HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Chr. Plomp - Urk
verliest zij deze beteekenis meer en meer met het losser worden der onderlinge
bindingen. Zoo onttrokken zich tot voor kort slechts weinigen aan den
kerkgang op Zondag; het was een gewoonte waaraan ieder, ook al had hij er
persoonlijk niet zoo’n behoefte aan, meedeed. Thans neemt het aantal wegblijvers
evenwel toe en geschiedt het kerkverzuim ook openlijker. Er wordt
onder kerktijd b.v. meer op straat geloopen, hetgeen vroeger niet voorkwam.
Ook in het verleden waren er wel menschen, die uit de kerk wegbleven of
zelfs met haar gebroken hadden, doch dit waren, in den regel uitsluitend bijzondere
figuren, van wie men vergoelijkend kon zeggen: ‘die hebben ook
altijd wat bijzonders’.
Daarbij kan men in wijderen kring van een afnemende belangstelling voor
godsdienstige zaken spreken. Dit blijkt b.v. uit de verminderde beteekenis,
die de religie in gesprekken en in de lectuur speelt. De vooral op Urk zoo
belangrijke intellectueele functie van den godsdienst gaat met de verruiming
van den gezichtskring door krant, radio enz., voor een deel teloor.
In het bijzonder bij de jeugd kan men bovendien een eenigszins andere gezindheid
tegenover den godsdienst waarnemen. Zoo werd b.v. kortgeleden,
geheel buiten de gewoonte om, een vergadering van jonge Zuiderzeewerkers
zonder voorafgaand gebed geopend, naar de voorzitter later verklaarde, uit
vrees voor uitgelachen te worden.
Door de aanstelling van een Gereformeerden hulpprediker en de komst van
den Chr. Gereformeerden predikant is echter plotseling de belangstelling
voor het religieuze weer verhoogd. Menschen, die zich b.v. langen tijd van
de kerk afzijdig hielden, gaan er thans weer regelmatig heen.
In het voorgaande merkte ik op, dat een Urker door zijn godsdienstige opvoeding
in den regel een vrij beschaafden indruk maakt. Dit eigenlijk niettegenstaande
het gebrekkige onderwijs, waarmee de meesten het hebben
moeten doen. Het schoolonderricht had vroeger n.l. met velerlei moeilijkheden
te kampen. Allereerst kon men slechts met moeite voldoend personeel
krijgen, waaraan de afgelegen ligging van het eiland en het niet zeer aantrekkelijke
salaris niet vreemd waren. Daarenboven stelde de snelle toewas
der bevolking de gemeente te dien opzichte voor niet geringe problemen. In
1855 stond één onderwijzer met een hulponderwijzer voor ongeveer 200
kinderen. Moeilijkheden waren er ook met de kinderen zelf, daar zij zeer
ongeregeld op school kwamen; de jongens moesten al vroeg vader, de meis-
148