HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Elma Verhey et al. - Het geheim van Urk
uitgevonden. De Schotten hebben, meer dan de Hollandse calvinisten, oog
voor Gods avontuurlijke aard. Ze hechten aan wonderen. Wordt het hoofd
van een geloofsheld afgehakt, het blijft doorpreken. Vallen zijn bloeddroppels
op de koets van zijn beul, ze blijken niet meer te verwijderen. Staat hij
op de brandstapel, hij zal de pijn niet voelen.
Ze hebben ook een optimistische kijk op de prediking: minder belangrijk dan
wat ze zeggen is het timbre waarmee ze zich tot het volk wenden: dat is de
toon van Gods Stem. Daarom zien ze er ook geen been in om mensen om te
kopen teneinde zich onder hun gehoor te schikken. Gods wegen zijn wonderlijk
en het is hoe dan ook beter Zijn timbre wel dan niet te horen. Deelname
aan jachtpartijen en andere wereldse feesten, hoe verwerpelijk op zich
ook, kan niet ontraden worden wanneer dat het aangewezen middel lijkt om
een andere deelnemer dichter tot God te brengen.
Ook gaan ze een enkele voorzegging niet uit de weg: rampen worden voorzien,
oorlogen voorspeld, het eigen doodsuur betrekkelijk nauwkeurig
bepaald.
Wat zo onbegrijpelijk lijkt, klinkt plotseling uitermate redelijk.
Aan Hellenbroek en Smytegeld ontlenen Urkers hun buitengewone stuwkracht
in het economische. Heel anders dan het katholieke kerkvolk, dat bij
naleving van een aantal eenvoudige regels zekerlijk de Hemelpoort zal passeren,
en dus, met dat vooruitzicht, hier op aarde bereid was zich tevreden te
schikken in haar lot, hebben de klassiek-calvinisten, wetende dat de Hemel
hun deel niet worden zal, een extreme neiging om zich hier op aarde te weren.
Ze ontlenen er ook hun onmatig individualisme aan. Het woord kudde,
waaronder menige pastoor zijn beminde gelovigen graag samenvat, ontbreekt
in de calvinistische terminologie. God bekeert immers per geval. Hij
pikt, op Zijn manier, juist jou eruit; de anderen mogen nog zo vaak naar
dezelfde kerk gaan, zo God hen niet verkiest, zo zullen ze hun verdoemenis
niet ontlopen.
De zonde is, nog steeds naar Smytegeld en Hellenbroek, de trouwe metgezel
van de onbekeerde. Zondigheid is niet de oorzaak dat je nog onbekeerd bent:
het is er slechts het teken van. De bekeerde is het een vreugde de
zondagsrust te houden. De onbekeerde voelt het als een zware plicht. Hij
doet het toch: het staat zwart op wit in de Bijbel.
168