HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Flip Lindo - Maakt cultuur verschil?
56
De vader van Fatma (Turkse, 18 jaar, getrouwd, heeft net haar
meao-opleiding afgebroken) vindt school nu wel belangrijk voor de
kinderen. Door het lot van zijn dochters uit een eerder huwelijk, die
als jongvolwassenen naar Nederland kwamen en nu allemaal in een
wasserij werken, is hij het nut van het Nederlandse onderwijs gaan
inzien. ‘Maar’, zegt Fatma, ‘toen mijn vader voor het eerst hoorde
van het boekengeld voor mij schrok hij wel.’ [‘Heel moeilijk’, zegt
vader, die erbij zit.] En het lesgeld, duizend gulden, dat vond hij ook
wel hoog. ‘Als straks m’n jongere kinderen naar school gaan, wordt
dat m’n ondergang’, zegt hij. ‘Als ze straks met z’n vieren tegelijkertijd
op de hoge school zitten.’ In het gesprek benadrukt vader
afwisselend het belang van onderwijs en zijn zware financiële verplichtingen.
Behalve de financiële lasten die het - vaak relatief grote - gezin zelf voortbrengt
(de hoge kosten van het huwelijk van zonen en dochters en de afkoping
van de dienstplicht van zonen worden hier altijd genoemd), bezorgen reciprociteitsverplichtingen
tegenover collaterale verwanten en ongerelateerde dorpsgenoten
de vaders volgens meerdere jongeren veel zorgen. De oplossingen die
zij hiervoor zoeken zijn vaak ad hoc en hebben ingrijpende gevolgen voor alle
gezinsleden, zonder dat die bij de beslissing worden betrokken.
Ook het spaar- en investeringsgedrag van vaders is een regelmatig terugkerend
onderwerp in gesprekken met Turkse jongeren. Vaders investeren een belangrijk
deel van het familie-inkomen in winkels, huizen en grond in Turkije. Van
Schelven (1987) ziet (met de Duitse auteur Stüwe) de ratio achter dit spaargedrag
in de gerichtheid op terugkeer van de ouders. De altijd sterk gebleven
terugkeerwens van de Turkse eerste generatie is zeker onlosmakelijk verbonden
met haar spaarzin; niettemin zijn hier tegelijkertijd nog andere aspecten
mee verbonden. Ook Iberische ouders zijn gefixeerd op terugkeer; met name
de Spaanse eerste generatie brengt haar terugkeerplannen daadwerkelijk ten
uitvoer. Iberische ouders sparen hier natuurlijk eveneens voor; het was in feite
de belangrijkste, zo niet enige beweeggrond voor hun vertrek naar Nederland.
Toch hebben zij over de jaren hun spaar- en investeringsgedrag meer afgestemd
op uitsluitend de belangrijkste oudedagsbehoeften. Dit betekent dat men
een huis of appartement heeft en daarnaast nog wat geld, en verder vertrouwt
op het toekomstige pensioen of de aow. De investeringsgeneigdheid van Turkse
vaders is sterker, en meer op status in het heden gericht. Het ‘thuisfront’
wordt buitengewoon belangrijk gevonden waar het gaat om een oordeel over