Toekomst van de remonstranten - Remonstrantse Broederschap

DE ERVARING VAN DE tIJD IS IN DE LAtE
MoDERNItEIt VLoEIBAAR GEwoRDEN.
DAARMee ZijN OOK De sAMeN LeViNG eN
Het iNDiViDU VLOeibAAR GeWORDeN.
cioloog en filosoof Zygmunt Bauman in zijn beschrijving
van de ‘liquid modernity’. De ervaring van de tijd is in
de late moderniteit vloeibaar geworden, en daarmee zijn
ook de samenleving en het individu vloeibaar geworden.
Menselijke relaties zijn broos, kwetsbaar en vergankelijk
geworden. Zij zijn vaak van korte duur. Ze komen snel
tot stand, maar gaan ook weer snel voorbij.
Die snelheid wordt in hoge mate mogelijk gemaakt door
de nieuwe, vooral digitale media. De razendsnelle verbreiding
van digitale media heeft de wijze van communiceren,
informeren en amuseren van mensen over de hele wereld
binnen twee decennia ingrijpend veranderd. Veel mensen
brengen een aanzienlijk deel van hun tijd door in de
virtuele wereld van internet. Daar spelen zij wisselende en
uiteenlopende rollen en kunnen zij deel uitmaken van een
veelheid van virtuele gemeenschappen: ‘communities’ of
netwerken. Die netwerken nemen voor een deel de plaats
in van de klassieke instituties, zoals de kerk.
Kerk als netwerk van bezieling Soms proberen kerken
op die ontwikkelingen in te spelen door in de digitale
wereld aanwezig te zijn. Zo start de PKN nu met een internetgemeente.
Een goed initiatief – de kerk moet in elk
geval niet afwezig zijn in de digitale wereld – maar wel
een beetje laat. En bovendien voorspellen veel deskundigen
dat een ‘cyberchurch’ of ‘online church’ toch niet de
behoefte aan echte, fysieke ontmoetingen tussen mensen
kan vervullen.
Die behoefte wordt kennelijk ook onvoldoende vervuld
door de huidige kerkvormen. Er is behoefte aan meer
dynamiek, aan meer beweging, aan meer flexibiliteit in
kerkvormen. Anders gezegd: we moeten ophouden met
over de kerk te denken in de stabiele en statische patronen
van het verleden. De Britse theoloog Pete Ward heeft
daar een aanzet toe gegeven door, naar het voorbeeld van
Bauman, over een ‘vloeibare kerk’ te spreken, een liquid
church. Die vloeibare kerk bestaat uit een netwerk van
initiatieven en activiteiten die geïnspireerd zijn door het
visioen van een betere, humanere wereld. Zij is een keten
van plekken van bezieling, een ‘bezield verband’, om het
met Hendrik Marsman en Huub Oosterhuis te zeggen.
Zij is niet uit op zelfbehoud, maar op dienstbaarheid
aan een menselijke wereld. Zij kan niet zonder bepaalde
structuren en organisatievormen, maar die zijn licht van
aard en vooral flexibel en veranderlijk.
De vloeibare kerk is niet een kerk waar je voor je leven lid
van bent, ook al doe je er niets aan. Het is een vorm van
kerk zijn waarbij het lidmaatschap bestaat uit participatie
en betrokkenheid, en wel voor de duur van die participatie
en betrokkenheid. De gemeenschappen waaruit dat
bezielde verband bestaat, zijn dus flexibel, vloeibaar en
veranderlijk als water. Ze kronkelen en meanderen als
een riviertje, stromen soms ondergronds en borrelen dan
opeens weer te voorschijn. Ze bestaan en ze verdwijnen
weer. Ze bestaan telkens wanneer mensen met elkaar
relaties rond zingeving en barmhartigheid aangaan, wanneer
zij daarover met elkaar communiceren, in vieringen
of andersoortige bijeenkomsten, en wanneer zij samen
de handen uit de mouwen steken om te werken aan een
wereld van barmhartigheid, vrede en gerechtigheid.
Zouden remonstrantse gemeenten in staat zijn om schakels
te worden in zo’n keten van bezieling? Het lijkt me
de moeite waard om het te proberen. •
Peter Nissen
Hoogleraar Spiritualiteitsstudies aan de Radboud
Universiteit Nijmegen en vriend van de Remonstrantse
Broederschap.
jaargang 24 nr. 6 juni 2013 5