HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Jan Haveman - De ongeschoolde arbeider
Het is niet juist te veronderstellen, dat deze eenheid en binding slechts zou
bestaan, wanneer zij bedreigd wordt. Dit was de mening van een aantal
ambtenaren, die ik sprak. Een eenheid, die niet bestaat, kan echter moeilijk
bedreigd worden. Op de een of andere wijze moet men in deze gezinnen,
ondanks het ontbreken van de huiselijke gezelligheid, de saamhorigheid als
tastbare realiteit ervaren. De vraag is: in welke vorm?
Er zijn vele verschijnselen, die er op wijzen, dat gezins- en buurteenheid in
vele opzichten identiek zijn. Het contact met de buren is bijvoorbeeld van
die aard, dat men de indruk krijgt dat een ‘buurtgezelligheid’ de plaats van
de ‘huiselijke gezelligheid’ heeft ingenomen. Wanneer de buren op bezoek
zijn, zijn zij als gezinsleden, voor wie men geen geheimen kent. De gezinnen,
die in een buurt tezamen wonen, kennen elkaar volledig en er is geen
onderscheid tussen de primaire gezins- en primaire buurtnormen. Gezinsopvoeding
is in dit milieu buurtopvoeding. Het gezin identificeert zich zo
volstrekt met zijn omgeving dat wanneer de kinderen op straat spelen, de
ouders het gevoel hebben, dat zij thuis zijn.
De gezinnen zijn de eenheden, waaruit de buurt als primaire groep is opgebouwd
en vergelijkbaar met de individuele personen, waaruit het gezin in het
burgerlijk milieu als primaire groep is samengesteld. Raakt men in het
burgerlijk milieu aan een gezinslid dan raakt men aan het gezin als geheel.
Raakt men in de volksbuurt aan een gezin dan raakt men daar aan de
volksbuurt als geheel. Gezinsisolement kent men niet, wel het isolement van
de volksbuurt, d.w.z. het totaal van de gezinnen, dat op eenzelfde sociaal
niveau in één of meerdere straten tezamen woont. Niet in een isolement
beleeft het gezin zijn eenheid maar als deel van een groter geheel.
Wanneer men als interviewer een gezin in de volksbuurt bezoekt, is de eerste
indruk, dat hier het gezin, meer nog dan in het burgerlijk milieu, in een isolement
is. Het normale middel om met een gezin in het burgerlijk milieu in
contact te komen, de huisbel, ontbreekt hier vaak. Wanneer men vervolgens
na een herhaald kloppen, de aandacht van de gezinsleden getrokken heeft, en
de voordeur, die klaarblijkelijk weinig of nooit gebruikt wordt, met moeite
geopend is, heeft een introductie, waaruit blijkt, dat men namens de een of
andere belangrijke instantie komt, als regel een totaal ander effect dan in het
46