Herfsttij Over mooie herinneringen, onverwoestbare idealen en de ...

More documents

Recommendations

Info

thema Herfsttij ‘Ik wist niet dat ik zoveel te vertellen had’ OveR HeT scHRijveN vAN LeveNsveRHALeN We hebben allemaal ons verhaal. Ons eigen unieke levensverhaal. Tot voor kort kwam het niet vaak voor dat een ander dat in zijn geheel hoorde - of achter elkaar kon lezen. De kennis omtrent iemand en ook omtrent jezelf is opgebouwd uit verschillende soorten herinneringen; van horen zeggen, van samen iets meegemaakt hebben, etc. een compact verhaal over iemands leven hebben we meestal niet voorradig. (biografieën over bekende beroemdheden buiten beschouwing gelaten). Het is vaak een hele klus wanneer je iemand moet toespreken. Wat zeg je en welke facetten belicht je bijvoorbeeld wanneer je je kind toespreekt tijdens diens huwelijk? En wat vertel je op de begrafenis van een dierbare? Welke herinneringen heb je en hoe geef je die vorm? Tegenwoordig gebeurt het steeds vaker dat iemand voor zijn dood zich hiermee bezighoudt en soms zelf al iets op papier zet. Maar in de meeste gevallen gaat het 6 adrem remonstrants maandblad dan om iemand die weet dat hij niet lang meer te leven heeft. In de NRC hebben het afgelopen jaar dit soort ‘portretjes’ gestaan. Maar op welke momenten in je leven vertel je iets over jezelf, een verhaal dat meer is dan een opsomming van feiten, als naam, afkomst, werk, etc. Het kan bijvoorbeeld wanneer je lid wordt van een serviceclub als Rotary, Lions
of Soroptimisten, waar je jezelf na verloop van tijd moet presenteren. Veelal gaat het hierbij om een zorgvuldig gekozen episode uit je leven. Een wat persoonlijker Curriculum Vitae dan de CV’s die je voor een sollicitatie instuurt. En het gebeurt natuurlijk ook wanneer je in therapie bent. Maar vaak gaat het hierbij om mondelinge overdracht; de aantekeningen voor de speech daar gelaten. Iets op papier zetten wat bijvoorbeeld bestemd is voor het nageslacht blijkt een waar struikelblok te zijn. Niets bijzonders Er zijn natuurlijk mensen die al bij voorbaat beweren niets bijzonders te hebben meegemaakt in hun leven dat het opschrijven waard is. Maar hoe beoordeel je dat? De hoofdpersonen in Annejet van der Zijls ‘Sonny Boy’ hadden zelf niets opgeschreven over hun leven. Waarschijnlijk behoorden zij tot de hierboven genoemde categorie, hoewel we dat nooit met zekerheid zullen weten. Wie weet wat ze zelf hadden geschreven wanneer ze de oorlog hadden overleefd. Nu leven zij voort door de verhalen die anderen over hen vertelden, waardoor Van der Zijl op hun spoor gezet werd. Door haar gave om te zien hoe bijzonder dit verhaal was en haar talent om het te verwoorden, is het boek er gekomen en een bestseller geworden. Het is zelfs verfilmd. Het omgekeerde komt ook voor: mensen die zeggen ‘ik zou er wel een boek over kunnen schrijven.’ Meestal doelen ze dan op een bepaalde periode uit hun leven en meestal blijft het bij die opmerking. Het is nu eenmaal gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het is ook erg moeilijk om je eigen leven te beschrijven. Levens worden nu eenmaal geleefd. Een overzichtelijke, logische structuur is er niet. Pas nadat je het op papier hebt gezet – of hebt laten zetten – zou je er een rode draad in kunnen ontdekken. De speeches op een begrafenis laten dit zien, net als de bidprentjes, waar naast een foto van de overledene, meestal ook een beknopt levensoverzicht staat. Herinneringen Toch is er de laatste jaren veel animo om het eigen verhaal op te schrijven of te laten schrijven. Waar dat precies vandaan komt, weet ik niet precies. Wel dat er in de literatuur ineens veel aandacht voor was en nog steeds is. Eerder dan ‘Sonny Boy’ verscheen in 2001 ‘Het zwijgen van Maria Zachea – een ware familiegeschiedenis’ van Judith Koelemeijer, dat een hit werd. In dit boek vertelt Koelemeijer het verhaal van haar vader, ooms en tantes die hun moeder verzorgen, nadat zij een hersenbloeding heeft gehad. Zeker in dit grote gezin van twaalf kinderen – geboren tussen 1934 en 1953 – zijn de herinneringen heel verschillend. Wat weten de kinderen van elkaar, hoe kijken ze terug op hun gezamenlijke jeugd? In het bovengenoemde boek zijn de herinneringen alleen al door het enorme leeftijdsverschil tussen de kinderen verschillend en divers. Maar geldt dat eigenlijk niet altijd voor herinneringen? Waar de een zich een gebeurtenis tot in detail herinnert, weet de ander er soms nauwelijks nog iets van. Of herinnert het zich heel anders. Ik heb ooit eens van een hoogleraar Burgerlijk Recht het verhaal gehoord hoe hij een groep studenten had geïnstrueerd van verschillende kanten de zaal in te stormen waar hij op dat moment college aan het geven was en weer te verdwijnen. Toen dat gebeurd was, vroeg hij zijn studenten het voorval gedetailleerd te beschrijven en bij hem in te leveren. Het leverde de meest uiteenlopende verslagen op, waarmee hij maar wilde aantonen hoe voorzichtig je moest zijn met getuigenverklaringen. ik zou er wel een boek over kunnen schrijven... De meeste levensverhalen die ik schrijf of die mensen zelf schrijven, ontstaan op basis van herinneringen, die opgeslagen zijn in het autobiografisch geheugen. Ik heb ergens gelezen dat naast het autobiografisch geheugen er ook een geheugen is voor plannen – ‘ik moet nog melk kopen’ en een geheugen voor namen. Mensen met een ziekte als Alzheimer hebben vaak grote problemen om zich namen te herinneren of wat ze van plan waren te gaan doen, maar minder met hun autobiografische geheugen. Jeugdherinneringen kunnen daarentegen haarscherp zijn. Er zijn zelfs aanwijzingen dat het autobiografisch geheugen van veel mensen juist vanaf ongeveer hun zestigste jaar sterker wordt. Misschien is dat dan ook de verklaring waarom tegenwoordig meer mensen bezig zijn met hun levensverhaal: de baby boom – generatie zit nu in die leeftijdsfase. Ook is het veel makkelijker dan een jaar of wat geleden om hiermee bezig te gaan. Er zijn tal van bedrijfjes die mensen kunnen helpen met het opschrijven van hun verhaal. Gestructureerde vragenlijsten die op internet zijn te vinden, laten zien hoe je makkelijk herinneringen kunt oproepen. isolement doorbreken Behalve dat het levensboek interessant is voor het nageslacht, kan het terugblikken op het leven heel waardevol zijn. In zorginstellingen raakt men daar ook steeds meer van doordrongen. Het samen zingen van kinderliedjes met peuters van een peuterspeelzaal waar men een paar jaar geleden in Twente mee begonnen is, was een geweldig succes. De verpleging merkte hoe sommige ouderen uit hun isolement kwamen. Het samen praten over het verleden, er een boek van maken, steeds vaker gaat men dit doen in zorginstellingen. Er bestaan cursussen voor personeel en vrijwilligers hoe met ouderen een levensboek te maken. Een veel gehoorde kreet van ouderen die aan de gang gaan met het oprakelen van herinneringen is: ‘Ik wist niet dat ik zoveel te vertellen had.’ Wanneer dit dan ook nog eens wordt opgeschreven, dan zal het nageslacht nog heel wat te lezen krijgen. • Joan van Esveld Redactie AdRem jaargang 23 nr. 9 oktober 2012 7
Page 1 and 2: emonstrants maandblad jaargang 23 n
Page 3 and 4: in memoriam Hendrik Johan Adriaanse
Page 5: het vermogen tot expressie wordt st
Page 9 and 10: deze analyse. Zoals in de meeste mo
Page 11 and 12: overweging God van de filosofen? Th
Page 13 and 14: advertentie Te HUUR senioren APPArT
Page 15 and 16: ’t Rentmeestertje EvEN DE ADEM iN
Page 17 and 18: ordere te houden/ sal men alle jare
Page 19 and 20: ecensie foTo-exPosiTie vAn AlberT k

Herfsttij Over mooie herinneringen, onverwoestbare idealen en de ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?