Download als pdf-bestand - Maatschappijwetenschappen ...

tak van dienst was;
- men tevreden was over de wijze waarop de externe
verzelfstandiging van het gemeentelijk vervoerbedrijf tot
stand is gekomen;
- de wijze waarop de overgang van het zittende personeel
naar de nieuwe onderneming heeft plaatsgevonden over
het algemeen naar tevredenheid is verlopen;
- vrijwel alle respondenten op grond van de ervaringen
met het vervoerbedrijf een extern verzelfstandigd vervoerbedrijf
boven het vervoerbedrijf als tak van dienst
verkiezen.
Maar wat levert externe verzelfstandiging nu op voor
de klant? Hier ligt duidelijk een onderzoeksveld braak.
Enkele empirische vingeroefeningen voor de situatie in
Nederland ten spijt 22 is men hiervoor al snel aangewezen
op ervaringen in het buitenland. In de internationale
literatuur doet zich echter het probleem voor dat naar
de ervaringen met externe verzelfstandiging als zodanig
weinig onderzoek is verricht. Veeleer spitst men zich
toe op privatisering, waaronder niet zelden ook externe
verzelfstandiging wordt verstaan. Een recent verschenen
overzichtsstudie van Megginson en Netter toont aan dat
private bedrijven als regel beter presteren dan vergelijkbare
bedrijven in overheidshanden, maar daarmee is nog
weinig gezegd over de prestaties van extern verzelfstandigde
bedrijven in vergelijking met gemeentelijke diensten.
23
Ook voor het openbaar vervoer is er weliswaar sprake van
een veelheid aan ervaringsgegevens, maar kan evenmin
de hamvraag – scoort een verzelfstandigde organisatie in
termen van prijs en kwaliteit nu ten principale beter dan
14
een overheidsdienst – beantwoord worden. 24 De reden
hiervoor is in de eerste plaats dat dit nog nooit is onderzocht.
Daarnaast geldt dat behalve de positie van het
vervoerbedrijf nog diverse andere factoren van invloed
zijn op de prestaties, zoals de bedrijfsvoering, de mate
van concurrentie (aantal partijen, frequentie van aanbesteding,
entree- en exitbarrières) en regulering (prijs- en
kwaliteitsbepalingen, toegang van derden tot het eigen
netwerk, marktaandeelbeperkingen). Juist de voor- en
nadelen van marktwerking hebben in dit kader veel aandacht
gekregen. Zo blijkt uit diverse onderzoeken dat
marktwerking in het OV (soms forse) efficiencywinsten
kan bewerkstelligen. 25 Onzeker is echter welk aandeel is
toe te schrijven aan het feit dat het OV wordt uitgevoerd
door een zelfstandig of privaat bedrijf. In dit verband is
ook van belang dat verzelfstandiging of privatisering vaak
gepaard ging aan een daling van beschikbare publieke
middelen. Soms was dit zelfs het achterliggende motief.
De daling van de dienstverlening kan dan natuurlijk niet
worden toegeschreven aan de verzelfstandiging of privatisering.
Wat de ervaringen van de afgelopen jaren wél leren is
dat er voor wat betreft de wijze waarop een externe verzelfstandiging
wordt vormgegeven duidelijke do’s & don’ts
zijn. Deze hebben in het bijzonder betrekking op het
opdrachtgeverschap, het eigendom en het onderhoud van
de infrastructuur en andere strategische activa en de ‘integraliteit
van de bedrijfsvoering’. Dit kan worden geïllustreerd
aan de hand van de ervaringen met de NS.