HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

F. van Heek - (…)Enschede
merkt. Zoo is het te verklaren, dat het ledental van de moderne vakvereeniging
‘De Eendracht’ thans ca. 28% lager is dan in 1928, terwijl voor de confessioneele
organisaties ‘St. Lambertus’ en ‘Unitas’ dit cijfer 22% en 9%
bedraagt, bij een zoo goed als gelijk gebleven aantal arbeidskrachten, ploegarbeiders
inbegrepen.
Het valt op, dat in de Enschedesche moderne vakbeweging, die de reputatie
geniet van het strijdbaarst te zijn, de terugval sedert 1928 het grootst is, ongeveer
driemaal zoo groot als bij de Christelijke bond ‘Unitas’. Verder blijkt
uit de cijfers, dat vooral bij de vrouwelijke leden, hoewel de werkloosheid
onder hen procentueel waarschijnlijk niet zoo aanzienlijk is als bij de mannen,
de achteruitgang ruim dubbel zoo groot is. Vermoedelijk zijn zij met
hun meer emotioneel karakter het meest ten aanzien van de beteekenis der
vakvereenigingen ontmoedigd en gelukt het ook dikwijls den jongeren arbeidsters
niet, hun werklooze ouders van het nut der organisaties te overtuigen.
De vakvereenigingsleiders zelf constateeren een teruggang in het solidariteitsgevoel
van hun tegenwoordige en vroegere leden, hoewel hierin
sedert de opleving in 1935 eenige verbetering merkbaar is. Zij schrijven
dezen achteruitgang toe aan de verloren staking, het gedaalde welvaartspeil
en de groote werkloosheid. Bovendien wijzen zij op de sterke stijging van de
arbeidsintensiteit, die door de afmatting, welke zij veroorzaakt, de strijdbaarheid
der arbeidersklasse doet verminderen. Een typisch voorbeeld hiervan
is de sluiting der Enschedesche kader-avondschool van het socialistische
Instituut voor Arbeidersontwikke1ing. Na volbrenging der zware dagtaak
misten de leerlingen van deze instelling de energie, zich op de studie te concentreeren.
Sociaal-psychologisch is het van belang, dat hier bij veel ongunstiger arbeidsvoorwaarden
dan weleer, het solidariteitsgevoel der arbeidersklasse niet
grooter wordt, ja zelfs afneemt, wanneer de kansen op oogenblikkelijke successen
voor de vakorganisaties gering zijn.
Op een merkwaardigen invloed van de crisis op de arbeidersklasse dient hier
nog gewezen te worden, nl. haar veranderd standpunt ten aanzien van de
contingenteeringen in Nederlandsch-Indië. Hoewel door het weren der goedkoopere
Japansche weefsels het welvaartspeil van het Indische proletariaat,
althans op korten termijn, ongetwijfeld wordt verlaagd, bleken toch de betrokken
Nederlandsche vakvereenigingen voorstandsters van bescherming
der Twentsche textielproducten op de Indische markt te zijn.
107