HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Elma Verhey et al. - Het geheim van Urk
stoord vrezende gemeenschap van het eiland Urk, in het dorp Urk al lang tot
ontbinding is overgegaan.
En gaat aan de ontbinding van ieder organisme niet altijd een verstijving vooraf?
Schijnheilig?
Maar over één ding zijn ze het eens: tussen Urker leer en Urker leven gaapt
een kloof zo wijd als die tussen hel en hemel. C. Plomp (Sociografie van het
eiland Urk) noemt de Urkers onomwonden ‘schijnheilig’. P.J. Meertens (Het
eiland Urk) vindt dat ‘velen meer naar de letter dan naar de geest van de
Bijbel leven’. En de belendende IJsselmeerbewoners zeggen sinds jaar en
dag: ‘Een Urker kan niet verdrinken. Die drijft op zijn eigen vuil.’
Op het eerste gezicht lijken al die onderzoekers een eenvoudig gelijk te hebben:
legio is het aantal voorbeelden van Urker gedrag dat een eenvoudig
christenmens met stomheid slaat.
Een Oud-Gereformeerde jongen wordt aangehouden na een indrukwekkende
serie inbraken. Op het bureau vraagt hij of de radio uit mag, want daar is hij
principieel tegen.
Een Urker van de lichte soort wilde eindelijk eens verantwoorde films in
roulatie brengen. Van de zwaren werd hem de huid volgescholden. ‘Als het
licht uitging’, zegt hij, ‘dan kon je in het donker de ene na de ander, die het
hardst geprotesteerd hadden, zien binnendruppelen.’
‘Ach’, zegt een redacteur van het lokale nieuwsblad, ‘er zijn er hier zoveel
aan wie alles zwart is. Hun kleding. Hun geloof. En hun handel.’
Maar het gelijk van de onderzoekers is té eenvoudig en de gangbare verklaring
- hypocrisie - te veel een etiket. Wie de Urkers schijnheilig noemt omdat
ze niet leven naar hun leer, die zal toch precies moeten zeggen wat de
Urker leer dan wel inhoudt. Christelijk, zeggen de onderzoekers, en dat moet
maar voldoende zijn. Alsof christelijkheid niet zo ongeveer alles omsluit,
van de ethiek van Vorster tot en met de ethiek van Helder Camara.
Is er iets specifieks aan de Urker variant van de christelijke ethiek?
We praten met een Oud-Gereformeerde voorman. Hij geeft ons de geschriften
van Bernardus Smytegeld (1665-1739) en Abraham Hellenbroek
165