HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

ISONEVO - Oostelijk West-Friesland
Ook tussen beroep en dorp bestaat in zekere mate een verband, gelijk wij
hebben gezien. Tevens zijn echter godsdienst en beroep onverbrekelijk met
locaal verenigingsleven verbonden. Het is derhalve bijzonder moeilijk na te
gaan, welke betekenis primaire relaties hebben in de dorpssamenleving
tegenover secundair en institutioneel bepaalde. Het is zeker onmogelijk hen
daar los van te zien.
Trachten wij nochtans iets omtrent ‘het dorp’ te zeggen.
Over het algemeen kent men elkaar nog wel bij naam en voornaamgebruik
van de laatste is zelfs vaak noodzakelijk in verband met veel voorkomende
achternamen. Ook de naam van de vrouw wordt gebruikt (tegen kinderen:
ben je d'r eentje van...?) Slechts enkele figuren worden als functionaris
aangesproken (burgemeester, geestelijke). Ook tegen de dokter is het wel
eens je en jou. Men is in dit opzicht democratisch en weinig formeel. In
Hervormde kring heerst voor de dominee vaak weinig ontzag. Veel hangt af
van de persoon, respect op grond van functie heeft men nauwelijks. Ook de
burgemeester moet het niet te gek maken. In een bepaald geval vond deze
het wel mooi, dat bij vergaderingen van een R.K. vereniging voor hem werd
opgestaan, wanneer hij binnenkwam. Toen hij zich dit liet ontvallen en suggereerde,
dat zijn eigen geloofsgenoten dit ook wel eens konden doen, was
het: ‘'t is burgemeester in zijn bol geslagen, hij gaat zich wat verbeelden.’
Zolang men nog ‘meneer’ is, is men niet geaccepteerd (tuinbouwassistenten).
Bij de jongere generatie wordt het gebruik van ‘meneer’ en ‘mevrouw’
echter veelvuldiger, zij het tegenover ‘vreemden’. Men denkt nu misschien
aan de werking van ‘social control’.
Deze is er dan in bovengenoemde ‘democratische’ zin. Naar inhoud betekent
het niet het tot stand komen van conforme of niet-geuite meningen. Men zegt
wat men denkt, geeft zijn mening te kennen, vrijmoedig en niet onderdanig
en is daarbij reëel, nuchter, vrij redelijk. Men is in deze dingen zelfbewust en
‘laat zich niets zeggen’. Aldus enkele typeringen van waarnemers.
Bij dit al werkt het godsdienstig onderscheid, ook binnen de dorpen, vrij
scherp door. Keuze van dokter en winkel wordt niet zelden daardoor bepaald.
Burenrelaties en selectie door ouders van vriendjes of vriendinnetjes,
waarmede de kinderen mogen spelen, worden er door beïnvloed: ‘Dat meisje
moet je de volgende keer maar niet meer mee naar huis nemen’ (uitspraak
van een ontwikkelde en overigens ruimdenkende R.K. informant tot zijn
dochtertje).
16