Marokkaanse jongeren Dahl over democratie Solidariteit en ...

Onderzoek naar kenmerken van
effectieve scholen
(OBPWO) dat een instrument is van de minister van Onderwijs
voor de voorbereiding, uitvoering, evaluatie en bijsturing van
het onderwijsbeleid en de onderwijspraktijk.
Ten tweede leggen we deze casus onder de methodologische
loep. We gaan na aan welke methodologische vereisten
schooleffectiviteitsonderzoek moet voldoen om aan de hand
van de bevindingen generaliseerbare uitspraken te kunnen
doen over kenmerken van effectieve scholen. Met andere
woorden, het tweede centrale thema is de validiteitsvraag
binnen onderzoek naar schooleffectiviteit. Meer bepaald
worden een aantal keuzes in schooleffectiviteitsonderzoek
geproblematiseerd vanuit de bezorgdheid voor de interne
validiteit, de externe validiteit en de constructvaliditeit van de
bevindingen.
Keuzes in onderzoek naar kenmerken van
effectieve scholen
Een volledige weergave en duiding van alle mogelijke keuzes
binnen dit type onderzoek zou te ver leiden voor deze bijdrage.
We stippen enkele belangrijke keuzes aan en tonen daarbij tot
wat voor soort conclusies die hebben geleid op basis van de
analyses in dit proefschrift.
Een eerste belangrijke keuze binnen onderzoek naar schooleffectiviteit
is die van de criteria aan de hand waarvan men de
ene school als meer effectief beschouwt dan de andere school.
Is een schoolkenmerk effectiviteitsbevorderend indien het de
wiskundeprestaties bevordert dan wel wanneer het een effect
heeft op de leesprestaties? In het proefschrift pleiten we voor
het opnemen van meerdere ‘outputmaten’ om het effectiviteitsbevorderende
karakter van schoolkenmerken aan af te
toetsen. In het empirisch onderzoek werden enerzijds functionele
wiskunde- en leesprestaties opgenomen en anderzijds
het welbevinden op school. De analyses tonen het belang van
het opnemen van meerdere effectiviteitscriteria: geen enkel
schoolkenmerk heeft een invloed op beide cognitieve effectiviteitscriteria
tegelijk. Of, een kenmerk dat effectiviteitsbevorderend
werkt voor de wiskundeprestaties, blijkt geen invloed te
hebben op de leesprestaties van leerlingen. Ook wordt in het
proefschrift het belang aangetoond van de analysemethode bij
een opzet met meerdere outputmaten. Daarbij wordt aangetoond
dat multivariate multilevelanalyses, waarbij de effecten
op beide afhankelijke variabelen tegelijkertijd worden geschat,
tot vruchtbaardere resultaten leidt dan univariate multilevelanalyses,
waarbij een afzonderlijk model voor elke outputmaat
afzonderlijk wordt geschat.
Ook de keuze van de effectmaten heeft gevolgen voor de
generaliseerbaarheid van de bevindingen. Vier soorten effectmaten
worden voorgesteld bij onderzoek naar schooleffectiviteit:
bruto prestatieniveau, netto prestatieniveau, bruto
leerwinst en netto leerwinst. Hieruit blijken twee belangrijke
deelkeuzes: bruto of netto enerzijds en prestatieniveau of
leerwinst anderzijds. Bij bruto wordt gedoeld op de prestaties
zonder te controleren voor relevante achtergrondkenmerken
van leerlingen (bv. geslacht, SES, IQ,…). Netto prestaties zijn
de prestaties uitgezuiverd voor de invloed van een aantal
mogelijke achtergrondvariabelen. De laatste maat maakt het
mogelijk om scholen op een ‘eerlijkere’ manier met elkaar te
vergelijken. Met het prestatieniveau wordt bedoeld dat de
effectiviteit van de school wordt afgemeten aan de behaalde
prestaties van hun leerlingen op een bepaald meetmoment.
Indien leerwinst wordt gehanteerd als effectmaat, worden
die scholen als effectief bestempeld waar de leerlingen over
het algemeen een sterke vooruitgang boeken in prestaties
tussen twee meetmomenten. In het proefschrift pleiten we
daarbij bijvoorbeeld om in schooleffectiviteitsonderzoek
beide effectmaten, zowel prestatieniveau als leerwinst, op te
nemen. Binnen het gepresenteerde onderzoek is dit gedaan
door een multicohort design toe te passen. Op hetzelfde
tijdstip zijn dezelfde toetsen afgenomen bij twee cohorten
leerlingen op school: de vierde- en de zesdejaars. Dat maakt
het mogelijk om de invloed van schoolkenmerken na te gaan
op het prestatieniveau in beide leerjaren en op de leerwinst
op schoolniveau tussen beide leerjaren. De resultaten tonen
het belang aan van de keuze voor verschillende effectmaten.
Zo blijkt bijvoorbeeld dat een aantal van de onderzochte
kenmerken een verband vertoont met de prestaties van de
leerlingen over beide cohorten heen. Met andere woorden, de
vastgestelde effecten van deze schoolkenmerken zijn niet toe
te schrijven aan specifi eke kenmerken van de vierdejaars (of
december 2004 Facta 21