HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

G.A. Kooy
De oude samenleving op het nieuwe platteland
Assen : Van Gorcum, 1959
p. 170-172
G.A. Kooy - De oude samenleving op het nieuwe platteland
10. De oude samenleving op het nieuwe platteland
Achterhoekse agrariërs over hun samenleving
Wel is in de loop der jaren het welvaartspeil verhoogd in absolute zin, maar
op de kleine Achterhoekse bedrijven van gemiddeld een achttal bunders ligt
het geldinkomen per (produktieve) arbeidskracht vandaag de dag toch altijd
betekenend lager dan dat per (produktieve) kracht in de gezinnen der Achterhoekse
industrie-arbeiders. De betekenis, die het economische aspect
heeft voor het welzijn van het samenwoningsgeheel, maakt, dat de betrekking
tussen bijv. de vader en diens gehuwde zoon-opvolger, niet slechts,
zelfs niet vooral, een betrekking tussen vader en zoon, maar er een tussen de
uiteindelijk voor de bedrijfsuitkomsten verantwoordelijke ondernemer en
een medewerker is. (Herhaaldelijk verzuchtten respondenten, dat de jonge
boer en zijn vrouw door de oudste generatie werden behandeld als resp.
knecht en meid. Ja, slechter nog.) Samenvattend, kan worden gesteld, dat in
het traditionele familiehuishouden, multifunctioneel geheel als het is, de
vrijheid van alle leden beperkt wordt, doordat deze steeds met elkander hebben
te rekenen, alsook, dat de vrijheid van sommige der volwassen leden van
dit huishouden op bijzondere wijze wordt beperkt ten gevolge van de betekenis,
die de economische functie in het totale functionele complex van de
verwantschappelijke eenheid bezit.
(…)
Beleven de leden van de Achterhoekse traditionele samenwoning een vrijheidsbeperking,
die uit het samenwonen voortkomt? Het onderzoek leert, dat
er in de Achterhoek van heden een reële samenwoningsproblematiek bestaat
van soms zeer ernstig karakter en dat deze problematiek wortelt in de opkomst
van een individualistischer levensbeschouwing. Ook de mens uit het
buurtschap achter de IJssel is vandaag aangeraakt door de ideologie, waarin
verzet wordt aangetekend tegen de volledige inkapseling van de persoonlijkheid
in het hiërarchisch verband. Het is dikwijls een nog zwak of zeer aar-
53