HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

W. Brand - Eindhoven
Toch heeft zich deze klassenvorming in Brabant aanvankelijk niet in een van
weerszijden gevoelde klassenscheiding, of zelfs klassenstrijd uitgesproken.
De verklaring hiervoor moet men allereerst zoeken in de ‘jeugd’ van Brabants
industriële ontwikkeling. De meeste arbeiders waren en zijn er nog uit
de boerenstand afkomstig of hebben zelf het landbouwbedrijf nog als nevenbedrijf
beoefend. Uit de uitgave van het R.K. Werkliedenverbond citeerden
wij reeds in ander verband betreffende de sigarennijverheid van de tijd voor
1913: ‘Overigens kon men Eindhoven voor een groot deel en Valkenswaard,
twee belangrijke industrieplaatsen voor ons bedrijf, geheel onder het platteland
rangschikken, omdat de sigarenmakers in die dagen te Eindhoven en te
Valkenswaard meestal ook aan landbouw deden, voornamelijk aan den verbouw
van aardappelen en groenten, en voor een deel aan kleinveehouderij.’
Ook het Philips-bedrijf verklaart in de uitgave ‘Les Usines Philips’, dat de
grote massa van zijn ongequalificeerde arbeiders nog van het platteland
afkomstig was. Het ambivalente karakter van een groot deel der Brabantse
arbeidersklasse, landbouwer en fabrieksarbeider of eerst kort losgemaakt uit
de verhoudingen van het platteland was oorzaak dat de Brabantse arbeiders
veelal de betekenis van de klassenvorming niet inzagen en de zin voor een
afzonderlijke organisatie misten.
Ook de Brabantse aard, die zich uitspreekt als ‘Voor de toekomst zorgt onze
Lieve Heer wel’, de tevredenheid en oncritische aanleg van het Brabants
karakter, maakten dat de organisatie-gedachte weinig wortel schoot onder de
arbeiders. Wanneer Brugmans van de tijd voor 1870 schrijft dat toen sterk de
gedachte leefde dat de ‘standen’ door Goddelijke wijsheid waren ingesteld,
dan past die gedachte, zoals mij uit meerdere gesprekken bleek, voor een
goed deel nog op de verhoudingen in het Zuiden. Is het b.v. niet uit deze
houding des geestes te verklaren dat men de meisjesorganisatie, de Kath.
Jeugd Vereniging, in het Zuiden indeelde in de Kruisgilden van O.L. Vrouw
voor de meisjes van de hogere standen, de Kath. Middenstands Jeugd Ver.
voor de meisjes uit de middenstand, de K.A.J.V. voor de meisjes uit de arbeidersstand
en de boerinnengilden voor de boerenmeisjes van 16-25 jaar?
Kent men op enig gebied in het Noorden bij de jeugd een dergelijke scheiding?
De standsorganisatie, die men naast de vakorganisatie kent voor den
arbeider, ter verdieping van de mens zelf en de behartiging van de godsdienstig-zedelijke
belangen, dus niet als bij de vakorganisatie het belang van een
afzonderlijk beroep, schijnt mij door dezelfde geest geleid. De standsorgani-
101