HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Elma Verhey et al. - Het geheim van Urk
(1658-1731) mee.
‘Die lezen wij, mensen, dat is waarheid.’
We wonen een dienst in de Bosjeskerk bij. Er wordt een Schotse preek gelezen
van Murray M'Cheine (1813-1842).
We bezoeken de winkel met geestelijke lectuur. Wat lezen de mensen bij
voorkeur? vragen wij de eigenaresse. Zij wijst op de planken vol Schotse
Presbyterians uit de zestiende en de zeventiende eeuw.
Dat zijn de bronnen van het zware Urker christendom. Het is verstard in
schrifturen en denkbeelden uit een heel andere tijd en een heel andere cultuur,
die echter op Urk gelezen worden alsof ze gisteren geschreven zijn en
specifiek toegesneden op de problemen van de keileembult in het IJsselmeer.
Maar Hellenbroek, Smytegeld noch de Presbyterians spreken zich uit over
zaken als overbevissing, minimumloon en medezeggenschap.
‘Wat de zwaren missen’, zegt een lichte dominee, ‘is een ideologie voor alledag,
voor de gewone dingen waarmee ze te maken krijgen.’
Is dat juist? Is het een gebrek aan alledaagse richtlijnen die de zware Urkers
de ruimte geeft om zich de christelijksten aller christelijken te voelen en tegelijk
de bepalingen die er bij voorbeeld aan de visserij of aan fatsoenlijke
arbeidsvoorwaarden gesteld zijn, met voeten te treden?
We haasten ons om Hellenbroek, Smytegeld en de Schotse Predikers te lezen.
Christelijk bijgeloof
We lezen Smytegeld, Hellenbroek en de Schotse geloofshelden en we weten
dat de onderzoekers zich vergissen. Urker leer en Urker leven staan niet met
elkaar op gespannen voet. Want deze ‘oude schrijvers’ laten het waanzinnig
soort redelijkheid zien, dat de waanzin van de Urker tegenstellingen redelijk
kan verklaren.
Per pagina groeit onze verbazing.
Moeten de Urkers zich schamen dat zij de dag des Heren in zondige dranklokalen
doorbrengen?
166