HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Paul Gruter - Profijtgedrag van stedelingen en criminaliteitscijfers
praktijken. Daarbij zijn zinsneden als de onderstaande regelmatig te noteren:
‘Ach waar praten we eigenlijk over, als je ziet hoe die grote jongens
wegkomen. Ik kan me voorstellen dat mensen makkelijker
worden als ze dat in de krant lezen.’
Een minder vaak voorkomende redengeving, maar eveneens verwijzend naar
de moraal van anderen, wordt gevormd door morele entrepeneurs geïntroduceerde
stereotyperingen van regelovertredingen. Criminelen worden daarbij
toch vaak nog omschreven als professionals die van wetsovertreding hun
beroep maken. Deze stereotyperingen kunnen sommigen helpen makkelijker
hun eigen kleine illegale aankoop of diefstalletje te rechtvaardigen.
Zoals een vrouw illustreert:
‘Als ik een gestolen fiets koop, dan doe ik dat voor eigen gebruik.(...)
In principe wil je de dingen netjes doen, maar als je
merkt dat anderen met van alles en nog wat de hand lichten, dan
word je zelf ook wat makkelijker, ook al vind je het op zichzelf
slecht. Het zijn tenslotte toch heel marginale dingen die je voor je
zelf doet. Je maakt er niet je dagelijks werk van om in gestolen
fietsen te handelen.’
Naast het wijzen op de dubieuze moraal van medeburgers is er ook de rechtvaardiging
waarin naar voren wordt gebracht dat het eenvoudigweg voordeliger is om
bepaalde formele regels te omzeilen. ‘Waarom zou je een dief van je eigen portemonnee
zijn, als je zonder al te veel moeite de dingen op een goedkopere manier
kan regelen?’ De vrouw vervolgt over de opknapbeurt van haar huis:
‘We hadden een begroting gemaakt voor een verbouwing en dan
komt de architect die zegt, dat het “zwart” een stuk goedkoper
kan. De aannemer was officieel, maar die maakte er geen punt van
om het “zwart” te doen. Ik was wel verbaasd. Je denkt er even
over na, maar niet te lang, want het scheelt je gewoon een heleboel
geld. Als ik anderen daarover spreek, krijg ik de indruk, dat dit op
heel grote schaal gebeurt.’
Echter niet alleen in het zwarteklussencircuit geldt de rationele overweging
225