Een weerzien van Françoise Collin / Magda Michielsens (pdf - Sophia

18 × interview op televisie Benoîte Groult zeggen: “Dat mijn kleindochter niet weet en niet
wil weten wat ik denk, gedacht heb en geschreven heb, vind ik diep tragisch. Niet speciaal
voor mezelf, maar als symptoom van een generatie(of woorden van die strekking).” We
vinden het ook terug in geschreven interviews: “Et puis il y a eu cette espèce de rupture
dans la civilisation qui est l’arrivée de l’électronique, et d’autres méthodes que les vieux
apprennent très difficilement. Mes petites filles me considèrent comme une retardée.
Alors qu’avec ma grand-mère, on jouait aux dames, aux mêmes jeux. Je suis mise à la
retraite d’office, aujourd’hui.” 2 Als feministen weten we nu goed wat we aan dochters
en kleindochters willen doorgeven. De kleindochters willen echter niet meer luisteren,
zelfs niet naar één van de belangrijkste schrijfsters van Frankrijk.
ERFENIS ZONDER TESTAMENT
Vóór het moderne feminisme was wat vrouwen van vrouwen leerden een praktijk. Het
stond niet geschreven, het was geen tekst, het was geen theorie. Het werd enkel mondeling
doorgegeven.Geïnspireerd door Collins ideeën over ‘erfenis zonder testament’
heb ik veel met studentes (vrouwenstudies pedagogiek in Nederland aan de universiteit
Nijmegen) gewerkt rond de vraag: wat leren vrouwen van vrouwen? We hebben er een
project aan gewijd waarin ouderejaars studentes jongerejaars interviewden, en er werden
scripties aan gewijd. Het was heel verhelderend om studenten te laten spreken over
wat ze van vrouwen hebben geleerd. Nog steeds leren meisjes veel praktijken die met het
dagelijks leven te maken hebben vooral van hun moeders en zusters, maar er was ook de
(populaire) feministische literatuur waarvan ze vinden dat meisjes en vrouwen dat voor
elkaar moeten opschrijven.
Wat feministen aan de volgende generaties overdragen heeft tegenwoordig een
praktijk kant en een theorie (ideeën) kant. Veel meer dan in de jaren ‘60 en ‘70.
Een belangrijk aspect van de erfenis werd gerealiseerd door vrouwenstudies. Eerst
was het en later werd het genderstudies. Alle disciplines binnen vrouwenstudies
(filosofie, taalkunde, sociologie enzovoort) hebben bijgedragen aan het opbouwen
van een feministische canon en ideeëngoed, maar wat vrouwengeschiedenis op dit
vlak doet en gedaan heeft is uiteraard het meest indrukwekkend.
Françoise is steeds terughoudend geweest over vrouwenstudies. Zij schreef er over
in 1990, in nr 45 3 . Zij vermeldde toen al de inkapseling, het streven
naar ‘objectiviteit’ van iets wat aanvankelijk een boosheid en een verlangen was.
Ik herinner mij een gesprek met Françoise Collin tijdens de receptie van de inaugurale
rede van Rosi Braidotti aan de Universiteit van Utrecht. Françoise droeg een
gasttoga van de Universiteit van Utrecht en ik herinner mij goed hoe genereus Rosi was
in haar publiek eerbetoon aan Françoise (en terecht). Het was een vreemde opvoering
en Françoise en ik voelden ons verbonden. We hadden een Franstalige Brusselse connectie,
in alle geval waren wij niet-Nederlands. Françoise drukte stilletjes haar aarzeling
en vraag uit: moeten wij dit willen? Is dit nu een succes of een onderwerping?
Rosi Braidotti had en heeft daarover weinig aarzeling. Toen zij te gast was
in een avondvullend televisieprogramma in Nederland (‘Geleerd in augustus’,
1996) toonde zij als één van de door haar geselecteerde fragmenten een stoet van
professoren aan de Universiteit Utrecht, waarbij de enige vrouw de koningin was
(1936, ter gelegenheid van Dies Natalis, bij het 300 jarig bestaan van de universiteit).
Zij onderstreepte de beelden met een tekst van Virginia Woolf. Het is de doel-