HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Chr. Plomp - Urk
jes moeder helpen.
Als gevolg van deze toestanden waren de onderwijsverslagen gewoonlijk in
mineur gesteld; zoo b.v. in 1869: ‘De vorderingen der leerlingen laten veel te
wenschen over. Het voorgeschrevene bij de instructie van den hoofdonderwijzer
werd niet naar behooren opgevolgd. Sommigen der leerlingen kwamen
zeer ongeregeld ter school, terwijl eenigen van hen uit onverschilligheid
voor goed zijn weggebleven’. Uit de schoolvisitatie van 1917 klinkt evenmin
een opgewekte toon: ‘Het trof ons zeer, dat het onderwijs in de klassen die
aan den vooravond van het overgaan naar een volgende stonden, niet tot dat
peil was opgevoerd, waarop het volgens het leerplan moest zijn gebracht’.
De oorzaak werd geheel gezocht in de vele en lange vacaturen.
Daarbij kwam echter, dat men het met de leerplichtwet niet zoo heel nauw
nam. Ook na 1901 - het jaar van inwerkingtreding der wet - kwam het vaak
voor, dat de jongens met hun 9de of 10de jaar van school gehaald werden,
om bij den een of anderen schipper als ‘vierdeman’ aan boord te komen.
Indien men het bovenstaande in acht neemt, is het des te opvallender, dat
eenige Urkers door een bijzondere belangstelling hun kennis op zoo ruime
wijze hebben weten te verrijken. Die belangstelling is gewoonlijk religieus
gericht, waarbij men op dit gebied een enkele maal een groote bekendheid
met oudere zoowel als met moderne schrijvers kan aantreffen.
In wijderen kring worden preekeboeken gelezen; voorts vindt nog in vrij
beperkte mate ontspanningslectuur van behoorlijk gehalte aftrek, b.v. romans
of populaire werken op historisch gebied.
Over het geheel is de leesgierigheid der bevolking echter niet bijzonder
groot. Wegens gebrek aan voldoende belangstelling heeft men den korten
tijd bestaan hebbende jeugdbibliotheek ook weer opgeheven. Wel worden in
wijden kring boeken gelezen, welker inhoud er uitsluitend op is gericht den
sensatielust te bevredigen, goedkoope romannetjes, die enkelen koopen en
dan als vanzelf verder circuleeren. Ook teekenen sommigen wel in op serieboeken
over b.v. het sexueele vraagstuk, welke door middel van dagbladadvertenties
aangeprezen worden. Men staat wat dit betreft op Urk soms
voor raadselachtige dingen. Zoo kwam b.v. in de vroegere Urker Courant tot
tweemaal toe een geheele pagina groote advertentie van een niet bepaald
eerste-klas uitgever voor, waarin o. a. het boekwerk ‘napoleon en Madame
sans Gene’ met de uitdrukkelijke toevoeging: pikant, ten zeerste aangeprezen
werd.
149