HET VERLOREN PARADIJS - Maatschappijwetenschappen

W. Brand - Eindhoven
W. Brand
Eindhoven : sociografie van een Lichtstad
Amsterdam : Emmering’s Uitgevers Maatschappij, 1937
p. 85-85-87,103-105
20. Eindhoven
Verhoudingen werkgever-arbeider
Men kan steeds weer, tot op de huidige dag, in artikelen, die zich met dit
probleem voor Brabant bezighouden, van katholieke zijde lezen, dat in Brabant
de tegenstelling tussen werkgevers en werknemers zich niet op dezelfde
wijze als boven de Moerdijk heeft toegespitst. Op de vraag naar de oorzaak
van deze ontwikkeling geeft M. van Poll in zijn bekend artikel ‘Brabantia
fara da se’, het volgende antwoord: ‘Want die gemoedelijkheid (de vertrouwelijke
verhouding tussen werknemer en arbeider - W.B.) is niets anders dan
een uiting van het diepe, bij echte katholieken steeds aanwezige bewustzijn
van het gemeenschappelijke kindschap Gods, van de broederschap aller
menschen, waardoor ook in den arbeider allereerst de mensch wordt gezien
en de naar heidendom riekende scherpe standen-onderscheiding en afscheiding,
waardoor de eene mensch op den anderen neerziet als een minderwaardig
wezen uit de onderlinge verhoudingen, wordt gebannen.’
Wat is hiervan nu juist in het licht der werkelijkheid; heeft de klassenontwikkeling
zich hier niet tot klassenstrijd ontwikkeld en wat zijn hiervan de
oorzaken geweest?
Met de opkomst van het moderne kapitalisme, dat tot gevolg heeft gehad een
groter worden der bedrijven, dus een ver doorgevoerde arbeidsverdeling,
heeft zich een functionele differentiëring voltrokken, die zich maatschappelijk
openbaarde als klassenvorming. Dit verschijnsel heeft zich in het Zuiden
zo goed als elders voorgedaan. In de textielindustrie, later in de sigarenindustrie
te Eindhoven betekende de overgang naar de fabrieksproductie ‘diese
Umgestaltung des Arbeitsprozesses, die ihrem Wesen nach in einer Auflösung
der früheren vielgliedrigen Arbeit in ihren einzelnen Bestandteile
bestand.’ In nog sterkere mate geldt het bovenstaande voor het Philipsbedrijf,
dat door de toegepaste rationalisatie en mechanisatie geen ruimte
meer liet voor een patriarchale verhouding tussen werkgever en werknemer.
100