HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Maatschappelijke verwildering der jeugd
zielig vormeloos jongetje, zodra hij zich geconfronteerd ziet met een eis,
waaraan hij geen kans krijgt zich te onttrekken. Hij glijdt dan weg in de gedeconcentreerdheid:
uit de ruimte van de wereld klinkt wel een appèl: de
radio staat aan, de meisjes lopen op straat, of de jongens lopen op straat, je
kan daarachter of daarvooruit lopen; er is iets waaraan men wat prutsen en
peuteren kan... maar bij dat alles is het parool: ‘Ik ken ’t niet en waarom zou
’t moeten’.
Ook de stem en de articulatie geven de personale uitdrukking van de holle
leegte: men loeit, men brult, men kletst als een eindeloos geleuter, men gilt
en giert, men jengelt en zeurt. Er is geen stem die als een man op een man
afkomt; er is geen stem die warmte geeft, die jubelt of zakelijke vastheid
openbaart. En de articulatie is volkomen achteloos, bovendien verstoord
door een disharmonisch gebruik van de adem en van de stem. De gesticulatie
is zonder gratie, inadeaquaat, nu mat dan excessief: alweer ontbreekt een in
de diepte van het eigen wezen gelegen zin- en vormgevend princiep van
subjektieve zelf- en wereldopvatting. Men beweegt niet, men wordt bewogen.
Men wordt bewogen in het kollektief van de voetbalclub, van de troep
schafters die een prop papier heen en weer schoppen, van de rondslenterende
schooljeugd die uit ‘chancen’ is, van de mensenstroom die een stadion in- of
uitstroomt, die naar een fabriek of kantoor gaat, van de troep die marcheert
met de gemechaniseerde voorbeeldigheid van een leger, men wiebelt en
springt in een boogy-woogy, rumba, samba, maar men kent niet meer de
openspringende persoonlijke vreugdesprong of -dans. De blik zwerft, kijkt
vluchtig, is scherp op z’n hoede, monstert sensueel, omhult het objekt. De
verhouding tot het zakelijke is steeds approximatief (‘men gooit er met z’n
pet naar’), is gratuïte: meer spelerig dan jeugdig speels. ‘Spelerig’ in de zin
van: ‘Er aan rond peuteren’ en van ‘tot niets verplichtend’ en van ‘er maar
zo’n beetje mee manipuleren zonder de zaak naar z’n eis te behandelen of te
gebruiken’. Als het Ik geen gestalte heeft, kan de Wereld waarin dat Ik leeft
er ook geen hebben.
De vluchtige verhouding tot het objekt ligt in de vluchtige verhouding tot het
zakelijke besloten: zeldzame wanordelijkheid en slordigheid gaan hand in
hand, verwaarlozing van het objekt, onnadenkend gebruik er van, vernieling
uit onverschilligheid horen in dit verband thuis. De fundamentele ongeïnteresseerdheid
in het andere als wat het is, doet een mensentype ontstaan dat
zonder zich daardoor in enig opzicht gehinderd te voelen, leven kan in een
72