HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Elma Verhey et al. - Het geheim van Urk
Maar met de Volendammer, even losbollig als katholiek, heeft de Urker een
vanzelfsprekende zielsverwantschap.
De heerschappij van de Gruwzame heeft ongetwijfeld een verschrikkelijke
invloed - maar Hij heeft de mensen op Urk niet kunnen verzuren.
Dat is het wonderlijke van Urk: dat dit streng orthodoxe dorp de bakermat is
van het veelgezongen ‘overal, overal, waar de meiden zijn’.
We vragen andere Urkers naar wat zij zien als de grond van de Urker scheuringsdrift.
‘Er zijn hier te weinig heidenen’, zegt een lichte dominee. ‘We hebben niets
om ons tegen af te zetten.’
Het is een deel van de verklaring.
‘Urkers zijn verschrikkelijk emotioneel’, zegt een andere dominee. ‘Mannen
die voluit huilen, daar kijkt niemand van op. Ze houden ervan om een grote
brand te maken, iedereen is aangenaam opgewonden, maar dan gaat het te
ver, dan verdwijnen er mensen, en de weg terug kennen Urkers niet.’
Ook dat verklaart iets.
‘Die godsdiensttwisten’, zegt een derde informant, ‘daar moet je je niet op
verkijken. Ze gaan altijd, over kwesties die ons eigenlijk helemaal niet raken:
Kuitert en Wiersinga, er is geen Urker die ze ook maar bij benadering
kent. De godsdienst is alleen maar het middel, waarmee hele andere conflicten
worden uitgevochten.’
En ook dat maakt onderdeel van de verklaring uit.
Maar het is alles bij elkaar onbevredigend. Want een gebrek aan heidenen is
er op Urk altijd geweest, en emotioneel waren de vissers vroeger ook. Zeker,
ook toen gaf de godsdienst aanleiding tot twisten - maar dan ging het tussen
twee en na 1896 drie kerken.
Nu gaat het over dertien kerken; de meeste zijn van recente datum.
Waarom dus juist nu al die scheuringen? En waarom scheuren de Urkers
naar zware, stijvere kerken, waar de Gruwzaamheid Gods wordt verkondigd?
De scheuringen laten, in al hun krampachtigheid, precies zien wat de Urkers
zo graag willen ontkennen: dat de overzichtelijke, vertrouwde, God onge-
164