
van en het biografische aspect, geïllustreerd met foto’s uit verschillende
levensfasen. Transmissie en verloop van de tijd zijn nadrukkelijk aanwezig in de manier
waarop in over Hannah Arendt wordt gesproken. Françoise Collin heeft
er altijd aandacht voor.
BOTSINGEN TUSSEN VROUWEN
Françoise Collin benadrukt de noodzaak van de ruimte voor een dialoog en noemt dit
belangrijker dan de liefde, die door sommige vrouwen uit de beginperiode zo bewierookt
is. In die ruimte zijn er veel botsingen geweest en veel scherpe discussies. Collin
verwijst naar de botsing die er is geweest tussen gelijkheidsfeminisme en verschilfeminisme.
De botsing is in het leven geroepen door het werk van Luce Irigaray. Het is
eerder paralyserend dan dynamiserend geweest (ik vind het trouwens heel verbazend dat
het zomaar is weggeëbd).
Er is ook de abortuskwestie geweest. Françoise zegt dat legalisering van anticonceptie
en abortus eisen waren waarrond vrouwen zich verenigd hebben. Dat is waar.
Maar abortus is (zeker in Vlaanderen, met zijn grote katholieke zuil) ook een thema
geweest dat de geesten van vrouwen heeft verscheurd. Er zijn dus zowel in de theorie
(Irigaray) als in de praktijk (abortus) verscheurende discussies geweest tussen vrouwen.
Ondanks het feit dat vrouwen heel verdeeld geweest zijn, en men gaan schrijven is over
‘feminismen’ (meervoud) zijn er nooit heftige openlijke scheuringen geweest. Dat
komt natuurlijk ook omdat het een ‘beweging’ was, geen partij en geen monolithische
theorie.
Ik vraag me af waar we op dit vlak staan? Volgens mij is er op dit ogenblik
een dramatische scheiding der geesten binnen de vrouwenbeweging in verband met religie,
hoofddoeken, multiculturaliteit, islam. Sommige ‘feministen’ blijken tegen het
bourka-verbod te zijn. Sommige ‘feministen’ zijn ook tegen het hoofddoekenverbod
op scholen. Als ik dat hoor, dan voel ik mij heel ver van huis. Als ik tijdens de viering
van Amazone de voorzitster van de Franstalige vrouwenraad hoor zeggen dat er vanuit
de vrouwenbeweging bijstand zal verleend worden aan vrouwen die in gevaar zijn omdat
ze de islam willen verlaten of omdat ze iets gedaan hebben dat de goedkeuring van hun
familie niet wegdraagt, dan denk ik dat we weer samen op het juiste pad zijn. Maar veel
‘samen’ is daar niet aan: de verdeeldheid is groot.
Françoise Collin zegt weinig over multiculturaliteit in haar recente teksten. Ze