HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Chr. Plomp - Urk
Dit neemt niet weg, dat bovenstaande verschijnselen slechts verklaard kunnen
worden uit een vrij aanzienlijke innerlijke soepelheid. Ook de geestelijke
beschaving wordt door deze eigenschap gekenmerkt.
Men merkt dit reeds in de taal op; de Urkers spreken n.l. wel een van het
Nederlandsch of Friesch afwijkend eigen dialect, doch hiernevens kent
iedere Urker uitstekend Nederlandsch. Het kost hem vaak zelfs moeite, zich
tegenover een vreemdeling in het Urksch uit te drukken.
Een volgende aanwijzing is hun betrekkelijk geringe bekrompenheid We
zagen reeds de verdraagzaamheid op godsdienstig gebied en er zijn nog talrijke
andere verschijnselen, die hierop duiden. Terwijl b.v. in vele andere
streken met een rechtzinnige bevolking de koepokinenting aanvankelijk op
ernstige bezwaren stuitte (vooral in Scheveningen was dit het geval), moest
op Urk de gemeentegeneesheer zich reeds in 1887 verbinden tot bevordering
en kostelooze verrichting ervan. Een ander voorbeeld is, dat het verzekeringswezen
er maar weinig weerstand vond. Op een zekeren geestelijken
zwier wijzen voorts het gevoel voor humor en de veelvuldig voorkomende
gewoonte, zijn gedachten in rijmvorm weer te geven. Met levenslustig is de
geestelijke houding der Urkers misschien het best aan te duiden en minder
dan in zoovele andere Calvinistische streken vindt men bij hen de stijfheid
en stugheid, waardoor het leven daar gekenmerkt wordt.
Het soepele en zwierige dat den Urker typeert, vindt wel zijn beste weerspiegeling
in het gestencilde weekblad de Oprechte Urker. Door zijn humoristischen
kijk op de zaken, z’n fantasie, slordigheid en niet al te groote
beginselvastheid mag dit krantje typisch voor den Urker volksaard genoemd
worden, tenminste voor één der kanten ervan.
In het geestelijk leven der Urkers neemt de religie wel de breedste plaats in;
de opvoeding thuis, op school en binnen vereenigingsverband, is dan ook
grootendeels op het bijbrengen van een religieuze overtuiging ingesteld. Wat
richting betreft, is de bevolking orthodox-protestant, n.l. Ned. Hervormd,
Gereformeerd en Christelijk-Gereformeerd. De religie geeft aan het leven
der Urkers een bepaalden stijl, welke behalve in de gedragingen o.m. naar
voren komt in hun wijze van uitdrukken en ’t gemak waarmee men gewoonlijk
zijn gedachten onder woorden weet te brengen. De kennis van godsdienstige
zaken is over het algemeen niet gering. Gesprekken over religieuze
onderwerpen nemen soms uren in beslag en de dagelijksche gebeurtenissen
krijgen gewoonlijk door vergelijking met soortgelijke voorvallen uit den
146