maartnummer van AdRem - Remonstrantse Broederschap

emonstrants maandblad jaargang 23 nr. 3 maart 2012
De stad
Poel van verderf, economische motor of ideeënlab?

van de redactie
De stad
Om te beginnen wil ik graag iedereen zeer hartelijk
danken die de afgelopen maanden een kleiner of groter
bedrag heeft overgemaakt als donatie voor ons blad. Alle
bijdragen bij elkaar vormen een dusdanig bedrag dat we
weer een hele tijd vooruit kunnen! We waarderen het bijzonder
dat u de AdRem kennelijk lezenswaard vindt en
daar best het nodige voor over hebt. We hopen u ook het
komende jaar weer veel interessants te kunnen bieden.
Uw reacties, of ze nu lovend of kritisch zijn, zijn altijd
welkom via adrem@remonstranten.org.
Dit maartnummer is gewijd aan ‘de stad’. Wereldwijd
vinden al geruime tijd grote verschuivingen plaats: het
platteland stroomt leeg, de steden worden groter en voller.
Dit komt niet altijd ten goede aan het leefklimaat.
Gastschrijver Eric Zinger heeft verstand van duurzame
stedelijke ontwikkeling en neemt ons mee langs geslaagde
en minder geslaagde wereldsteden van 4000 voor
Christus tot nu, van Oeroek tot de Stad 2.0, en naar de
ideale stad uit de bijbel. Frans Fockema Andreae schrijft
over het werk van de typische stadsdominee Hans Visser
in Rotterdam, tegen de achtergrond van het optimistische
in dit nummer onder meer:
3 Agenda
4 De stad tussen hof en hemel
7 Miniatuur
8 Margaret Atwood
10 Visser van mensen
12 De Torrie van Mattie
denken over de stad van Harvey Cox. Een stuk pessimistischer
is de Canadese auteur Margaret Atwood, die in
haar succesroman Het jaar van de vloed beschrijft hoe de
steden ten onder gaan, ondanks verwoede pogingen van
de Hoveniers van de Heer op hun daktuinen ‘van Eden’
het contact met de schepping te herstellen. Daar min of
meer bij aansluitend, vindt u een fotoreportage over het
fenomeen guerilla gardening. Koen Holtzapffel ging op
bezoek bij de bevlogen jongerenwerker Daniel de Wolf,
die in de slechtste buurten van Rotterdam een ‘tuigkerk’
stichtte en die het evangelie vertaalde in straattaal, De torrie
van Mattie.
In ‘Het gezicht’ iemand die wij al wat langer geleden wilden
portretteren, maar die ondanks zijn functie het liefst
op de achtergrond blijft. Aanbevolen! •
Bert Dicou
Hoofdredacteur
Het volgende nummer van AdRem is het Paasnummer en
verschijnt op 6 april.
14 ’t Rentmeestertje
14 Uitreiking Compassieprijs sport
15 Guerilla Gardening
16 God onder ons
18 Maria, Maryam en de Dadelpalm
20 Het gezicht van...
colofon Redactie: Sigrid Coenradie, Bert Dicou (hoofdredacteur), Martijn Junte, Michel Peters (eindredacteur) en Lilian Roos. Redactieadres: AdRem, p/a Nieuwegracht 27 a,
3512 LC Utrecht, tel. 030 2316970, adrem@remonstranten.org Administratie (adreswijzigingen en andere mutaties): info@remonstranten.org, of via boven staand redactieadres.
ING 4088342 t.n.v. AdRem Utrecht Website: www.remonstranten.org Kosten: gratis voor remonstranten, 30,­ euro per jaar voor niet­remonstranten. Advertentiewerving:
Eric Zinger, 026 3333181, ericzinger@kpnmail.nl, tarieven op aanvraag verkrijgbaar. Uitgave: Boekencentrum Uitgevers Ontwerp: Marjorie Specht, www.ontwerpkantoor.nl
Druk: Koninklijke BDU Barneveld ISSN 0925­238X © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de redactie.

agenda
17 maart 2012
Open Studiedag
met Jean-Jacques Suurmond
Geertekerk RGU, Geertekerkhof 23 te Utrecht,
11.00-16.00 uur, georganiseerd door de Studiekring
Drewermann Nederland (SDN).
Jean-Jacques Suurmond zal een lezing houden met als
titel: Het wezenlijke is voor de psychologie onzichtbaar.
Over de grens van een menswetenschappelijke benadering
van de mystiek.
Jean-Jacques Suurmond is werkzaam als geestelijk
verzorger en heeft een praktijk voor supervisie en leertherapie.
Hij is sinds 2005 columnist bij dagblad Trouw.
Informatie en programma:
www.studiekringdrewermann.nl
Aanmelding voor belangstellenden s.v.p. vóór 10 maart
2012 door overschrijving van 35 euro (inclusief lunch)
op rekening 4859935 t.n.v. Studiekring Drewermann
Nederland te Veenendaal o.v.v. ‘Studiedag 17 maart 2012’
(Leden en studenten 25 euro).
17 en 31 maart 2012
‘Verlangen naar religie’ – een ontdekkingstocht
– voorjaarsserie in Alkmaar
17 maart: ‘Muziek als dragende kracht’ door Ivo de Jong,
‘tussenganger’ van de NPB in Velp en Lunteren. Muziek
kan ons raken en troosten, en emoties oproepen die niet
in woorden te vangen zijn. Op deze ochtend neemt hij de
aanwezigen mee op zijn ontdekkingstocht naar ‘muziek
als dragende kracht.
31 maart: ‘De ritmiek van weleer’ – Marli Huijer, bijzonder
hoogleraar Filosofie van Cultuur, Politiek en
Religie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en lector
Filosofie en Beroepspraktijk aan de Haagse Hogeschool.
Tegenwoordig is er van collectieve ritmes niet veel meer
over. We verlangen terug naar de ritmiek van weleer,
maar is er tijd om het te stillen...?
Tijd: 10.30-12.30 uur, daarna gezamenlijke lunch.
Plaats: Remonstrantse Kerk, Fnidsen 33-37, Alkmaar.
Kosten: 7 euro (incl. koffie/thee en lunch). Opgave:
Bij voorkeur tot twee dagen voor de lezing per e-mail:
voorjaarsserie@gmail.com of tel. 020-6169342
(Ytje Poppinga).
30 maart 2012
Servet Symposium door IARF Nederland
Thema’s:
(1) Michael Servet (Spanjaard en internationalist) in de
context van zijn tijd (een Europa zonder grenzen, de
humanistische paradigma wisseling, de communicatierevolutie
door de boekdrukkunst).
(2) De actualiteit van de theologische methode van Servet
met openingen naar het judaïsme en de Islam.
Sprekers zijn Prof. Gerard Wiegers
van de Universiteit van Amsterdam,
Dr Sàndor Kovàcs, docent kerkgeschiedenis
en geschiedenis van
de religies van van het Unitarisch
Seminarium to Cluj-Kolozsvar,
Transylvanië, Roemenië en Prof.
Dr Karel Steenbrink (em.) van de
Universiteit Utrecht. Plaats: De
Woudkapel, Beethovenlaan 21 te
Bilthoven.
Zie ook: http://iarf.net/nlg/nieuws.htm. Informatie
over dit symposium bij Dr. At Ipenburg, voorzitter IARF
Nederland, e-mail: theoikos@yahoo.com.
12 mei 2012
Geloven in de politiek – jongerendebat door
Arminius, jongerenverband van de Remonstrantse
Broederschap.
We willen praten over de rol van religie in de politiek:
• (hoe) speelt het een rol? mag het een rol spelen?
• wat heeft religie met politiek te maken?
• heeft het zin om iets over je geloof te berde te brengen
in politieke vraagstukken?
• inspireert religie je, of inspireren gelovigen je?
• is het de moeite waard om er in te investeren?
• wat is de zin van religieuze politieke partijen?
• hoe kijken verschillende politieke partijen aan tegen
het fenomeen religie?
• waarom ben je lid van een politieke partij –
of van een kerk?
• geloof je nog in de politiek, of heeft stemmen
weinig zin?
Tijd: 14.00 – 17.00 uur, met borrel na. Plaats: Vrijburg,
Diepenbrockstraat 46, 1077 WB Amsterdam. Contactpersoon:
Japke van Malde, coördinator Jonge Remonstranten
Mail: jonge.remonstranten@remonstranten.org.
http://www.remonstranten.org/arminius/
12 mei 2012
Remonstrantenvoorjaarswandeling
door DuO vanuit Eindhoven – nadere berichten volgen.
26 - 28 oktober 2012
Retraite op de Hoorneboeg ‘De Verlichting
voorbij – Over geloven in een seculiere tijd’
Kun je als modern mens geloven in God, of in iets transcendents,
zonder concessies te doen aan jezelf? Dat is de
centrale vraag van de mannenretraite die dit jaar wordt
gehouden van 26-28 oktober op de Hoorneboeg. De
bijeenkomst wordt dit jaar begeleid door Ard Verkerke en
Henk van den Berg. Nadere informatie volgt in juni.
jaargang 23 nr. 3 maart 2012 3

thema De Stad
De stad lijkt er in de bijbel in eerste instantie niet best
van af te komen: God heeft de mens immers in een
groen paradijs geplaatst? En na de verbanning daaruit
blijkt de eerste moordenaar (Kaïn) nota bene de
eerste stedenbouwer… Maar hier moeten we natuurlijk
op onze hoede zijn: dit verhaal vertelt over onze
‘natuurlijke’ menselijke uitgangssituatie. De stad
hoort daar blijkbaar bij. Dat is opmerkelijk, want de
context van de bijbel is die van een nog grotendeels
agrarische samenleving. Pas in onze dagen woont
meer dan de helft van de wereldbevolking in steden.
Toch horen de agrarische samenleving en steden – paradoxaal
genoeg – bij elkaar. Steden konden ontstaan toen
de mens zich permanent ging vestigen en – uiteraard
geleidelijk aan – overstapte van een nomadisch bestaan
naar een agrarisch leven. Ook daaraan refereert het
verhaal van Kaïn (veehouder) en Abel (landbouwer). Dat
heet de neolitische (r)evolutie, die, afhankelijk van de
plek op aarde, zo’n 11.000 (einde van de laatste ijstijd) tot
6000 jaar voor Christus plaatsvond. Een voorbeeld van
zo’n gebied is de Vruchtbare Sikkel, die het stroomgebied
van Eufraat en Tigris omvat, het huidige Syrië en Israël
tot en met de Nijldelta. In dat soort gebieden was sprake
van agrarische overproductie, voorraadvorming en
specialisatie. Zo konden er nederzettingen ontstaan met
een toenemende bestuurlijke en ambtelijke complexiteit
(bureaucratie). Het bijbelse Jericho is een mooi voorbeeld
van een zeer oude stad die vele malen opnieuw is opgebouwd.
Het is overigens niet de oudste stad, die eer valt
het bijbelse Erech (Oeroek) te beurt, gelegen op zo’n 300
kilometer ten zuiden van het huidige Bagdad. Oeroek
heeft bestaan vanaf zo’n 4000 jaar voor Christus, kwam
zo’n 500 jaar later tot grote bloei en wordt ook genoemd
in het Gilgamesj Epos. In die tijd beschikte de stad over
een muur van 11 kilometer. Oeroek werd pas in de 5 e
eeuw van onze jaartelling definitief verlaten.
Behalve specialisatie en de daarbij behorende voorzieningen
is ook de onderlinge nabijheid van die voorzieningen
van cruciale betekenis. Dat merken we nu steden niet
meer om bijvoorbeeld militaire redenen compact hoeven
te blijven. Een stad als Los Angelos is berucht om zijn uitgestrektheid.
We moeten dan weer leren van met name
Aziatische steden dat compactheid en nabijheid ook
hun voordelen hebben. Zo laat de Canadese hoogleraar
Jeb Brugmann in Stad 2.0. zien dat een Indiase slum als
4 adrem remonstrants maandblad
tussen
de stad
Dahrivi (bij Mumbai) door zijn enorme concentratie van
familiegebonden kledingbedrijfjes op een zeer klein oppervlak
kan functioneren als een economische motor van
wereldwijde betekenis.
Stedenlijstjes Het is een populaire sport om steden te
rangschikken in lijstjes. In Nederland stelt o.a. Elsevier
jaarlijks zo’n lijst op, op basis van criteria als kwaliteit van
de woonomgeving, voorzieningen, veiligheid en bereikbaarheid.
Het Gooi scoort dan altijd hoog, maar in 2011
eindigde – ook al niet echt verrassend – het Groningse
Haren bovenaan. Onderaan de lijst staat het eveneens
Groningse Bellingwedde. En Haarlem bleek de beste
grote stad om in te wonen.
Wie met iets meer afstand kijkt herkent het patroon: de
zogenaamde Noordvleugel van de Randstad (Amsterdam,
Almere, Haarlemmermeer, Utrecht) doet het goed, de
Zuidvleugel (Den Haag, Rotterdam, Dordrecht) heeft het
moeilijker. En in grote lijnen geldt dat ook voor de inmiddels
al klassieke krimpende regio’s in ons land: Oost
Groningen, Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen.
Wereldwijd is de lijst van de Economist Intelligence Unit
een voorbeeld. De top drie werd in 2011 gevormd door
Melbourne, Wenen en Vancouver. In de top tien treffen we
verder nog vier steden uit Australië aan en twee uit Canada.
Behalve Wenen komt alleen Helsinki nog als Europese
stad in de top tien voor. Onderaan de lijst bungelen steden
als Harare, Port Moresby en Dhaka (het vroegere Dakka in
Bhangla Desh). De gehanteerde selectiecriteria: stabiliteit,
gezondheidszorg, cultuur en leefomgeving, opleiding en
infrastructuur. Dat vooral Australië het goed doet, komt
door een combinatie van lage dichtheden en dito misdaadcijfers.
Volgens opnieuw Jeb Brugmann zijn ‘geslaagde’
steden als Barcelona, Curitiba en Vancouver steden die ja-

hof en hemel
renlang een consistente economische, sociaal-culturele en
ruimtelijke politiek gevoerd hebben. Curitiba (gelegen in
het binnenland van Brazilië) komt niet in de bovenstaande
top 10 voor, maar werd wel onlangs verkozen tot ‘groenste
stad van Zuid-Amerika’.
De stad is snel gegroeid van bijna 500.000 inwoners in
1970 naar inmiddels 2,4 miljoen inwoners. Tientallen jaren
lang is hier een consequente vorm van stadsplanning
uitgevoerd. Hierbij speelde de burgemeester uit de jaren
’70 en ’80, Jerme Lerner (later gouverneur van de provincie)
een cruciale rol. In het masterplan vormen openbaar
vervoer en groene lobben de ruimtelijke dragers van de
stad. De vele etnische groepen in de stad (waaronder veel
Duitsers, Italianen en Oost-Europeanen) hebben een
gezicht gekregen in de vorm van culturele voorzieningen,
ook wel ‘etnische poorten’ genoemd. Lerner introduceerde
ook een systeem, waarbij armen een kleine vergoeding
ontvangen voor het afval dat ze inzamelen. Dat sloeg twee
vliegen in één klap: het maakt recycling mogelijk en het
betrekt mensen aan de onderkant bij de samenleving.
Meer toegepaste milieumaatregelen hebben in onze ogen
een ‘houtje-touwtje karakter’. Maar ze werken wel. En ook
al kent zelfs Curitiba zijn eigen slums, in de context van
Zuid-Amerika is het een goed geordende en sociale stad.
De bovenstaande criteria en vooral het voorbeeld van
Curitiba illustreren het belang van een duurzame ontwikkeling
van steden. Als steden niet duurzaam kunnen
beschikken over water, energie en andere vormen van infrastructuur,
dan is ze geen lang leven beschoren. En als
een stad niet leefbaar is of zelfs ongezond, evenmin. En
al helemaal niet als er grote sociale tegenstellingen zijn.
De stad als emancipatiemachine Opvallend is dat de
criteria in traditionele lijstjes een sterk accent leggen op
individuele ontplooiingsmogelijkheden. De stad functioneert
in dit perspectief vooral als een leverancier van
diensten aan individuele consumenten. In meer sociologisch
jargon wordt wel gezegd dat de stad functioneert
als een emancipatiemachine: mensen trekken er jong en
arm heen en ze vertrekken weer (naar de suburbs) als ze
er hun fortuin gemaakt hebben. En dan blijven de immateriële
aspecten van deze emancipatie nog buiten beeld:
de vrijheid die mensen er krijgen, de nieuwe relaties
die mensen er aanknopen en de nieuwe ideeën die ze er
opdoen, om maar enkele voorbeelden te noemen.
Een belangrijk punt is natuurlijk of die mogelijkheden er
voor iedereen in gelijke mate zijn. Een extreem voorbeeld
is China, waar stads- en plattelandsbewoners verschillende
rechten hebben (hukou-systeem). Migranten van het
platteland hebben niet dezelfde rechten op huisvesting, onderwijs
en sociale zekerheid als stedelingen. Een voorbeeld
dichter bij huis: steeds meer voorzieningen zijn alleen
nog maar bereikbaar per auto. Terwijl nog steeds 20% van
de huishoudens niet over een auto beschikt. Historisch
zijn de klachten over een groot distributiecentrum dat
relatief ver weg van de stad op een verlaten industrieterrein
gelegen was. De (laagbetaalde) mensen die hier werkten,
bleken vaak niet over eigen vervoer (auto) te beschikken…
Een aspect dat zonder meer cultuurgebonden is, maar ook
in het westen niet altijd voldoende onderkend wordt, is de
behoefte aan privacy en rust. Dat is allereerst een eis aan
woningen, maar ook in de openbare ruimte is er behoefte
aan ‘stille plekken’. Een kapel kan daarin voorzien, maar
ook een rustig park of een begraafplaats.
Hoewel de middeleeuwers al wisten dat ‘stadslucht vrij
maakt’ zijn ook de schaduwzijden van het stadsleven
voor het individu klassiek: ontworteling, vervreemding
jaargang 23 nr. 3 maart 2012 5

en vereenzaming. In de geschiedenis van de stedenbouw
zien we dan ook regelmatig anti-stedelijke bewegingen
opkomen. Zo mochten in Brabant de grote steden vooral
niet te groot worden. De rooms-katholieke parochie vormde
bovendien een belangrijk uitgangspunt bij de opbouw van
die steden. Een bekende stroming in de stedenbouw is die
van de tuinstadbeweging, in eerste instantie geëntameerd
door verlichte industriëlen, met Heyplaat (Rotterdam),
Heveadorp (Renkum) en het Lansink (Hengelo) als bekende
Nederlandse voorbeelden. Hiermee werd teruggegrepen op
vriendelijke, meer dorpse vormen. Daarbij bleef het meestal
niet bij de vorm: er werd nadrukkelijk ook geprobeerd een
eigen gemeenschapsleven te maken. En enige of meer sturing
van hogerhand was daarbij niet ongebruikelijk.
Gemeenschap in de stad Daarmee is een volgend
punt aan de orde: biedt de gangbare stad wel voldoende
mogelijkheden voor gemeenschapsvorming?
Steden zijn per definitie een melting pot van uiteenlopende
culturen. Er wordt wel eens gezegd dat hier een
belangrijke kracht van de eerste christengemeenten lag:
ze verenigden (naar Paulus): joden en heidenen, grieken
en romeinen, slaven en vrijen enz. Kortom: een smeltkroes
in het klein en een thuisbasis voor mensen die zich
verloren voelden in de (toen ook al) grote stad. In het
verlengde daarvan definieert de Vlaamse filosoof Mark
Heirman (‘beschavingen botsen niet’) beschaving als
een poging om meerdere culturen in een groter verband
samen te brengen. Culturen zijn dan groepen daarbinnen
met min of meer gelijke normen en waarden. Waarmee
we bij actuele debatten over migratie en inburgering
beland zijn. Ze zijn dus inherent aan het leven in steden
en niet te voorkomen. Nog sterker: idealiter vormt de
veelheid van culturen een sterke factor voor steden. Denk
bijvoorbeeld aan de instroom van hoogopgeleide buitenlandse
studenten en expats en laagopgeleide migranten
die zeer gemotiveerd zijn om zich op te werken.
In Curitiba zagen we al dat etnische groepen hun identiteit
in een grote stad kunnen beleven. Ook steden als
New York laten dat zien met hun ‘China Towns’ en ‘Little
Italy’s’. Het gaat echter fout als er sprake is van getto’s,
waar mensen niet meer kunnen ontsnappen uit een neerwaartse
spiraal van armoede, werkloosheid, verslaving en
geweld. Aan de andere kant van het spectrum zijn er dan
de ‘gated communities’ waar de rijken zich verschansen. In
dat geval is de stad ruimtelijk gesegregeerd. Begrijpelijk
dat mensen zich zorgen maken over de teloorgang van
6 adrem remonstrants maandblad
EEN ASPECt DAt ZoNDER
MEER CULtUURGEBoNDEN IS,
IS DE BEHoEftE AAN
PRIvACy EN RUSt.
het openbaar gebied (waar vroeger ook de kerken deel
van uitmaakten, zie de befaamde Nolli-kaart). Op een veel
grotere schaal kunnen we ons zorgen maken over de (on)
toegankelijkheid van het Fort Europa, de muur tussen
Mexico en de VS en tussen Oost- en West-Jeruzalem.
Het platteland van nu ligt dus niet meer zozeer in het
Groene Hart of de Achterhoek, maar ook in de Sahel en
in Anatolië.
De spanning tussen individu, culturele gemeenschappen
en de ontwikkeling van de informatietechnologie is het
thema van de (stads)socioloog Castells (afkomstig uit
Spanje, werkzaam op Berkeley). In ‘The Information Age’
signaleert hij een spanning tussen ‘het net’ en ‘het zelf’.
Met het eerste doelt hij – te kort samengevat – op de
‘space of flows’, waar steden en mensen een belangrijke
plaats proberen te veroveren in het wereldwijde netwerk
van informatiestromen. Met het tweede doelt hij op de
ruimte die er voor individuen en groepen is om zich met
een (afwijkende) cultuur te manifesteren. Ook daartoe
biedt de informatietechnologie nieuwe en ongekende
mogelijkheden. Beide ontwikkelingen hebben een grote
impact op het dagelijks werk van mensen, maar ook op de
positie van steden. Tot zover Castells.
De ideale stad De ideale moderne stad zoekt de balans.
Er is niet alleen ruimte voor individuele ontplooiing,
identiteit en privacy, maar ook voor culturele diversiteit.
En stad en platteland – die ‘van nature’ bij elkaar horen en
toch gescheiden zijn – vragen om een stedelijke politiek
met een ruime blik. Omdat de stad in onze dagen mondiaal
is geworden, is stedelijke politiek daarmee internationale
politiek. En daar horen burgers en buitenlui(!) zich
dan ook weer nadrukkelijk mee te (kunnen) bemoeien.
Wat zegt de bijbel hierover? Die sluit af met een stad
die uit de hemel neerdaalt (het nieuwe Jeruzalem) en
blijkbaar geen mensenwerk is. De stad is prachtig: glas
en goud schitteren de kijker van deze videoclip avant-lalettre
tegemoet. Die stad heeft maar liefst 12 poorten die
overdag altijd open zijn en bovendien ‘de nacht zal niet
meer zijn’. Een tempel is er ook niet meer, want God slaat
zijn tentje op onder de mensen en woont midden op het
marktplein, aan de rivier, onder de levensboom. De hof
keert terug in de stad. Die stad is onze bestemming. •
Verder lezen
• Jeb Brugman, Stad 2.0.
Hoe steden de wereld veranderen, 2009
• Mark Heirman, Beschavingen botsen niet,
in de tang tussen religie en cultuur, 2006
Eric Zinger
Adviseur duurzame stedelijke ontwikkeling
(ericzinger@kpnmail.nl)

miniatuur
Vanuatu
Ooit gehoord van Vanuatu? Nou, vooruit: Vanuatu is een
tropisch eiland in de koraalzee en ik kwam er langs met
een heel groot cruiseschip. Toen de Engelsen hier waren,
dwongen zij het links rijden af. Toen kwamen de Fransen
en eisten dat men rechts ging rijden. Toen Fransen en
Engelsen een condominium over de eilanden kregen,
bleven de Engelsen links rijden en de Fransen rechts.
Niet heel erg handig. Bij de onafhankelijkheid in 1980
koos men wijselijk voor de volgende oplossing: men bleef
rechts rijden, maar alle verkeersborden werden Engelstalig.
Dat wil zeggen, sort of. Slau doan staat pontificaal
geschreven aan de rechter kant van een dirt road waar
de enige mogelijkheid is langzaam middle of the road te
rijden. We rijden naar een cultural village. In de middle
of nowhere stopt het busje. We worden uitgenodigd de
jungle in te gaan, op een smal pad. Plotseling worden we
aangevallen door schrikbarende krijgers. Die zien er heel
echt uit. Zie ik nog niet gebeuren in het open museum.
Deze Melanesiërs laten ons zien hoe ze in de jungle overleefden
en dat doen ze met zoveel overtuiging en plezier
dat je er helemaal in gelooft. Ze laten ons zien welke
boom je moet hebben als je buikpijn hebt, welke vrucht je
moet persen als je pijn aan je ogen hebt en ook de bomen
waar je vanaf moet blijven (dus die boom van goed en
kwaad is geen verzinsel!). De chief is een oude man (ziet
er heel gevaarlijk uit) die nog Frans spreekt. Dus een paar
Canadezen en ik krijgen een privérondleiding. Hoe weet
je of een vis giftig is? Je voert het aan de mieren. Lusten
die het niet, blijf er dan van af.
Ik krijg het die dag zwaar te verduren. Want deze lieve
mensen, die tot de helft van de vorige eeuw kannibalen
waren, vissen met... spinnenwebben. En dat demonstreren
ze. Je pakt een bepaalde soort (GROTE) spin, met spinnenweb
en al, tussen twee takken. Je laat het diertje op je
rug wandelen terwijl je een houten haakje in het midden
van het spinnenweb verstopt. Dat gooi je in het water en de
Leftovers
Een fototentoonstelling over het thema ‘Duurzaamheid’.
Foto’s van rommel die mensen in het landschap achterlieten
en waar de natuur het langzaam weer overneemt. De foto’s
roepen op tot bezinning, maar bieden ook ruimte voor verwondering
over de oerkracht van het leven in de schepping.
Deze expositie werd mogelijk gemaakt door de Remonstrantse
Taakgroep Duurzame Ontwikkeling.
De expositie is te zien bij de Do-Re gemeente,
Vledderstraat 20, 7940 KB Meppel. Openingstijden:
14 april 14.30-16.00, 15 april na de kerkdienst tot 12.00 u.,
16 + 18 april 14.00-16.00 u. Hierna kan de expositie ook in
vis, gek op spinnen maar lijdend aan bijziendheid, neemt
de haak voor een spin en .... catched! Een kind kan de was
doen. Terwijl de chief dit allemaal uitlegt, neemt de man
voor mij de friendly spider op zijn rug zodat ik die net voor
mijn neus krijg. Zouden mijn ondeugende zonen deze
excursie daar speciaal voor uitgezocht hebben? Ik ben
namelijk volstrekt panisch voor spinnen! De pogingen van
de chief om mij uit te leggen dat ik rustig dat enge beest op
mijn hand kan laten klimmen, leiden tot niets. Maar slim
is het wel, spinnen voor je te laten werken. Verder leer ik
hoe je een jonge coconut moet afsnijden om het te laten
lijken op een vrouwenborst, zodat een baby die niet door
zijn moeder gevoed kan worden wel coconut milk binnen
krijgt (met een beetje fantasie ligt het voor de hand). De
zwarte lezard die vanuit een boom verkiest om op mijn rug
te springen wordt daar uit geplukt door een halfnaakte krijger,
op wiens mobiele telefoon tegelijkertijd de cavaleria
rusticana rinkelt. Als klap op de vuurpijl worden we verrast
door een opvoering van het belangrijkste onderdeel van het
volwassenwordingsritueel voor de jongemannen: het lopen
op het vuur. Waarachtig, ze doen het! Daarvóór neemt
de chief een soort rozenbotels in zijn mond, brouwt daar
een sap van die hij op de onderkant van de voeten van de
kandidaat spuwt. Krijg je groene voetzolen van, maar wel
ongevoelig! Bestaat er ook zo een systeem voor het lopen
op het ijs, dat we hier schaatsen noemen? •
Christiane Berkvens-Stevelinck
Predikant remonstrantse gemeenten Rotterdam en Breda
andere gemeenten worden getoond. Belangstellenden kunnen
hiervoor contact opnemen met: Albert Klok, Dorpsstraat
144, 9605 PD Kiel-Windeweer, 0598-491754 •
jaargang 23 nr. 3 maart 2012 7

thema De Stad / boekbespreking
DE StAD VAN DE tOEKOMSt BIJ
Margaret Atwood
De Canadese auteur Margaret Atwood schrijft graag over de nabije toekomst. Ze beschrijft dan hoe de wereld
eruit zal zien als bepaalde ontwikkelingen in de huidige maatschappij zich doorzetten. The Handmaid’s
Tale (Het verhaal van de dienstmaagd) (1985) gaat over het moment in de nabije toekomst dat christelijk
rechts zo machtig is geworden dat men in staat is de Amerikaanse samenleving naar eigen inzicht te veranderen.
Het eerste wat de fundamentalisten doen, is het afschaffen van alle vrouwenrechten. In Oryx and
Crake (2003) hebben wetenschappers een grote sprong voorwaarts gemaakt in genetische manipulatie.
Naar hartelust maken ze nieuwe soorten. Ondertussen sterft de natuur op aarde en is er een definitieve
scheiding van armen en rijken tot stand gekomen.
Segregatie The Year of the Flood (Het jaar van de vloed)
(2009) vertelt hetzelfde verhaal, maar dan vanuit het perspectief
van de onderkant van de samenleving. Atwood
schildert een tamelijk onprettig beeld van hoe het leven
in de grote steden er in de nabije toekomst uitziet. De elite
(de biowetenschappers-gemeenschap) is gehuisvest in
afgesloten en streng bewaakte ‘Compounds’. Ook andere
rijken wonen in ‘gated communities’ waar het gewone
volk niet in komt. Alle anderen wonen in de Plebslanden,
stedelijke gebieden van verschillende statuur. Als je geluk
hebt, woon je in een stadsdeel waar het leven redelijk normaal
is. Maar hoe minder geld je hebt, hoe dichter in de
buurt je zult wonen van wijken als ‘De Zinkput’ en ‘Het
Riool’. De winkels en bedrijven worden er gerund door
criminelen die geen enkele wet boven zich erkennen.
Wie niet precies doet wat zij zeggen, overleeft het niet.
Op straat bevechten etnische gekleurde straatbendes van
jonge kinderen elkaar op leven en dood. Het bestaan in
de zogenaamd betere buurten in de Plebslanden is rustiger,
maar heeft als nadeel dat het volledig onder controle
staat van een nieuw soort politiedienst. De gewone politie
en het leger zijn verdwenen – er was niet langer geld
voor. Stadbesturen en het landsbestuur zijn afgeschaft
na een periode waarin ze steeds onmachtiger werden. De
macht is overgenomen door een conglomeraat van grote
bedrijven, de Corporations. Door middel van hun veiligheidsdienst,
de CorpSeCorps, hebben ze een totale controle
over de gewone burgers. Privacy bestaat niet meer.
Van iedereen zijn irisscan en DNA-gegevens vastgelegd.
Een gewone burger kan nergens werken en zelfs niet
reizen zonder invoering van zijn biometische gegevens.
Ook een studie beginnen of een huis kopen zonder dat de
nieuwe overheid dat weet en er toestemming voor geeft is
onmogelijk. Wie iets doet wat de Corporations niet bevalt,
verliest zijn baan, zijn huis en vervalt heel snel tot diepe
armoede. Dit overkomt één van de twee hoofdpersonen
8 adrem remonstrants maandblad
van het boek, Toby. Haar vader had geweigerd zijn stukje
land met huis te verkopen aan de Corporations en ondervond
daar de gevolgen van. Zij vlucht naar de slechte
buurten, waar in ieder geval een kans op vrijheid is – al
valt zij dan al snel in de klauwen van haar baas, die haar
wenst te gebruiken als tijdelijke seksslavin. Het gerucht
gaat dat de CorpSeCorps een deal hebben gesloten met
de criminelen. Zolang die zich tot hun wijk beperken,
zullen ze hen ongemoeid laten. Dit is voor de Corporations
goedkoper dan zelf de orde handhaven, en geld is
het enige wat telt voor hen. De andere hoofdpersoon is
Ren, de dochter van een vrouw die uit de Compounds is
vertrokken op zoek naar liefde en avontuur. In de stad
ontmoet ze Amanda, die haar beste vriendin zal worden.
Amanda is een overlever, ze is gevlucht uit Texas. Door
de klimaatverandering is het Zuidwesten van de Verenigde
Staten compleet uitgedroogd en onleefbaar geworden.
Wie weg kon komen naar het Noorden, heeft dat gedaan.
Hoveniers van de Heer Toby en de meisjes Ren en
Amanda komen terecht bij de Hoveniers van de Heer,
één van de wonderlijke sektes die zich in de nieuwe
stad ontwikkeld hebben in reactie op de verontrustende
veranderingen. De Hoveniers willen helemaal opnieuw
beginnen, bij Adam en Eva. Adam Eén is de leider. Alle
anderen die toetreden tot de kerngroep van de sekten
krijgen eveneens de titel Adam of Eva, voorzien van een
nummer. Zij hebben hun eigen Paradijs gecreëerd, in
een paar verlaten bedrijfspanden in Het Riool. Op het
platte dak bevindt zich hun Eden. Hun Dakhof van Eden
is een groene oase in de grauwe stad. Ze verbouwen er
hun eigen groenten en houden er bijen. Binnen kweken
ze paddenstoelen, bruikbaar voor elk doel. Zij weten uit
het afval van de stad nog wat nuttigs te halen. Ze zijn
een nieuwe jaartelling begonnen: de mensheid moet
helemaal opnieuw beginnen. Hun kleren zijn eenvoudig,

ze eten strikt vegetarisch en houden zich verre van technologische
hulpmiddelen. Hun filosofie is dat de mens
zich geheel onterecht meer is gaan voelen dan zijn medeschepselen
en daardoor de vernietiging van de natuur en
de ondergang van de planeet heeft veroorzaakt. Behalve
de bijbel, gebruiken ze de evolutieleer als bron. Zijn niet
alle levende wezens ten diepste verwant?
De Hoveniers zijn in afwachting van een nieuwe Zondvloed,
een Waterloze Vloed deze keer, en hopen als
nieuwe Noachs deze te kunnen overleven. Een deel van
hun productie bewaren zij in ‘Ararats’ op veilige plaatsen.
Adam Eén begint zijn preken altijd met ‘Lieve Vrienden,
lieve Medezoogdieren, lieve Medeschepselen’. Elke volgende
sectie van het boek opent met een preek, gevolgd
door een hymne uit het Gezangenboek van de Hoveniers
(‘het orale psalmboek’). Op http://yearoftheflood.com
kan men luisteren naar een fragment van de gezongen
versies; ze zijn ook in hun geheel te downloaden. Er is
een CD van verschenen. En je kunt ze zelfs als ringtone
downloaden.
Het boek begint op het moment dat de Vloed inderdaad
heeft toegeslagen. Een ongekend krachtig virus (in het
geheim geproduceerd op een Compound, weet de lezer
van Oryx en Crake) roeit vrijwel de gehele mensheid
uit. Een klein aantal ‘gelukkigen’, die op het moment
supreme geen enkel contact met anderen hadden, overleeft
de Vloed. Ren en Toby leven nog. Het is het jaar
25. Het einde van alles of het begin van iets nieuws? In
ieder geval duurt het maar heel kort of de natuur heeft de
uitgestorven steden in bezit genomen. •
Bert Dicou
Predikant doopsgezinde ­ remonstrantse gemeente
in Hoorn
CItAAt PREEK ADAM EEN
op Scheppingsdag, jaar 5
Lieve vrienden, lieve Medeschepselen,
lieve Medezoogdieren:
op de Scheppingsdag, vijf jaar geleden,
was onze Dakhof van Eden nog een snikhete
woestenij, ingesloten door rottende achterbuurten
en poelen van verderf, maar nu
bloeit hij als een roos.
Door op zulke dorre daken groene tuinen
aan te leggen, dragen wij ons steentje bij
aan de redding van de Schepping Gods van
het verval en de onvruchtbaarheid die ons
omringen, en kunnen we ons op de koop toe
voeden met onbesmet voedsel. Sommigen
betitelen ons werk als zinloos, maar als
iedereen ons voorbeeld zou volgen, wat een
verandering zou dat voor onze geliefde
Planeet betekenen! Er staat ons nog veel
noeste arbeid te wachten, maar vreest niet,
vrienden, want wij gaan onverschrokken
voort. Ik ben blij te zien dat iedereen er aan
heeft gedacht een zonnehoed op te zetten.
[..]
jaargang 23 nr. 3 maart 2012 9

thema De Stad
Visser
van mensen
Vrijheid In de rumoerige jaren aan het einde van de vorige
eeuw schreef de Amerikaanse theoloog Harvey Cox
‘the secular city’; in vertaling ‘de stad van de mens’.
Ik heb dat altijd een vreemde vertaling gevonden; alsof
een stad van God of van de bijen of voor mijn part van de
riolering zou kunnen zijn. De mens maakt de stad, leeft,
woont, beweegt en werkt erin, schept er zijn tijdelijke
werkelijkheid en gaat er dood. Zonder mens heeft de stad
geen ziel, is de stad geen stad.
Wat Cox bedoelde was dat de moderne mens in de grote
stad vrij is. Vrij van.. en vrij om te.. Vrij van de spiedende
ogen van de dorpsgenoten die iedere beweging in de
gaten houden, vrij van geroddel, vrij van conventies en
benauwende burgerlijkheid. Vrij ook van het keurslijf
van de kerk die in Jezus’ naam precies weet wat goed, en
vooral ook slecht voor je is, die straft en vergeeft en altijd
wat van je wil. Maar ook: vrij om te… om je eigen levensstijl
te kiezen, te experimenteren, relaties aan te gaan
zonder dat je daarvoor verantwoording hoeft af te leggen,
naar de film te gaan, uit te slapen of te dansen in het
park. De consequentie is ook dat je in de grote stad kunt
ondergaan, vereenzamen, verdwijnen.
‘The secular city’, de stad zonder God. Cox was er redelijk
positief over maar er kwam een vervaarlijk tegengeluid..
10 adrem remonstrants maandblad
Verderf De aanslag door moslim-terroristen op de
Twin Towers in New York was niet alleen een wraakactie
tegen de Verenigde Staten, maar ook een dodelijk protest
tegen de grote stad. Dezelfde hoogmoed die had geleid tot
de bouw van de toren van Babel werd geassocieerd met
deze tot in de hemel reikende centra van handel, winst,
macht en geld. In die geest liet Osama Bin Laden zich na
deze verbijsterende aanslag ook uit. Amerika was in het
kapitalistische hart getroffen en het symbool daarvan was
de mega-stad. Ian Buruma en Avishai Margalit schreven
een intelligente en verrassende analyse van de haat, waarmee
het Westen door zijn vijanden wordt bejegend. Die
vijanden zijn vooral fundamentalisten van allerlei soort.
De schrijvers onderschrijven dus niet de stelling van
Samuel Huntington dat de ‘botsing der beschavingen’
vooral plaatsvindt tussen christendom en islam. Nee, de
theorie is dat er in wezen sprake is van een diepe en onoverbrugbare
kloof tussen het (onschuldige) platteland en
de verdorven stad. Een tegenstelling die door de dichter
J.W. Schotman werd omschreven als die tussen Arcadië
en Asfalt.
Op overtuigende manier wordt de stelling verdedigd
dat de Duitse Romantiek de bakermat van de weerzin
is geweest tegen alles wat modern was, tegen bijna alle

Links: Een gat in de met graffitti versierde achtermuur van
de Pauluskerk in het centrum van Rotterdam. De kerk was
jarenlang in gebruik als opvang voor drugsverslaafden, een
initiatief van dominee Visser. Foto: Theo Audenaerd, HH.
Rechts: Dominee Visser in de Pauluskerk.
Foto: Merlijn Doomernik, HH.
vormen van vooruitgang en met name tegen de grote
stad. Die weerzin is nooit verdwenen. Zelf ervoer ik het
toen ik in de jaren ’90 van de vorige eeuw drie maanden
studeerde aan het Wheaton College, ook wel ‘The Evangelical
Harvard’ genoemd. Wheaton was een door en door
orthodox protestants stadje, op een half uur met de trein
van Chicago. Maar een fors deel van de bewoners was
nog nooit in de beroemde ‘Windy City’ geweest want de
metropool is zondig, goddeloos zoals Sodom, Babylon
en Ninive. In gesprekken met de over het algemeen
bijzonder aardige en gastvrije Wheatonians zijn we nooit
toegekomen aan de vraag of het misschien ook angst
voor de vrijheid was die de afkeer tegen de grote stad mee
bepaalde.
Visser van mensen Is God dan helemaal weg uit
de stad, per definitie, omdat daar van alles en nog wat
gebeurt dat Hij verboden heeft? Ds Hans Visser zal
de eerste zijn om die vraag radicaal ontkennend te
beantwoorden. Maar het is in zijn optiek wel belangrijk
om goed te weten over welke God we het hebben. Niet
die van de filosofen, een geconstrueerd product van
de menselijke geest, niet de God over wie in geleerde
theologentaal wordt gesproken. Nee, het gaat Visser om
het present stellen van de God die zegt: ‘ik zal er zijn’, de
bondgenoot tegen het noodlot dat toeslaat uit de duisternis,
uit de woestheid, de hardheid, de ledigheid die deze
aarde, de stad vaak kenmerken. Die God die ons in Jezus
vaak menselijk nabij komt. Jezus, de weerloze loopplank
tussen God en mensen over de afgrond van het niets. Zo
schrijft Visser in zijn boekje ‘Als ik God was in Rotterdam’.
Het is een feest om het te lezen, temeer omdat ik zelf in
de Maasstad geboren en getogen ben en ook omdat ik
Visser een paar keer ontmoet heb. Hij heeft iets van een
profeet. Dat zijn meestal lastige mensen met een boodschap,
die niet op de functie zitten te wachten maar er
uiteindelijk ook niet voor weglopen. Zo is hij in de harde
werkelijkheid in de letterlijke zin Visser van mensen geworden.
Niet om de kerk aan meer leden te helpen maar
om de relevantie van het christelijk geloof in de grote
stad zichtbaar te maken. Door middel van het diakonaal
centrum dat de Pauluskerk heette (en nu ter ziele is) waar
opvang en aandacht was voor al die mensen die in de
grote stad verloren gaan of verloren dreigen te gaan.
‘All the lonely people’, zoals de Beatles ze bezongen, de
eenzamen in de marge, afgevallen en achterop geraakt
in de harde race om het bestaan. Misschien van meet
af aan een onmogelijke missie, de spreekwoordelijke
druppel op een gloeiende plaat, maar voor heel veel
drugsverslaafden, depressieven, prostituees, moedelozen
en machtelozen is de Pauluskerk voor kortere of langere
tijd een toevluchtsoord geweest. Mensen konden er voor
even mens worden, konden op verhaal komen in plaats
van opgejaagd en eenzaam langs de rand van het leven te
moeten gaan.
vISSER wEEt DAt HIJ IN EEN
‘SECUlAR CIty’ LEEft EN
wERKt, MAAR HIJ LEGt ZICH
DAAR NIEt BIJ NEER.
God in Rotterdam Visser houdt van de stad. Hij zou
het beroepshalve, denk ik, geen week in de Achterhoek
uithouden. Hij houdt van het gevecht met burgemeesters
en politie, hij houdt van de discussie over het wezen van
het christelijk geloof, hij houdt van de spanning ook met
degene voor wie hij opkomt. Soms monden die spanningen
uit in heftige conflicten, vooral wanneer autoriteiten
afspraken niet nakomen of wanneer de dominee zelf de
grenzen van het mogelijke opzoekt en soms ook overschrijdt.
Maar het gaat ook over iets belangrijks. Over de
waardigheid van de mens, over de leefbaarheid van een
stad, over God in Rotterdam.
Visser weet dat hij in een ‘secular city’ leeft en werkt,
maar hij legt zich daar niet bij neer. God moet terug
in Rotterdam. In een andere grote stad had iemand op
een blinde muur gekalkt: JEZUS REDT. Een passant
had daaraan toegevoegd: HET NIET, waarna een derde
daar weer achter schreef: ALLEEN. Misschien een goede
samenvatting van het werk dat in de Pauluskerk werd verzet
en dat hoe dan ook een bron van inspiratie zal blijven
voor velen. •
Frans Fockema Andreae
Remonstrants emeritus­predikant
jaargang 23 nr. 3 maart 2012 11

thema De Stad
Vlak voor Kerst verscheen De torrie van Mattie. Het evangelie van Matteüs in straattaal. De verschijning
van De torrie werd een media-hype. Maar, wie is de auteur achter de straattaal bijbel, en waarom schreef
hij het? We spreken met Daniel de Wolf (38) in Rotterdam, de stad waar hij woont en werkt.
De torrie
van Mattie
EN HEt KoNINKRIJK
‘Ik ben opgegroeid in bevindelijk-gereformeerde kring in
Capelle. Na de Pabo kon ik de militaire dienst ontlopen
door een theologische studie op HBO-niveau aan te vatten
in Leuven. Tijdens die studie verdiepte mijn geloof
zich en had ik een soort Godservaring, een sterk besef dat
God mij zag en accepteerde. Na afronding van de studie
werkte ik part-time in de sfeer van voorlichting aan jongeren
over alcohol en drugs. Daarnaast werd ik laagdrempelig
hulpverlener bij een gebruikersruimte in Arnhem
(vergelijkbaar met de Pauluskerk van Hans Visser, waar
ik stage had gelopen). Het was de tijd van het gedoogbeleid.
De bedoelingen waren goed, maar het was nogal
chaotisch georganiseerd en er was geen duidelijk resocialisatietraject.
Plekken van hoop kon je het niet noemen.
Maar ik had wel affiniteit met deze jongeren aan de rand
van de samenleving, in achterstandssituaties. Met alle
gevaar van afglijden. Op een gegeven moment deed zich
de kans voor om samen met nog iemand, Setkin Sies,
in Rotterdam aan de slag te gaan in een pioniersfunctie
12 adrem remonstrants maandblad
bij Youth for Christ (YfC). YfC wilde opnieuw in contact
komen met lager opgeleide jongeren in de grote steden.’
Jezus in de Millinx Zo ontstond een pioniersproject
in de beruchte Millinxbuurt in Charlois. Daniel de Wolf
schreef er een inspirerend boek over, Jezus in de Millinx.
‘Het project begon vrij moeizaam, bijvoorbeeld met het
zoeken naar ondersteuning vanuit de kerken. Uiteindelijk
kreeg het project de naam The Mall, en ondersteuning
vanuit de deelgemeente. Als YfC dan zonodig iets voor en
met jongeren wilde doen, dan waren er wat oude pandjes
beschikbaar in de moeilijkste buurt, de Millinx. Maar
geen zending! Zo begon het project en het werd snel een
groot succes. Dat is te verklaren uit het feit dat jongeren
echt werden bereikt en medeverantwoordelijk gemaakt.

MIJN GELoof LEERt ME
oM ELK MENS ALS EEN
SCHEPSEl VAN GODSWEGE
tE ZIEN, UNIEK.
Er werd ook goed werk geleverd door veel enthousiaste
vrijwilligers. Uiteindelijk kwamen er meer dan dertig
Malls, drie in Rotterdam, maar ook in veel andere grote
steden. Probleem was alleen dat de afhankelijkheid van
overheidssubsidie steeds groter werd (70 tot 80%). En
dus is in tijden van crisis en bezuiniging het werk van
The Malls heel kwetsbaar gebleken. In veel gemeenten
is het werk helaas weer beëindigd. In Rotterdam draait
alleen The Mall in de Millinx nog, maar op veel bescheidener
basis. Bovendien, de Millinx is veranderd. Er is
gesloopt, nieuwbouw gepleegd, veel van onze mensen
zijn als een soort stadsnomaden uit zicht geraakt.’
thugz Church De Wolf pakt aan wat hij tegenkomt,
ook als het gaat om geloofsvragen. ‘Bijna alle jongeren in
de Millinx hebben een Antilliaanse achtergrond en zijn
van huis uit katholiek. Ik zei op een gegeven moment: als
jullie een bandje regelen, dan lees ik een stukje uit de bijbel,
ga voor in gebed en daarna eten we samen. Zo startte
Thugz Church, boeven- of tuigkerk. Eerst waren er tussen
de twintig en dertig jongeren, later werden het er zestig.
Tienermoeders namen hun kinderen mee, jongeren ook
hun ouders. Het werd een familiekerk die los is komen te
staan van YfC. Inmiddels noemen we deze kerk Church 4
All. Tuigkerk riep toch wel veel negatieve associaties op,
zeker toen Wilders begon met z’n tuigdorpen. Maar de
intenties zijn hetzelfde gebleven, een open en gastvrije
gemeenschap te zijn. Ook hier is het trouwens niet
alleen goed nieuws. Ik word wel eens moe van de fondsenwerving.
Zowel de doelgroep als de activiteiten zijn
kwetsbaar. Er is veel verloop, en het gevaar bestaat dat het
niet lukt om het leiderschap en de verantwoordelijkheid
te delen met een grotere groep.
Maar toch is het prachtig dat het gelukt is in de Millinx
een nieuwe vorm van gemeenschap te stichten. Ik heb
mijn idealen dan ook nog steeds hoog zitten, maar weet
nu wel beter dan vroeger dat ik goed de grenzen moet bewaken.
Er wordt ook wel misbruik van me gemaakt. Maar
mijn geloof leert me om elk mens als een schepsel van
Godswege te zien, uniek, en elk mens ook zonder vooroordelen
aan te zien en onvoorwaardelijk lief te hebben.
En het blijft bijzonder te ervaren dat juist deze mensen
echt hun hoop op God hebben gevestigd. Bij veel anderen
zie je, als ze in de problemen komen, dat ze zich afvragen
‘waarom doet God mij dit aan’. Maar voor deze mensen is
God in hun lijden vaak de enige die ze nog hebben. Hun
Godsgeloof geeft hen kracht.
Ik geloof heilig in de komst van Gods koninkrijk. Dat
heeft niet alleen met het hiernamaals van doen, maar
ook met ons werk in deze wereld. Christus gebruikt ons,
maar zijn wederkomst blijft dringend gewenst. Je moet
oppassen dat je niet te veel gaat geloven dat het koninkrijk
maakbaar is door onze handen.’
fotografie: Albert Jan ten Napel
De torrie van Mattie Na dit alles verbaast het niet dat
De Wolf inging op de suggestie die iemand hem deed die
in Engeland de hele bijbel in moderne spreektaal gelezen
had, The Word on the Street.
‘Zoiets moest er volgens hem ook in Nederland komen.
De hele bijbel in moderne spreektaal, gericht op de
jongerencultuur. Maar de bijbel is heel dik. Dus ik wilde
wel meedoen, maar dan beginnen met één bijbelboek,
Matteüs. Dat is het eerste evangelie, behandelt heel Jezus’
leven en geeft de koninkrijksprediking een centrale plaats.
(In het boek is het begin van Jezus’ prediking als volgt
vertaald: ‘Maak een U-turn! Begin een nieuw leven. Het
koninkrijk van God, de revolutie komt eraan!’). En ook de
jongerencultuur is heel divers, dus wilde ik me richten
op de doelgroep die ik zelf het beste ken, de straatjeugd.
En juist daarom zag ik het belang van zo’n nieuwe bijbel
in. Want als ik in onze kerk een stukje uit de bijbel voorlas,
dan gingen onze jongeren gelijk glazig kijken. Het
raakte ze niet omdat ze het niet begrepen. Als je ze zegt,
ga de bijbel zelf eens lezen, dan haken ze ook na twee
hoofdstukken af. Te dik, te moeilijk. Vergeet niet dat deze
jongeren nooit een boek lezen en bovendien helemaal in
een beeldcultuur zijn opgegroeid.
Ik heb ongeveer negen maanden aan De torrie gewerkt.
Een dag per week, ondersteund door YfC, Nederlands
Bijbelgenootschap, Ark Media en een dertigtal jongeren
van heel diverse pluimage die hebben meegelezen en
becommentarieerd. Inmiddels zijn er vele duizenden
exemplaren verkocht. Dat het zo’n succes zou worden
had ik nooit verwacht. Het moet te maken hebben met
het vernieuwende en controversiële ervan. Het is per slot
de eerste bijbel in straattaal. Of staatjongeren het boek
echt zelf gaan kopen moet nog blijken. Er worden ook
veel exemplaren uitgedeeld, bijvoorbeeld in gevangenissen.
Maar ik krijg ook enthousiaste reacties van goedchristelijke
ouders die zeggen: eindelijk leest mijn kind
een keer zelf in de bijbel.
Of de hele bijbel uiteindelijk vertaald wordt, dat is nog
onzeker. Voorlopig gaan we zeker door, nu eerst met een
deel uit het oude testament. Welk? Dat blijft nog even
geheim.’ •
Koen Holtzapffel
Remonstrants predikant in de gemeente Rotterdam
jaargang 23 nr. 3 maart 2012 13

’t Rentmeestertje
tERUG NAAR StRo?
onze steden ‘verstenen’, beter gezegd: onze steden
worden steeds meer beton.
Een metselaar die met specie stenen stapelde, en een
timmerman die een houten vloer legde, zijn verhalen
van vroeger. Een aannemer bouwt nu in beton.
En wat als zo’n gebouw ‘niet meer nodig is’?
Gebouwd voor de eeuwigheid? Nee, er staan al
kantoorgebouwen klaar voor afbraak voor ze in
gebruik genomen zijn. Afbreken met veel kosten en
energie tot brokken die op z’n best nog ergens in een
weg kunnen worden verwerkt?
Misschien moeten we anders bouwen: ‘Cradle to
cradle’ zeggen chemicus Michael Braungart en
architect william McDonough (lezenswaardig
boek, overigens): ontwerp intelligente producten,
gemaakt van materialen die we steeds weer
kunnen teruggeven aan technische of biologische
kringlopen. ‘Als iets nergens meer goed voor is kun
je het altijd nog ergens voor gebruiken’ zei Loesje.
Duurzaamheid, noemen we dat.
Anders bouwen dus. Er zijn allerlei ontwikkelingen
gaande op het gebied van duurzaam bouwen,
biologisch bouwen.
Het boeiendst daarvan lijkt me bouwen met stro,
twintig eeuwen terug, maar eigentijds: huizen
gebouwd uit balen of blokken samengeperst stro in
Op donderdag 5 april wordt de Compassieprijs 2012 uitgereikt
aan iemand die zich in de sport heeft ingezet om
‘de harten te verzachten’ en toenadering tussen mensen
te bevorderen. In dit Olympisch jaar is gekozen om de
(landelijke) Compassieprijs uit te reiken aan iemand uit
de wereld van de sport. Sport kan een instrument zijn
dat verbindt en verbroedert. Daarnaast brengt sport een
goed evenwicht tussen fysiek en geestelijk welzijn. De
jury bestaat uit vertegenwoordigers uit de sportwereld
en de organiserende partijen. Tom Mikkers zit namens
de Remonstrantse Broederschap in de jury.
De Compassieprijs is een initiatief van de Remonstranten,
het Mozeshuis, de Doopsgezinden, Nederlandse
Protestanten Bond en de Vrijzinnige Protestanten. In
2011 werd de prijs voor het eerst uitgereikt, toen in de
categorie Theater en Cultuur. De van oorsprong Liberiaanse
theatermaker Bright O. Richards ontving de prijs
voor zijn theatervoorstelling ‘As I left my father’s house’.
14 adrem remonstrants maandblad
houten framewerk, komt geen steen of beton aan te
pas. terug naar de menselijke maat..
Stro is heel goedkoop (restproduct van voedselproducerende
landbouw, ook in verre landen waar
het soms bij gebrek aan beter wordt verstookt),
de bouw vergt weinig energie (bijna 30% van
de wereldenergiebehoefte wordt gebruikt voor
bouwen en wonen), besparing op uitstoot van
broeikasgassen, stro is gemakkelijk te verwerken
(nieuw: stroblokken in profiel, eenvoudig in verband
te stapelen), sterk isolerend (50% besparing op je
energierekening), en tenslotte: geen afvalprobleem
(bouwafval is verantwoordelijk voor een kwart van
de afvalberg in de Benelux). Als je huis moet worden
afgebroken kan het worden vermalen en versnipperd,
en als bodemverbeteraar op akkerland verspreid.
Het oudste uit strobalen gebouwde huis werd
gebouwd in 1893 in de Amerikaanse staat Nebraska.
Het staat er nog. Net als inmiddels een groot aantal
strohuizen in Nederland. wie volgt?
’t Rentmeestertje komt uit de koker van de taakgroep
Duurzame Ontwikkeling. Voor een nadere uitwerking
en toelichting zie de website www.remonstranten.org,
onder de buttonbalk ‘Remonstranten geven online’,
rechts op de homepage.
Contactpersoon: Casper Ebeling Koning,
tel. 06 54 95 1911, ebelingkoning@planet.nl
Uitreiking Compassieprijs sport op 5 april 2012
Tijdens de uitreiking zal hij een optreden verzorgen.
Waar en wanneer? Donderdagmiddag 5 april 2012
van 14.00 tot 17.30 uur in de Mozes & Aäronkerk,
Waterlooplein 207, Amsterdam. Het programma staat
op www.mozeshuis.nl/compassieprijs. U kunt zich aanmelden
via www.mozeshuis.nl/online_aanmelden. •
Meer informatie:
mail: aanmeld-info@mozeshuis.nl,
telefoon: 020 622 13 05, www.mozeshuis.nl

thema De Stad
Guerilla
Gardening
Guerrilla Gardening is het aanleggen van een tuin
op een plek waar het officieel niet mag. Bijvoorbeeld
op een stuk land dat al lang braak ligt en
waar maar geen nieuwbouw op komt, een boomsingel
of een lege bloembak. Iedereen kan een
Guerrilla Gardener worden. Het is simpelweg een
kwestie van de schep oppakken en je eerste plant
neerzetten. Dat kan een zonnebloem zijn naast
een lantaarnpaal, een groententuintje rondom
een lelijk elektriciteitshuisje of een wilde wingerd tegen
een blinde muur. Want waar gaat het om bij guerrilla gardening?
Het is de strijd om ruimte, om vechten tegen de
schaarste van land, strijden tegen verspilling van mogelijkheden.
Ook beautification – verfraaiing van de openbare
ruimte – behoort tot het wilde tuinieren. Een rotonde met
alleen maar gras? Inzaaien die hap met weidemengsel.
Saaie laan met van te hoog opgesnoeide bomen alsof de
hovenier het zagen niet kon laten? Plant een roos of een
bosrank aan de voet van de boom!
Het fenomeen Guerrilla Gardening bestaat al zo’n 30
twintig jaar. Over heel de wereld leuken buurtbewoners
rommelige plekken op met ‘illegale’ beplanting. Zo zijn
er in de VS vuilnishopen begroeid met tomatenplantjes.
Sommigen laten zelfs uit ongebruikte brievenbussen
nieuwe natuur ontstaan. In Engeland is de bekendste
guerrilla gardener Richard Reynolds; via zijn site www.
guerrillagardening.org zijn verschillende gardening acties
te volgen, van Frankrijk tot Botswana.
In april 2011 vond in Nederland voor de vierde maal het
MEGA Guerilla Gardeners actieweekend plaats. In vier
dagen werden meer dan 50 tuinen aangelegd door 32
groepen en tientallen individuen. De resultaten van de
acties worden verzameld op de website
www.guerrillagardeners.nl. •
jaargang 23 nr. 3 maart 2012 15

overweging
GOD onder ons
Het is niet vanzelfsprekend om bij het thema ‘de stad’ meteen te denken aan de stad als plaats waar God
onder ons woont. Van oudsher wordt in de bijbel vrij ambivalent tegen de stad aangekeken. De eerste
stad die in de bijbel genoemd wordt is Henoch. Deze stad is gesticht door Kaïn die zijn broer Abel heeft
vermoord.
Slechts enkele bladzijden later is de stad Babel met haar
tot in de hemel reikende toren, symbool van menselijke
hoogmoed en zijn de spreekwoordelijk geworden steden
Sodom en Gomorra tot op de dag van vandaag symbool
voor verleiding en (seksueel) wangedrag en voor de
afkeer van de mensen voor God. Ook in onze tijd staan
voor veel mensen moderne steden als Amsterdam of New
York bekend als plekken waar ‘Seks, drugs en Rock and
Roll’ de toon aangeven.
Aan de andere kant is het bijbelse Jeruzalem de stad waar
in het oude Israël de tempel Gods staat. Volgens een
oud visioen van de profeet Jesaja zullen alle volken daar
Hongerdoek 2012
samenstromen en ‘hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers
en hun speren tot snoeimessen. Geen volk zal nog
het zwaard trekken tegen een ander volk, geen mens zal
meer weten wat oorlog is.’ De stad is inderdaad vaak een
smeltkroes waar veel mensen van verschillende culturen
bij elkaar komen, maar in onze tijd leidt dit zoals in het
huidige Jeruzalem vaak tot religieus en etnisch gemotiveerde
conflicten. De bijbel eindigt op haar laatste bladzijden
ook met een stad, namelijk met het visioen van het
16 adrem remonstrants maandblad
nieuwe Jeruzalem. Bij de beschrijving van deze uit de hemel
neergedaalde stad in Openbaring valt op dat er geen
tempel staat. Synagogen, kerken, tempels en moskeeën
zijn niet meer nodig omdat de mensen beseffen dat ‘God
onder hen woont’ ook zonder deze gebouwen.
Desondanks hoop Sinds 2008 woont meer dan de
helft van de wereldbevolking in de stad. Bijna 3,5 miljard
mensen leven op slechts 3% van het aardoppervlak. In
veel ontwikkelingslanden trekken mensen massaal van
het platteland naar de stad. Deze gelukszoekers treffen
daar helaas vaak niet meer aan dan bittere armoede en
werkloze lotgenoten. Wereldwijd wonen er nu meer dan
1 miljard mensen in sloppenwijken. Vaak lijkt het leven
hier uitzichtloos.
Toch is er ook hoop te vinden. In veel kerken wordt in de
vastentijd op een bijzondere manier aandacht besteed aan
de nood in andere delen van de wereld. Dit gebeurt sinds
jaren ook door een ‘hongerdoek’. De Togoleze kunstenaar
Sokey Edorh toont dit jaar met zijn hongerdoek ‘God
onder ons’ mensen die het in een sloppenwijk, waar het
aan van alles ontbreekt en waar een menswaardig bestaan
nauwelijks mogelijk is, toch voor elkaar opnemen. De
hongerdoek is daarmee een uitnodiging om erover na
te denken hoe we in een geglobaliseerde wereld solidair
kunnen zijn met onze medemens. Traditioneel is de vastentijd
(de 40 dagen voor Pasen) voor veel christenen een
periode van bezinning door soberder te leven en te delen
met anderen. De gedachte erachter is steeds hetzelfde:
‘Even iets minder. Voor een ander.’
Het nieuwe Jeruzalem is een visioen, maar is het ook een
droom? Dromen hebben mensen vaak aangezet tot concreet
handelen. Als we samen de droom dromen van het
nieuwe Jeruzalem, van de stad waar verschil naar geslacht
en seksuele voorkeur, huidskleur en ras, levensbeschouwing
en godsdienst, onbelangrijk is geworden en waar we solidair
zijn met de ander in nood dan zal het andere deel van
het visioen misschien werkelijkheid kunnen worden. Dan
zal God ‘alle tranen afvegen en zal er geen jammerklacht
meer zijn, geen rouw, geen pijn’. •
Reinhold Philipp
Remonstrants predikant in Den Haag

REGELMAtIG tE HUUR
PRACHtIG GElEGEN ZORGAPPARtEMENtEN
AAN DE RAND vAN ooStERBEEK
Verburgt-Molhuysen Staete
De service­appartementen van de verburgt­Molhuysen Stichting liggen op
een prachtig aangelegde parktuin van ca. 1,5 ha grenzend aan het natuurgebied
Mariëndaal. Het complex bestaat uit drie afzonderlijke maar wel
met elkaar verbondenvilla’s, waar in totaal twintig appartementen en drie
studio’s zijn gehuisvest. Door de permanente aanwezigheid (24 uur per
dag) van een team van gediplomeerde zieken/bejaardenverzorgers bestaat
de mogelijkheid tot volledige verzorging.
voor meer informatie, een uitgebreide brochure of een vrijblijvende afspraak
voor een rondleiding kunt u bellen met mevrouw H.C. van Blijdeveen,
directeur. telefonisch bereikbaar op 026 339 72 20 bij voorkeur tussen
9.00 en 13.00 uur. U kunt ook de website bekijken: www.vmstaete.nl
Beelden van het hiernamaals in het
Westers christendom
Nadenken over hemel en hel? wie durft? Dit bijzondere
boek gaat in op de cultuur als vindplaats van hoop en twijfel.
vindplaatsen in kunst, literatuur, films en games. Met veel
verrassend klassiek en modern beeldmateriaal.
Prijs: 22,50 euro
omvang: 224 pagina’s
Bestellen bij:
berneboek.com
telefoon: 0413 29 13 94
frank G. Bosman (red.)
NIEUW
UItGEvERIJ AbDIJ VAN bERNE
E
R
N
W W W .
E M O N
S t R A N
G
E V E N
.
www.remonstrantengeven.nl
Vorige maand heeft u weer het katern Geloof en Samenleving
(G&S) ontvangen. Daarin leest u twee keer per jaar hoe uw bijdragen
aan het diakonale werk van de remonstranten worden
besteed. G&S heeft ook een eigen website met meer informatie
over projecten en activiteiten. Neem eens een kijkje op
www.remonstrantengeven.nl!
t
jaargang 23 nr. 3 maart 2012 17
N l

ijbel en koran vergeleken
Maria, Maryam
en de Dadelpalm
Toen werd zij zwanger van hem
waarop zij zich met hem terugtrok
naar een afgelegen plaats
In een café in Granada hangt boven de bar een groot
schilderij: in de wolken boven de stad zweeft Maria met
het lichaam van Jezus op haar schoot. In de lijst staat in
het Arabisch: ‘Er is geen god dan God en Mohammed
is Zijn profeet,’ de islamitische geloofsbelijdenis. Maria
heeft haar plaats in christendom en islam; de moeder van
Jezus wordt in de Koran vaker genoemd dan in de Bijbel.
Lijken Maria en Maryam op elkaar?
Maria in de Bijbel:
Terwijl zij daar waren,
brak de dag van haar bevalling aan,
en ze bracht een zoon ter wereld,
haar eerstgeborene.
Ze wikkelde hem in een doek
En legde hem in een voederbak,
Omdat er voor hen geen plaats was
in het nachtverblijf van de stad.
Niet ver daarvandaan brachten
herders de nacht door in het veld,
ze hielden de wacht bij hun kudde.
Lucas 2:6
Maryam in de Koran:
Toen werd zij zwanger van hem
waarop zij zich met hem terugtrok
naar een afgelegen plaats.
Toen deden haar komen
de geboorteweeën
tot de tronk van de dadelpalm.
Zij zeide:
O ware ik tevoren toch gestorven
en ware ik een vergeten ding gebleven.
Toen riep hij [= Jezus] tot haar van onder haar:
Wees niet bedroefd
uw Heer heeft onder u
een stroombed geplaatst.
En schud naar u toe
de tronk van de dadelpalm
18 adrem remonstrants maandblad
dan zal hij verse dadels op u werpen.
Zo eet dan en drink en wees goedsmoeds.
soera 19:22(22)- 26(26)
Verschillen Het grote verschil tussen de geboorteplaats
van Jezus in de Bijbel en de Koran is intrigerend. Is er
een grotere afstand denkbaar tussen het – in onze gedachten
– ‘winterse’ Bethlehem en deze plek onder de
dadelpalm met welhaast mediterrane associaties? Gaat
het hier nog wel om dezelfde gebeurtenis?
Meer dan zes eeuwen liggen er tussen de dood van Jezus
en het ontstaan van de Koran. Zes eeuwen waarin het grote
nieuws van Maria en Jezus de mensen in het Midden-Oosten
verbijsterde en hun verhalen Palestina, Syrië, Yemen
en ook het Arabisch Schiereiland overspoelden. Het ene
verhaal was nog bloemrijker dan het andere: zij werden
voorgedragen, gezongen, soms zelfs dansend uitgebeeld.
Het ging daarbij niet om het ‘verstrekken van informatie,’
maar om het uiting geven aan waar het hart vol van was
en de mond van overliep: Jezus die vanuit de wieg tot zijn
moeder sprak, duiven maakte van klei en deze leven inblies,
Maria die als klein meisje aan Zacharias in de tempel
wordt gegeven, Maria, die zwanger wordt doordat de engel
Gabriël in de gedaante van een knappe jongeman met
blonde krullen zijn adem blaast in Maria’s kleed…
Honderden van deze verhalen moeten er geweest zijn,
veelal ontstaan nadat het proces van canonisatie zo aan het
einde van de vierde eeuw zijn beslag had gekregen, vanuit
de menselijke behoefte het wonder steeds weer opnieuw
te verwoorden en door te geven. Met name de figuur van
Maria kwam in deze apocriefe evangeliën prominenter
naar voren dan in de bijbelse verhalen. Het apocriefe
Evangelie van Pseudo-Matteüs is één van deze verhalen.
Het vertelt over de geboorte en jeugd van Maria, de geboorte
van Jezus in een grot en de vlucht naar Egypte. In
dit evangelie ligt een mogelijk spoor naar het koranische
geboorteverhaal:
Toen
zei het kindje Jezus,
dat met blij gelaat
op de schoot van zijn moeder zat,
tot de palm: buig, boom, je takken
en herstel met je vruchten mijn moeder!
En onmiddellijk neigde de palm

op dit stemgeluid haar top
tot aan de voetzolen van Maria
(…)
Terstond heeft de palm zich opgericht en
begonnen allerhelderste, koele en zeer zoete
waterbronnen door haar wortels heen
naar buiten te komen
(…) 1
Het gaat in dit fragment om de vlucht naar Egypte en niet
om de geboorte, maar het treft als opmerkelijk dat de koranische
elementen zoals palmboom, dadels en het water
in dit Mariaverhaal aanwezig zijn. Naar alle waarschijnlijkheid
is dit apocriefe evangelie vóór de zesde eeuw te
dateren, al bestaan sommige verzen uit nog ouder materiaal.
Het is oorspronkelijk in het Latijn geschreven en
met name populair in zowel het christelijke Westen als
Oosten in die tijd. Bekend is dat er veelvuldige contacten
waren tussen Syrië en de Arabische handelsstad Mekka.
De verhalen over Maryam en haar Isã vonden een gretig
gehoor bij de mensen in die streek en vormden voor hen
op den duur een vanzelfsprekend cultuurgoed. Toen aan
het begin van de zevende eeuw de openbaringen van de
profeet Muhammad een aanvang namen, kon hij aan
deze verhalen refereren. Op deze manier zal het Mariaverhaal
uiteindelijk zijn weg naar de Koran hebben gevonden:
...zo kan het ongeveer gegaan zijn. Rechtstreekse
verbanden zullen er wel nimmer te leggen zijn.
1 Buiten de vesting. Een woord voor woord vertaling van alle deuterocanieke
en vele apocriefe boeken. Vertaald door Pieter Oussoren en Renate Dekker.
Skandalon en Plantijn, Vught 2008.
Kleurenafbeelding: Onze Lieve Vrouw van Waddinxveen
(St.Victorparochie).Oorspronkelijk een van de oudste
altaren (van het vlees houwersgilde) in de St. Janskerk te
Gouda, van ca. 1400.
Tekening: Maryam en ‘Isã. Tekening in de marge van een
Arabisch manuscript uit waarschijnlijk de 14 e eeuw. Links in
de hoek valt te lezen: ‘en om hem hing de zoete geur van
zegen.’ Uit: Sir T.W. Arnold, The Old and New Testaments
in Muslim Religious Art. London, 1932.
Overeenkomsten Misschien nog opzienbarender dan
de verschillen zijn de overeenkomsten tussen de christelijke
Maria en de islamitische Maryam. Ook in de moslimtraditie
is Maria vrij van zonden, wordt haar zoon uit de
maagd Maryam geboren en is zij zelfs na de geboorte nog
maagd. In tijden van rampspoed en verdriet wordt zij aangeroepen
en door de eeuwen heen is Maryam het einddoel
van bedevaarten geweest. In de omgeving van Kaïro zou zij
aan het einde van de vorige eeuw verscheidene malen als
‘maagd van de olijfboom’ zijn verschenen. Maryam is de
enige vrouw die in de Koran met name wordt vermeld, de
negentiende soera draagt haar naam. Zij geldt als één van
de vier belangrijkste vrouwen in het islam, tezamen met
Khadidja, Aisja en Fatima, respectievelijk de twee vrouwen
en de dochter van de profeet.
Er is in de wereld van de islam nog een geliefd verhaal,
een legende zoals er ook in de christelijke traditie vele
Mariaverhalen bestaan. Het wordt vaak op de geboortedag
van de profeet Muhammed, het z.g. Id al-Maulid (in 2011
op 15 februari) in dichtvorm voorgedragen en vertelt hoe de
moeder van de profeet Mohammed, Amina, tijdens haar
barensweeën terzijde werd gestaan door drie vrouwen: één
van hen is Maria, de moeder van Jezus: ‘Plots spleten de muren
uiteen’, zo vertelt Amina, ‘en drie vrouwen met gezichten
zo mooi als de maan verschenen. Een van hen was Maria, dat
lijdt geen twijfel en gedrieën zetten zij zich om mij heen…’ •
Betty Broug-van der Haven
Islamoloog uit waddinxveen
jaargang 23 nr. 3 maart 2012 19

het gezicht van...
Cees de Monchy
Hij zit niet te wachten op schijnwerpers, maar begrijpt
dat een presentatie erbij hoort. Daarom nu
in het licht van een zaklamp: mr. C.W. de Monchy
(1950), bijna een jaar nu voorzitter van het bestuur
(de Commissie tot de Zaken, CoZa) van de Remonstrantse
broederschap.
Hij maakte carrière aan de Zuidas in Amsterdam als
advocaat en notaris bij Nauta Dutilh en De Brauw Blackstone
Westbroek. Thans werkt hij parttime als counsel
bij AKD. Ook was hij commissaris bij Van Lanschot Bankiers.
Hij heeft 57 jaar in Rotterdam gewoond, waar hij
bestuursfuncties vervulde in de kunst- en cultuursector
(Boymans van Beuningen, Anjerfonds, De Doelen, kamermuziekvereniging,
een hospice) en in de kerkenraad
in Rotterdam. Nu neergestreken in Oosterbeek. Hij is
getrouwd en heeft vier kinderen en twee kleinkinderen.
Remonstrant ‘Mijn vader was pianist, mijn moeder
was violiste, maar dat talent hebben ze niet op mij overgedragen.
Wel de belangstelling overigens. Zij waren
doopsgezind, maar mijn geloofsopvoeding beperkte
zich tot de catechisatie. De bijbelverhalen op de lagere
school vond ik prachtig. Marianne, mijn levensmaatje,
was van huis uit Lutherse en we zijn in de Lutherse kerk
getrouwd. Maar de vonk sloeg over in Rotterdam bij vele
jaren van boeiende gesprekskringen met Eric Cossee, die
we in onze buurt waren tegengekomen. Nog steeds gaan
we wel eens zijn inspirerende preken beluisteren in Oude
Wetering. Ik geloof in dingen die langskomen, die raap
je op of je ziet ze niet. En ik kan slecht nee zeggen tegen
zaken die echt van belang zijn. Dus toen ik gevraagd werd
als voorzitter heb ik die handschoen opgenomen.’
Vrij christendom ‘Voor mij is juist de vrijheid in het
Remonstrantse gedachtegoed essentieel voor het beleven
van religie en is religie onlosmakelijk verbonden met
vrijheid van denken; er moet ruimte zijn voor twijfel.
Religie als leerstellig systeem gebaseerd op de ideeën van
anderen en macht is dodelijk voor je eigenheid. Ik kan
mij eerlijk gezegd ook niet voorstellen dat zoiets in deze
tijd dat nog past maar ik schijn mij daarin te vergissen.
Wellicht geeft een vast denkpatroon ook wel de veiligheid
en vastigheid waarnaar in deze tijd kennelijk ook gezocht
wordt. ‘
Inspiratie ‘Voor mij is inspiratie een begrip dat vóór
de woorden ligt. Inspiratie kan ik niet goed in woorden
uitdrukken. Ik denk daarbij aan Lao Tze die eens gezegd
schijnt te hebben: ‘Hij die weet, spreekt niet en hij die
20 adrem remonstrants maandblad
spreekt, weet niet’. Een van mijn drijfveren ligt in mijn
omgeving, in de dingen die mij raken. Dat kan groot
zijn zoals de ontzagwekkende natuur waarin zoveel
onbegrijpelijks zo zuiver op elkaar is afgestemd. Ik kreeg
dat gevoel heel sterk toen ik vorige maand in het Great
Barrier Reef met eigen ogen het wuivende koraal zag,
de duizenden visjes die precies gelijktijdig op en neer
zwenkten en ik mijzelf in de metershoge golven van de
Pacific op en neer voelde deinen. Dan is je eigen kwetsbaarheid
groot en het geloof in een sturende kracht onafwendbaar.
Maar ook de ontmoeting met een ander kan
mij ineens een motivatie opleveren die onverwacht maar
wel bepalend is voor de volgende stappen in mijn leven.
Ook dat is voor mij die sturende kracht die je inspiratie
kan noemen of met religieuze verbeelding – ik aarzel
het te zeggen omdat ik het erg groot vind – ‘de hand van
God’ kan noemen.’
toekomst ‘Juist vanwege de grote vrijheid die de
maatschappij voorstaat vertrouw ik erop dat het vrijzinnige
gedachtegoed zal overleven. We zullen dit gedachtegoed
wel anders moeten brengen. Dat is ook onze grote
uitdaging; uitvinden wat onze maatschappij van de kerk
vraagt, wat de mensen nodig hebben, op welke wijze de
kerk de mensen kan aanspreken en weer naar zich toe
kan brengen. Kortom op welke wijze de kerk de mensen
kan inspireren en dienen. Naar het antwoord op die vraag
zullen we op zoek moeten gaan. Dat is van levensbelang
niet alleen voor de kerk maar naar mijn gevoel in zeker
opzicht ook voor onze maatschappij wil onze vrijheid niet
in vrijblijvendheid verkeren, wil de kerk kunnen helpen
bij het proces van vrij worden en vrij zijn.’ •
Michel Peters
Coördinator communicatie bij de remonstranten