HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

W. Brand - Eindhoven
schrijving van de ontworteling van de bodem en de losraking van de traditie
gaat trouwens ook goeddeels op voor de Drentse gezinnen, die zich te Eindhoven
vestigden. Het volgende ontleen ik voor een deel aan een praeadvies
van Ir. Z. Th. Fetter voor de Vereniging van Nederlandsche Arbeidsbeurzen.
Op het Drentse land werkte de vader soms met het gehele gezin samen, hij
verhuurde zich dikwijls met zijn kinderen aan een zelfden werkgever. De
vader ontving in elk geval het gehele gezinsinkomen, terwijl in de industrie
de leden van het gezin geheel los van elkaar werken en ieder kind zijn eigen
inkomen ontvangt. De gezinsband wordt hierdoor verbroken, het verhoogde
levenspeil maakt het in de stedelijke omgeving gemakkelijker geld uit te
geven aan kleren, ontspanning enz., en alle gevaren van de grote stad zijn
gegeven. Het gemiddelde gezinsinkomen van de 544 Drentse gezinnen, die
zich te Eindhoven vestigden, bedroeg ruim ƒ78, per week. Zoals iemand het
tegenover mij uitdrukte: voor deze mensen veranderde in een week, n.l. in de
periode van hun overgang, de wereld van aspect. Zij kenden hun weelde niet,
de stap was te groot geweest en de inrichting der woningen in dit z.g.
‘Drentse dorp’ getuigt nog van de onoordeelkundige verdeling van dit grote
gezinsinkomen.
De verhoging van het welvaartspeil stelde ook andere bevolkingsgroepen
dan de Drentse immigranten aan de reeds genoemde bedreigingen bloot.
Jonge mensen, velen direct van de Middelbare School, waren in groten getale
als kantoorpersoneel werkzaam in de Philipsbedrijven. Het wonen op
kamers, een betrekkelijk hoog salaris gaf bij hen aanleiding tot al die verschijnselen,
die met een plotseling loslaten van de familie en de traditionele
opvattingen gepaard gaan. Een verhoogd cafébezoek, een vrije verhouding
tussen de sexen was hiervan het gevolg. Voor de besten onder hen betekende
deze vrijheid tevens een stimulans tot ontwikkeling van hun persoonlijkheid.
Zij, die zich handhaafden, bezaten veelal een zelfstandig oordeel, dat, zich
uitte door hun voortvarendheid in het handelen, en een beslistheid in het
optreden, dat zelfs tegenover de Brabantse bevolking wel eens over de
schreef ging. Deze eigenschappen waren b.v. onder de jonge mensen in de
beter betaalde posities der Philipsfabrieken zeker op te merken.
Een ander sociaal-pathologisch verschijnsel n.l. de prostitutie heeft onder
invloed der stadsontwikkeling zijn intrede gedaan. ‘De hier optredende publieke
vrouwen zijn bijna allen afkomstig uit andere plaatsen en zij hebben
zich hier gevestigd, menende in een fabrieksstad met een heterogene bevol-
103