HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

Chr. Plomp
Urk : sociografie van een eilandbevolking
Zutphen : De Walburg Pers, 1989 (Oorspr. Uitgave: 1940)
p. 108-110, 111-115
27. Urk
Chr. Plomp - Urk
De geestelijke beschaving
Visschersbevolkingen vertoonen vrij algemeen het beeld eener typische beschaving,
waarin als voornaamste kenmerk gewoonlijk de groote mate van
traditionaliteit opvalt. Men denke b.v. aan de Fransche visschersplaatsen,
over welker folklore Paul Sebillot een studie geschreven heeft.
Hoewel in ons land de folklore door o. a. de dichte bevolking en het intensieve
verkeer meer en meer verdwijnt, zijn hier en daar typische opvattingen
en gebruiken nog geenszins uitgestorven. Zoo is b.v. op het visscherseiland
Marken veel van het oude in gewoonten, huizenbouw, huisinrichting, e.d.
overgebleven, niet alleen vanwege het vreemdelingenverkeer, doch evenzeer
door het behoudende karakter der bevolking.
Geheel anders is dit echter op Urk. We zien hier n.l., hoe al het eigene in
bovengenoemd opzicht verdwenen is, of hard op weg daarheen, zoodat men
van een karakteristieke volkscultuur bezwaarlijk kan spreken. Men vindt op
dit eiland geen bijzondere gebruiken op feestdagen, bij huwelijk of geboorte
meer. Evenmin treft men er nog een oud-Urksch interieur aan, terwijl het
huizentype sinds reeds een vijftigtal jaren niets meer gemeen heeft met het
vroeger gebruikelijke.
Voorts is de kleederdracht al sterk aan het verdwijnen, vooral onder de
vrouwen en voorzoover deze eraan vasthouden, hebben zij haar al aardig aan
de mode weten aan te passen. De meisjes, die ‘in het burger’ loopen, gaan
ook niet gekleed in een of ander stijf costuum, doch geheel naar de laatste
mode en voor de heeren geldt hetzelfde.
Het typische der Urker beschaving bestaat op het oogenblik voornamelijk
hierin, dat verschijnselen die men ook elders aantreft, op eigen wijze verwerkt
worden. Want niettegenstaande hun open staan voor nieuwe indrukken,
hebben de Urkers toch eeuwen lang practisch geïsoleerd geleefd en
dit heeft gevolgen gehad zoowel op hun karakter, als in hun opvattingen.
145