HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Jan Haveman - De ongeschoolde arbeider
milieu weet waar in zijn stad de ‘volks’- of ‘achter’-buurten zijn en mijdt
deze. Uit de wijze waarop men over deze buurten spreekt, blijkt dat zij een
zeer slechte reputatie hebben. Met de bewoners van deze buurten kan men
geen maatschappelijke omgang hebben zonder zich te compromitteren. Niemand,
die zich zelf respecteert, kan en mag zich in deze buurten thuisvoelen.
Zij, die in deze buurten wonen, dragen reeds door het feit alleen, het stempel
van onmaatschappelijkheid. Het gevolg hiervan is, dat deze buurten in
zekere zin het stempel van een ‘ghetto’ krijgen.
Omdat in deze buurten vooral de ongeschoolde arbeidersgezinnen gehuisvest
zijn, is het in verband met ons onderwerp van groot belang deze buurten,
waarin in vele gevallen 13 à 14% van de stadsbevolking woont, nader te leren
kennen.
Hij, die de volksbuurten in het stedelijk milieu wenst te bestuderen, heeft
geen moeilijkheden om het veld van zijn onderzoek nauwkeurig af te grenzen.
Er is een merkwaardige overeenstemming in het oordeel van bijv. de
ambtenaar op de gemeentesecretarie, de chauffeur van de stadsbus, de politieagent
en het winkelmeisje. Tot op de helft van een straat nauwkeurig,
weet ieder te zeggen hoe de grenzen tussen de ‘nette’ en de niet meer nette
of ‘onmaatschappelijke’ woonwijken lopen. Te Leeuwarden zijn deze buurten
bijvoorbeeld: Tulpenbrug, de Houtstraten, Oldenhoven, Olde Galileën,
Werkmansbuurt, de Landbuurt, e.d. Te Groningen: de Oosterparkwijk met
het Rode en Blauwe dorp, de Jordaan, de Meeuwerderpolder, e.a. Te Veendam:
Remiselaan, de Lange Leegte, enz. Uit de aanduidingen en benamingen,
die men voor deze volksbuurten gebruikt, spreekt steeds een minachting,
soms gemengd met medelijden. Wanneer personen contacten zoeken in
deze buurten, beschouwt men dit steeds als daden van opoffering en zelfverloochening.
In ’t algemeen distancieert men zich van deze achterbuurten. Te
Leeuwarden sprak zelfs een vooraanstaand lid van de communistische partij
als zijn overtuiging uit, dat het ‘lompen-proletariaat’ uit deze volksbuurten
volgens Lenin niet in de partij thuis hoort. Tegelijkertijd beklaagde hij zich
echter over de verburgerlijking van de Leeuwardense arbeiders.
De bewoners der genoemde wijken bestaan in hoofdzaak uit ongeschoolde
arbeiders. Dit bleek bijvoorbeeld toen ik in een V.G.L.O. school te Leeuwarden
de beroepen van 158 vaders van leerlingen, afkomstig uit de volksbuurten,
liet nagaan.
26