HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

G.A. Kooy - De oude samenleving op het nieuwe platteland
zelend verzet, want de kracht van de nieuwe ideologie vindt een sterke tegenkracht
in dat, wat vanouds richtinggevend was voor het samenleven tussen
Achterhoekse mensen: de noodzaak om het belang van de organische
levensverbanden, waarvan de enkeling deel uitmaakt, te doen prevaleren
boven het strikte eigenbelang. Eerbied voor en gehechtheid aan overgeleverde
inheemse verhoudingen maken een volledige breuk met deze verhoudingen
tot een absolute onmogelijkheid, waardoor - er kan met niet genoeg nadruk
op worden gewezen - de traditionele samenwoningssituatie langer
bestendigd bleef dan strookt met het nieuwe individualistische levensgevoel
en de daarmee verbonden nieuwe normen. Het moet worden uitgesproken,
dat in menig geval samenwoningsleed - gevolg van het nieuwe individualisme
- had kunnen worden voorkomen, mits men de moed zou hebben gehad
om te handelen overeenkomstig de on-Achterhoekse levenskijk, waarmee
men in de aangegane samenwoning een element inbracht, dat aan haar vijandig
was!
Het werkelijk doorleefd verzet tegen het samenwonen is zonder twijfel het
meest en het sterkst aanwezig onder de in het schoonouderlijk huis ingetrouwde
vrouwen. Hun specifieke taak op een overwegend eng ruimtelijk
gebied. en hun herkomst uit een ‘vreemd’ milieu brengen met zich mee, dat
zij moeilijker dan de ingetrouwde schoonzoons of de ingetrouwde dochters
de belangrijke consequenties van de samenwoning aanvaarden. De Achterhoekse
samenwoningsproblematiek is daarmee echter niet in diepste
grond de spanningsverhouding tussen de schoondochter en de bloedverwanten
van haar man. Het is een problematiek, die resulteerde uit het verlangen
van de moderne mens om, eenmaal volwassen zijnde, slechts tezamen met
een enkele ander - de huwelijkspartner - een richting te geven aan het bestaan,
die strookt met sterk persoonlijke verwachtingen en idealen. In de
uiteenlopende kleine en grote, voorbijgaande en durende moeilijkheden, die
in de huidige Achterhoek binnen de familiehuishoudingen bestaan, drukt
zich ook nog steeds de oeroude menselijke onmogelijkheid uit om zich geheel
voor de ander in te zetten. Uit deze moeilijkheden spreekt echter vooral
een nieuwe geest, die insluit het verlangen naar gezinsautonomie. Het is het
gezin, dat in de Achterhoek bezig is, aarzelend de plaats in te nemen, die het
elders in Nederland soms reeds lang verworven heeft.
54