HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

W.H. Nagel - Oss
in het bijzonder gewend had tot het goed van de benijde gefortuneerde. Dit
bleek in Oss echter geenszins het geval. Na de jaren van sector I, van het
regelrechte conflict tussen arbeiders en fabrikanten, is er slechts bij uitzondering
sprake van (economische) criminele agressie tegen bezitters. Een enkele
keer komt het voor; een (thans overleden) pastoor, die voor rijk doorging,
was daar herhaalde malen het slachtoffer van. Overigens echter behoren de
bestolenen evenzeer tot het plattelandsproletariaat en de kleine boeren als de
dieven.
In 30 gevallen heb ik, met de welwillende hulp van de gemeentepolitie, nog
naderhand kunnen nagaan tot welke welvaartsklasse de slachtoffers in sector
III moesten worden gerekend. Hierbij werd opzettelijk niet getracht een objectieve
welstand der betrokkenen vast te stellen, maar afgegaan op de in
dezen belangrijker publieke opinie omtrent de welstand. In de 30 gevallen
behoorden tot de
kapitaalkrachtigen 1 persoon
kleine middenstanders 20 personen
armen 7 personen
terwijl van 2 personen geen communis opino bestaat over hun welvaart; men
schat hen tussen de tweede en de derde groep in. Deze gradering is er een
van uit Osse normen. Men bedenke, dat de ‘kapitaalkrachtige’ (de bedoelde
geestelijke) in een gronings landbouwdorp voor een kleine burgerman zou
doorgaan en de ‘kleine middenstanders’ bepaald voor arme lieden.
De conclusie omtrent het sociale gevoel der criminelen is dus niet gunstig.
Bij werkelijke nood wordt een eventuele verontschuldigingsgrond al aanzienlijk
zwakker, als de dader zich vergrijpt aan het bezit van klassegenoten,
die door eenzelfde nood gekweld worden. Bij de nijd bestaat een dergelijke
verontschuldigingsgrond niet, maar blijkt alles nog wat ongunstiger te zijn:
over de socialiteit van de arme, die op een ogenblik een vette kluif van de
bezitter graait, behoeft men minder ongerust te zijn dan over de integrale
sociale nijd van de proletariër, die zich tegen de hele gemeenschap, zijn
soortgenoten incluis, keert.
De wrok van de minderbedeelde kan veel meer inhoud hebben dan het feit
van het economisch minder bedeeld zijn zelf. Hij kan indirecte aanleidingen
hebben en voorstellingen inhouden. Bij de criminelen van Oss trof ik de
205