HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

ISONEVO - Noord-Oost Overijssel
Sociale desintegratie en aanpassing
Het bovenstaande beeld wordt op talrijke punten doorbroken door desintegrerende
invloeden, zowel van binnenuit als van buitenaf. Als oudste invloed
is te noemen het contact met de zich in de omgeving vestigende veenkoloniale
ontginners, die nieuwe opvattingen en meer rationele instelling bezaten.
Vervolgens begon het onderwijs een rol te spelen; vooral het huishoudonderwijs
voor meisjes bracht nieuwe elementen in de opvoeding en huishouding,
al was de tegenstand der grootmoeders sterk - en is dit vaak nog. De
betere verkeerswegen verbraken het isolement, en als gevolg daarvan, beter:
in wisselwerking daarmee, drong de industrie het gebied binnen, met name
in het veenkoloniale Dedemsvaart en in Vriezenveen en Vroomshoop. Deze
industrie verwekte een kettingreactie, die nog lang niet het einde heeft bereikt,
en met name door stijging van welvaart, andere arbeidsopvattingen,
losmaking van de buurt als werkgemeenschap, forensisme e.d. steeds sterker
het oude levenspatroon aantast. Wanneer we in het volgende spreken over
desintegrerende krachten, dan bedoelen we hiermee niet een morele of sociaal-diagnostische
qualificatie te geven. Slechts stellen we vast, dat het oude
samenlevingspatroon in ontbinding verkeert en dat dit gevolgen heeft, die de
aandacht van het beleid verdienen, vooral omdat ze eerder in aantal en hevigheid
toenemen dan afnemen.
a) Desintegratieverschijnselen
Een aantasting van de traditionele vormen van samenleven - gezin, naoberschap,
buurt - is reeds allerwegen waar te nemen. Gedeeltelijk geschiedt dit
onder dwang van buitenaf - b.v. ploegenarbeid van mannen in fabriek breekt
de gewone dagelijkse gang van zaken -, gedeeltelijk vindt de desintegratie
plaats via een bewust binnenvoeren van nieuwe dingen en nieuwe gedachten
- het meisje, dat in verzet komt tegen de heerschappij van de grootmoeder in
het huishouden, omdat deze de kinderen verkeerd opvoedt, de jongelui die
aan de naoberplichten wensen te ontkomen en elders een woning zoeken te
vinden.
De ene invloed brengt na verloop van tijd onvermijdelijk de andere met zich
mede. Doktershulp wordt algemeen begeerd, ook in de meest geïsoleerde
buurten, maar... de dokter wenst deskundige en geen burenhulp naast zich te
zien, zoals die van wijkverpleegster en kraamverzorgster. Deze echter kun-
21