HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Gerard C. de Haas - De onvoorziene generatie
opkomen, is dit typisch zedelijk-justitiële gedrag eerder op folkloristische
motieven te herleiden, zoals Van Hessen aantoont, dan op een bewuste deelneming
aan de maatschappelijke actualiteit in al haar geledingen.
Deze folkloristische motieven, die Van Hessen kenmerkend acht voor het
jeugdbestel der vorige generaties, zijn op allerlei manieren weer terug te
vinden in het huidige jeugdbestel, evenals zij in de jeugdbeweging dominant
geweest zijn, de ideologische toekomstcamouflage ten spijt. Hoe merkwaardig
het ook moge klinken: tussen de manchester broeken van de jeugdbewegers
en de spijkerbroeken van de naoorlogse fans van James Dean en Elvis
Presley zien wij minder verschil dan de gedesillusioneerde optimisten suggereren,
die de kloof tussen jeugdbeweging en nozemisme onoverbrugbaar
achten. Evenmin zien wij een groot verschil tussen James Dean en Elvis
Presley aan de ene kant en de hele reeks comédiens et magiciens anderzijds,
die eeuwenlang als de magische rattenvanger van Hameln de jeugd naar zich
toegelokt hebben. De folkloristische voorwaarden voor deze geheimzinnige
lokroep blijven hun geldingskracht behouden; de excentriciteit in de modeverschijnselen
is folkloristisch geconditioneerd. Het ‘gekdoen’ en de herrieschopperijen
beantwoorden aan nauwkeurig te omschrijven voorwaarden; zij
kunnen onmogelijk zonder meer als uitingen van experimenteerdrang, afreageren,
aanpassingsstrubbelingen beschouwd worden. De ontwikkelingspsychologische
theorieën krijgen pas een concreet waarneembare betekenis
wanneer we ze met een flinke dosis folkloristische magie opvullen, waarvan
de zin en de beleving veel verder strekken dan van een loutere protesthouding
alleen. De geliefde maillots horen thuis in de wereld van de pierrot en
harlekijn, de opeens veel gedragen zwarte capes zijn het kledingstuk der
heterodoxe vaganten, de middeleeuwse rondzwervende religieuze desperado’s,
die in de geschiedenis van Europa voortdurend weer opduiken. De
zwarte cape is een doodssymbool; op vele afbeeldingen gaat de gepersonifieerde
Dood erin gehuld. Magie en dood, hel en eenzaamheid hangen ten
nauwste met elkaar samen; hun symbolen treffen wij veelvuldig in de jeugdfolklore
aan.
Met enige antropologische fantasie is het waarschijnlijk te maken dat de
samenlevingsorde haar veiligheidsmaatregelen vooral treft om juist de dood
en verlatenheid in het jeugdbesef zoveel mogelijk buiten te sluiten en deze
grondmotieven van onze existentie zoveel mogelijk te vervangen door de
veilige geborgenheid van culturele en sociaal-politieke voorzieningen. De
83