HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Jan Haveman - De ongeschoolde arbeider
in dit huwelijk. In vroegere eeuwen had het gezin vele functies, waardoor
een bepaalde man en vrouw met hun kinderen aan het gezin gebonden waren.
Man en vrouw waren gezamenlijk verantwoordelijk voor de gehele opvoeding
van kinderen. Zij waren het hoofd van het gezin als arbeidsgemeenschap.
Het gezin was een religieuse eenheid en bood zijn leden bescherming.
Fabriek, kerk, school, politie en talrijke andere maatschappelijke instellingen
hebben thans deze functies, waarop de gezinsbinding berustte, van het gezin
overgenomen. In het moderne burgerlijke gezin berust de verhouding manvrouw
en ouders-kinderen daarom voornamelijk nog slechts op een gevoelsbinding.
Het is voor het modern burgerlijk bewustzijn vanzelfsprekend, dat
de betrekkingen tussen de huwelijkspartners op een psychisch-geestelijk
niveau in een affectieve binding, d.w.z. door wederzijdse liefde, gestabiliseerd
zijn.
Er is een opmerkelijk verschil tussen het gezin in de volksbuurt en het burgerlijk
milieu. Niet alleen in de wijze, waarop het gezin in het algemeen ontstaat
en in de grondslag waarop de gezinsbinding berust, maar ook in de wijze
waarop de gezinseenheid beleefd wordt. Is men in het burgerlijk milieu
zich deze eenheid in en door isolering van de maatschappelijke omgeving
bewust, in de volksbuurt beleeft men deze eenheid als lid van de buurtgemeenschap,
d.w.z. in en door contacten met de directe omgeving.
De intieme huiselijke gezelligheid kent men niet in de volksbuurt. De man
en de oudere kinderen aan het werk, de vrouw in huis, de jongste kinderen
op school of op straat, is het beeld van het gezin overdag. De man op straat
of vermoeid in een stoel, de vrouw aan het werk, de jongere en oudere kinderen
op straat is het beeld van het gezin des avonds. De zeer bekrompen
één- of tweekamerwoningen kunnen moeilijk het gezin in zijn geheel anders
dan slapend of etend bevatten. Overigens voelt men het ontbreken van de
huiselijke sfeer, anders dan in het burgerlijk milieu, niet als een gemis.
Hoogst zelden ziet men het gezin als zodanig tezamen en met de ‘huiselijke
gezelligheid’ als maatstaf zou men menen, dat alle gezinsbinding ontbreekt.
Deze conclusie is echter onjuist. De eenheid is aanwezig. Dit blijkt vooral
dan, wanneer men het gezin poogt te splitsen. Bij opneming van een kind in
een inrichting of verwijzing van de man naar een DUW-kamp, stoot men op
de allerheftigste weerstanden, waarbij de gehele buurt schijnt betrokken te
zijn.
45