HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Gerard C. de Haas - De onvoorziene generatie
zelfde motief zien wij in Fellini’s film 8 1/2. De hoofdpersoon, die in de
moderne, luxueuze omgeving van zijn volwassen leven steeds onbarmhartiger
op zoek gedreven wordt naar zichzelf, wordt aan het einde van de film
opgenomen in een navrante kermisstoet van clowns en komedianten, terwijl
aan het hoofd van de stoet het jongetje loopt dat hij eens zelf is geweest in
zijn jeugd.
Waarom gebruiken Bergman en Fellini, alom gefêteerd als de artistieke vernieuwers
van de menselijke zelfherkenning, juist deze opvallende motieven
uit de kermis- en vagantenwereld? Hoe zijn de opvallende overeenkomsten
te verklaren met de kermiswereld in Nijhoffs gedichten! Wat is de band
tussen kind en clown, knaap en komediant?
Het zijn hier slechts voorlopige vragen, waarvan wij de samenhang intuïtief
vermoeden kunnen zonder een duidelijk en beredeneerd antwoord te kunnen
geven. Deze vragen dringen zich op, nu de generatietheorieën en het model
van protest en conflict geen sluitende verklaring verschaffen voor het typische
jeugdgedrag dat wij zien op straat en elders. Het is buitengewoon
moeilijk om in de opvallende kledingstukken waarmee onze jeugdigen zich
tooien, alleen maar een protesthouding te zien. De vraag is, waarom juist
zeer speciale kledingstukken gekozen worden om deze eventuele protesthouding
en het mogelijk provocerend bedoelde gedrag te accentueren. De
protesthouding is misschien nog wel aanwezig bij de zakjurken, paardestaarten,
blokruitblouses en spijkerbroeken die tussen 1950 en 1955 een verzet
verrieden tegen de opkomende verfijning in de naoorlogse mode der
volwassenen. De primitieve paardestaart en de slordige spijkerbroek werden
gecultiveerd als reactie op de civilisatieverschijnselen van de beginnende
naoorlogse welvaartsmaatschappij. De jeugdkleding die na 1960 de toon
aangeeft, is echter veel minder primitief en wordt ook beslist niet alleen gebruikt
om een zekere onverschilligheid tegenover de ouderen en anderen tot
uiting te laten komen.
Eigenlijk geloven wij er niets van, dat de jeugdcultuur een ‘protestcultuur’
zou zijn, zeker niet de huidige teenagercultuur die met haar geheimzinnige
symbolen en afspraken een zelfstandige jeugdkaste suggereert, die betrekkelijk
onverschillig staat tegenover de groep der ouderen. Wanneer we in de
jeugdmode een globale onderscheiding maken tussen boerse en hoofse folklore,
dan zijn in de huidige jeugdkleding uitgesproken hoofse motieven
aanwezig, waarmee een hoofs gedrag gepaard gaat, zoals de schrijver tot zijn
85